طبق آخرین آمار کمیسیون مستقل انتخابات افغانستان که در زمان انتخابات پارلمانی سال ۲۰۱۸ منتشر شده حدود ۱۳ میلیون و۳۳۰ هزار نفر واجد شرایط رایدهی هستند؛ اما مشخص نیست چه تعدادی از افراد واجد شرایط در انتخابات شرکت خواهند کرد.
چند روز مانده به انتخابات ریاست جمهوری افغانستان، تعدادی از جنبشهای مردمی، سیاسی و صاحبنظران انتخابات پیش رو را بحران ساز میدانند. آنها میگویند که نگران تقلبهای انتخاباتی مشابهای هستند که در انتخابات پارلمانی افغانستان و همچنین دوره گذشته انتخابات ریاست جمهوری اتفاق افتاد.
مسئولان در کمیسیون مستقل انتخابات افغانستان به تازگی از تلاشهای خود در تامین شفافیت انتخابات ریاست جمهوری خبر داده و اعلام کردهاند با به کارگیری دستگاههای بایومتریک در سراسر افغانستان مانع از تقلب در انتخابات پیش رو خواهند شد.
هشدار درباره نتایج بحران ساز انتخابات
در تازهترین واکنشها به فرآیند انتخابات ریاست جمهوری، جنبش روشنایی روز دوشنبه با برگزاری کنفرانس مطبوعاتی و صدور بیانیهای مدعی شده است که از طریق شواهد، قراین و اظهارات «صریح» تیمهای انتخاباتی به این نتیجه رسیده که احتمال تقلب انتخاباتی بسیار «گسترده و سازمان یافتهتر» از دورههای انتخاباتی گذشته است.
این جنبش با هشدار به نتایج بحران ساز این دور از انتخابات، تصمیم دارد که در انتخابات ریاست جمهوری شرکت نکند.
ساعاتی پس از صدور اعلامیه جنبش روشنایی، حامد کرزی، رئیسجمهوری پیشین افغانستان با صدور اعلامیهای گفت که وی با همراهی تعدادی از شخصیتهای جهادی، ملی، شهروندان و نمایندگان جامعه مدنی افغانستان تلاش میکند تا یک «ابتکار افغانستان شمول» ایجاد کند.
وی معتقد است برگزاری انتخابات ریاست جمهوری پیش رو افغانستان را به بحرانهای عمیق تر خواهد کشاند و به همین علت از ایالات متحده آمریکا و طالبان خواسته است هر چه زودتر مذاکرات صلح را از سر گیرند.
انتخابات ریاست جمهوری قرار است که روز شنبه آینده ۶ میزان/مهر(۲۸ سپتامبر) برگزار شود. حکومت افغانستان به رهبری اشرف غنی بر برگزاری این انتخابات تاکید دارد.
بر اساس تقویم انتخابات ریاست جمهوری که توسط کمیسیون مستقل انتخابات تنظیم شده نتایج نهایی انتخابات ریاست جمهوری بیست و یک روز پس از برگزاری آن یعنی روز ۲۷ میزان/مهر (۱۹ اکتبر) اعلام خواهد شد.
طبق آخرین آمار کمیسیون مستقل انتخابات افغانستان که در زمان انتخابات پارلمانی سال ۲۰۱۸ منتشر شده حدود ۱۳ میلیون و۳۳۰ هزار نفر واجد شرایط رایدهی هستند؛ اما مشخص نیست چه تعدادی از افراد واجد شرایط در انتخابات شرکت خواهند کرد. در دوره گذشته انتخابات ریاست جمهوری، حدود هفت میلیون نفر پای صندوقهای رای حاضر شده و به نامزد مورد نظرشان رای دادند.
**بیشتر بخوانید: **
- چرا عبدالله و چهره های جهادی افغانستان بر صلح با طالبان تاکید دارند؟
- بازار سرد کارزارهای انتخاباتی افغانستان؛ نگرانی دولت از صلح با طالبان
- هشدار طالبان به معلمان و دانشجویان: در انتخابات شرکت کنید کشته میشوید
کارزارهای «ضعیف»
خلیل رئوفی، رئیس گروه کاری مشترک جامعه مدنی افغانستان به یورونیوز گفت: «کارزارهای انتخابات ریاست جمهوری امسال نسبت به دورههای قبلی بسیار «ضعیف» برگزار میشود، به طوری که اصلا شباهتی به کارزارهای انتخابات ریاست جمهوری ندارد. از بین ۱۵ نامزد انتخابات ریاست جمهوری، تنها دو نامزد به طور جدی رقابت میکنند که این دو نیز متهم به استفاده از بودجه ملی و سوءاستفاده از موقعیت سیاسی خود هستند.»
این فعال جامعه مدنی ادامه داد: «در ولایات و مراکزشان خبری از کارزارهای انتخاباتی نامزدها نیست و رقابتهای انتخاباتی در چند شهر بزرگ افغانستان خلاصه شده است.»
به گفته وی کسانی در تیمهای انتخاباتی دو نامزد پیشتاز ریاست جمهوری افغانستان حضور دارند که در گذشته متهم به جنایت جنگی و نقض حقوق بشر بودهاند اما به آنها به عنوان بانکهای رای مردمی نگاه میشود.
