عضو مجمع محققین و مدرسین: در اسلام سنی برای ازدواج تعیین نشده

آگهی

گزارش از فرشته قاضی

محمدتقی فاضل میبدی، عضو مجمع محققین و مدرسین حوزه علمیه قم و استاد دانشکده مفید قم در مصاحبه با یورونیوز می گوید که در اسلام سن تکلیف و سن شرعی و سن ازدواج معین نشده و باید جلوی ازدواج دخترانی که به بلوغ جسمی و بلوغ عقلی نرسیده اند، گرفته شود. آقای فاضل میبدی می افزاید که باید ببینیم عقلای دنیا چه سنی را برای ازدواج به رسمیت می شناسند و همان را دنبال کنیم.

هرچند حسن نوروزی، سخنگوی کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس ایران، پس از رد طرح "کودک همسری" در این کمیسیون اعلام کرد که "اعضای کمیسیون به زودی طرح جامع‌تری را با کسب نظر کارشناسان مربوطه تهیه و تدوین می‌کنند." اما طرح مذکور که سن ازدواج را برای دختران تا ۱۶ سال و برای پسران تا ۱۸ سال افزایش داده بود پس از رد در کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس مسکوت مانده است.

براساس این طرح ازدواج دختران زیر ۱۳ سال و پسران زیر ۱۶ سال مطلقا ممنوع است. در حال حاضر حداقل سن ازدواج در ایران برای پسرها ۱۵ و برای دختران ۱۳ سال است و بر اساس ماده ۱۰۴۱ قانون مدنی فعلی، دادگاه صالحه یا ولی قهری می‌تواند مجوز دهد که کودک زیر ۱۳ سال نیز ازدواج کند. 

مجتبی ذوالنور، نماینده اصولگرا و عضو فراکسیون ولایی مجلس در مصاحبه با رسانه های داخل ایران گفته است که تغییر سن قانونی ازدواج مشکل شرعی دارد. طیبه سیاوشی، نماینده تهران هم گفته است که "ایرادات فقهی و شرعی به این طرح وارد کردند که در واقع برخلاف شرع است و بیشترین موانع از طرف برخی افراد در جامعه زنان اعمال شد."

ملاک رشد عقلی و رشد جسمی است

محمدتقی فاضل میبدی، عضو مجمع محققین و مدرسین حوزه علمیه قم اما این مساله را رد کرده و می گوید: "در مورد سن تکلیف و سن ازدواج، هیچ آیه ای در قرآن نداریم و اصلا در اسلام، سن تکلیف و سن شرعی و سن برای ازدواج معین نشده است. ملاک رشد عقلی و رشد جسمی است که صریح قرآن هم است. دربرخی از روایات نسبت به زنان و دختران عربستان یک سنی را مشخص کرده اند ولی این سن برای زمان و مکان خود بوده و برای همه دختران در همه جای دنیا نیست."

به گفته این روحانی "سن و تعیین سن یک امر عرفی است نه امر شرعی و برخی آقایان خیال می کنند که تعیین سن ازدواج، یک امر شرعی است در حالی که اصلا این چنین نیست، ملاک غیبی ندارد و شرعی هم نیست بلکه یک چیز عقلایی است. هر سنی که بخواهید مشخص کنید ملاک بلوغ جسمی و بلوغ عقلی است و اگر این محقق نباشد چنین ازدواجی عرفا جایز نیست."

آقای فاضل میبدی در پاسخ به این سوال که در حال حاضر در ایران ازدواج کودکان صورت می گیرد و قانون هم در این زمینه ناقض حقوق کودکان است می گوید: "اگر ازدواج به صلاح کودکان نیست یعنی به بلوغ جسمی و بلوغ عقلی نرسیده اند باید جلوی آن را گرفت."

