چهار دهه پس از مرگ فرانکو و برقراری دموکراسی، آثار رژیم سابق هنوز گریبان جامعه و حاکمان اسپانیا را رها نکرده است.
آگهی
در روزی که مقامات اسپانیا پس از چهار دهه فرانکو، دیکتاتور قرن بیستم اسپانیا، را نبش قبرمی کنند بار دیگر موضوع قبرهای دسته جمعی مخالفان این ژنرال ارتش، باردیگر به بحث اول رسانه های اسپانیا تبدیل شده است.
در دوران دیکتاتوری فرانکو که از سال ۱۹۳۹ تا زمان مرگ وی، ۱۹۷۵ بطول انجامید دست کم ۱۰۰ هزار از مخالفان جانشان را از دست دادند و صدهاهزار تن دیگر هم ترک وطن کردند.
در میان قربانیان رژیم فرانکو هم چنان گور صدها تن پنهان است و بیش تر از ۲۵ هزار نفر در گورهای دسته جمعی که در سال های اخیر کشف شده اند آرمیده اند.
بسیاری از خویشاوندان قربانیان پس از دهه ها هنوز از محل دفن نزدیکان خود اطلاع ندارند.
در یک دهه اخیر در مناطق مختلف کشور گورهای دسته جمعی کشف شده است که در بسیاری از موارد باقی مانده اجساد قربانیان مورد شناسایی هویتی قرارنگرفته اند و بسیاری بصورت گمنام دوباره به خاک سپرده شده اند.
کارشناسان سیاسی موضوع گورهای دسته جمعی و گمنام اسپانیا را هم چنان یکی از مهم ترین چالش های سیاستمداران کنونی این کشور می دانند.
سازمان محافظت از«یاد و شان قربانیان» که مهم ترین جایزه حقوق بشری را نیز از آن خود کرده است، اولویتش را یافتن گورها و تشخیص هویت قربانیان قرارداده است تا یاد و حافظه آنها هیچگاه فراموش نشود.
رژیم فرانکو در طول حیات بیش از سه دهه ای با اهداف سیاسی مرتکب مجموعه ای از نقض قوانین حقوق بشرعلیه ملت اسپانیا شد.
در اسپانیا عمل فرانکو را به نام «وحشت سفید» می شناسند. هزاران تن از مخالفان فرانکو در جریان حکومت یا به جوخه های اعدام سپرده شدند و یا توسط نیروهای امنیتی وی ناپدید شدند و پس از بروی کار آمدن دموکراسی در این کشور، برخی از گورهای دسته جمعی این قربانیان کشف شدند.