وی در ادامه افزود: «از دیدگاه ما اطلاق کردن بانک رای برای این اشخاص اصطلاح منطقی نیست هر چند این افراد دارای احزاب سیاسی نیز هستند و در نظام دموکراتیک، احزاب سیاسی دارای رایهای مردمی نیز هستند. اما متهمان جنایت جنگی که اکنون در تیمهای انتخاباتی پیشتاز هستند، ۴۰ سال مشکل و بحران ایجاد کردهاند. بخصوص آن دسته از شهروندان افغانستان که قربانی نقض حقوق بشر هستند این اشخاص را بانک رای محسوب نمیکنند.»
عدهای از آگاهان سیاسی ریشه مشکلات ایجاد شده در پروسههای انتخابات ریاست جمهوری را در ساختار قبیلهای قدرت میدانند.
سناریوهای پیش رو و شانس پیروزی نامزدها
محمد تقی مناقبی، پژوهشگر حقوقی و استاد دانشگاه درباره بسترهای قدرت در افغانستان به یورونیوز گفت: «در طول تاریخ افغانستان هر نوع نظامی که روی کار آمده، از نظام پادشاهی و امارت گرفته تا جمهوریت، همه دارای ریشههای قبیلهای بوده است و این نظامها تنها به عنوان یک پوشش ظاهری عمل کرده و در واقع ریشه قدرت در افغانستان براساس ساختار قبیلهای بوده است.»
آقای مناقبی در ادامه افزود: «یکی از نمودهای این مساله را میتوان در اختیارات قانونی رئیسجمهور مشاهده کرد. قدرت مطلقهای که در سال ۱۳۴۳ شمسی از پادشاه گرفته شد، در سال ۱۳۸۳ دوباره به رئیسجمهور داده شد. براساس قانون، اختیارات رئیسجمهور فوق العاده است، اما در مقابل مسئولیتی ندارد و هر کاری کند براساس قانون است و هیچ مانعی وجود ندارد که جلوی اقدامات او گرفته شود.»
این پژوهشگر حقوقی ادامه داد: «با توجه به این شرایط، نظام فعلی افغانستان بیشباهت به نظام توتالیتر نیست. از طرفی از یک سال پیش ذهنیتسازیهایی برای القای این مطلب به مردم انجام شده است که رای شما ارزشی ندارد تا بر این اساس مشارکت مردمی در انتخابات کمتر شود و عده خاص مدنظر حکومت در انتخابات شرکت کنند. از طرف دیگر در دورههای انتخاباتی گذشته، مشارکت مردم با تقلب انتخاباتی مختل شد. مردم ناامید و بیتفاوت شدهاند. در چنین وضعی زمینههای فساد بیش از پیش مهیا است و اگر فردا بحث تقلبهای انتخاباتی اتفاق بیفتد، شهروندان حتی به اندازه انتخابات قبلی ریاست جمهوری در برابر تقلب واکنش نشان نخواهند داد.»
به نظر میرسد که احتمال تقلب در انتخابات یکی از نگرانیهای جدی نامزدها و مردم در انتخابات ریاست جمهوری پیش رو است.
وی درباره سناریوهای احتمالی گفت: «بعید به نظر میرسد که هیچ کدام از کاندیداها حتی با تقلب هم بتوانند برنده قطعی انتخابات ریاست جمهوری شوند و انتخابات باز هم به دور دوم کشیده خواهد شد اما اینکه رای مردم معیار انتخاب رئیسجمهور آینده شود، هم بعید است. احتمال دارد در نهایت به راه حل سومی اکتفا شود که بر اساس آن طرفهای دخیل در بحث افغانستان با هماهنگی کشورهای همسایه دور یک میز از موضع برابر سخن بگویند و این گونه پروسه صلح در افغانستان تطبیق شود.»
نجیب بارور، مدیرمسئول یکی از هفته نامههای شهر کابل نیز در گفتگو با یورونیوز اظهار داشت: «باورم این است که اگر واقعا انتخابات شفاف برگزار شود رای با همین کسانی است [رهبران احزاب] که در اطراف عبدالله حضور دارند. بخاطر اینکه این احزاب بخصوص در زمانی که مردم در بدبختی بزرگ سیاسی به سر میبردند، سالهای زیادی در کنار مردم افغانستان بودهاند.»
وی در ادامه افزود: «اگر بار دیگر تقلب صورت بگیرد، مردم از حق خود نخواهند گذشت و احزاب پرقدرتی که در اطراف دکتر عبدالله هستند اجازه تصمیمگیری فردی را به وی نمیدهند. بیم آن دارم که افغانستان بعد از انتخابات با یک بحران و کشمکش دیگر مواجهه شود.»
ابوالفضل فصیحی، استاد علوم سیاسی در زمینه شانس پیروزی در انتخابات پیش رو به یورونیوز گفت: «کار از تقلب هم گذشته است؛ اینجا صحبت از یک انتخابات تقریبا بیمعنا و سرتاسر فاسد است و نمی شود روی نتیجهاش تحلیل و صحبت کرده و به طور قاطع بگوییم که شانس پیروزی با چه کسی است، بخصوص اینکه با شرایط ناامنی و فساد حاکم بر سیستم انتخاباتی افغانستان، درصد مشارکت خیلی پایین خواهد بود.»
نهاد بازرسی ویژه آمریکا برای بازسازی افغانستان در گزارشی از حاکمیت دولت افغانستان بر نیمی از خاک افغانستان خبرداده و انتظار میرود که پروسه رایگیری انتخابات ریاست جمهوری در ۵۰ درصد خاک افغانستان برگزار شود.