او توضیح می دهد: "ما همیشه تعارض عقل و شرع داشتیم یعنی فقه ما معمولا یک فقه حدیث محور و یک فقه نقل محور است که همه جا می خواهد نقلیات خود را حاکم کند با اینکه فقه در این قسم ها در قسم اجتماعیات و سیاسیات و معاملات باید کاملا نقل محور به سیره عقلا باشد. مثلا ممکن است در زمان قدیم مسائلی بوده که الان اصلا آن مسائل قابل تحمل برای جامعه نباشد نمونه اش رجم و تعزیرهای بدنی است. در فقه مثلا ببینید اصلا تعزیر مالی نداریم و همه تعزیرها بدنی و شلاق است. حالا اگر سر چهارراه از چراغ قرمز عبور و تخلف کنید باید تعزیر بدنی کنند؟ نه. سیره عقلا گفته خیلی جاها باید مالی باشد همان جریمه ای که داریم در حالی که جریمه در فقه نداریم یعنی روش جدید آمده خود را جایگزین روش قدیم کرده. در مساله ازدواج هم باید ببینیم عرف جامعه چی می گوید و عقلای دنیا چه سنی را برای ازدواج به رسمیت می شناسند همان را دنبال کنیم. همان طوری که قوانین و دادگاههای ما براساس عرف جامعه نظر می دهند درباره سن ازدواج هم نمی توانیم براساس نظر فقه سنتی در دنیای امروز حکم بدهیم."

طرح "افزایش سن ازدواج" اما علاوه بر برخی مخالفت ها با عناوین شرعی، مخالفان دیگری هم دارد. براساس گزارشی که خبرگزاری ایسنا منتشر کرده طیبه سیاوشی نماینده مجلس از مرکز پژوهش های مجلس ایران به عنوان مخالف این طرح اسم برده و گفته است که «این مرکز در تمام همایش‌هایی که درباره ازدواج زیر ۱۸ سال انجام می‌گیرد حضور می‌یابد تا بتواند جلوی افزایش سن ازدواج را بگیرد.» به گفته این نماینده مجلس این مرکز اعتقاد دارد که تعداد ازدواج‌هایی که در سن کودکی اتفاق می‌افتند کم است و همین مسأله را پایه اصلی مخالفت خود با افزایش سن ازدواج می‌دانند. این در حالی است که براساس گزارش همین خبرگزاری سرشماری‌های سال ۹۵ مرکز آمار ایران حاکی از وجود ۱۰ میلیون و ۹۳۰ هزار دختر زیر ۱۸ سال در ایران است که چهار میلیون و ۳۸۱ هزار نفر ۱۰ تا ۱۸ سال سن بوده و طبق همین آمارها ۸/۵ درصد این تعداد یعنی ۳۷۳ هزار نفر همسردار، دو صدم درصد یعنی۹۴۲ نفر بر اثر فوت همسر و ۱۶صدم درصد یعنی حدود هفت هزار نفر بر اثر طلاق بدون همسر هستند.

روزنامه آرمان اما گزارش داده است که "بیش از ۱۴ هزار بیوه زیر ۱۸ سال در کشور وجود دارد و چنین ازدواج‌هایی در حال افزایش است. آنها اغلب در سنین نوجوانی و جوانی طلاق گرفته و با مشکلات روحی، روانی و جسمی متعدد مبتلا می‌شوند. همچنین باید گفت که آنها به دلیل نداشتن سواد و مهارت در بزرگسالی همواره با چالش‌های متعدد مواجه و همین مساله باعث تولید و بازتولید آسیب‌های اجتماعی می‌شود."

فاطمه قاسم زاده، روانشناس کودکان و نوجوانان و عضو انجمن حقوق کودکان در مصاحبه با یورونیوز می گوید: "خیلی روشن است که رشد جسمی کودکان و نوجوانان تا ۱۸ سالگی ادامه دارد یعنی تا ۱۸ سالگی هنوز اندام های جنسی رشد می کنند و به حد طبیعی رشدشان نرسیده اند و اگر زیر ۱۸ سال بنا باشد که ازدواج صورت بگیرد و بعد هم منجر به فرزندآوری شود طبیعتا هم مادر آسیب می بیند و هم کودک."

به گفته او "با ازدواج زیر ۱۸ سال در متون پیمان نامه های بین المللی و متون علمی مخالفت می شود به این دلیل که از نظر رشد جسمی، کودک تکامل نیافته و همین طور از جنبه های دیگر رشد. کودکی که در مرحله رشد است توانایی درک مسائل مابه ازای خارجی را ندارد و براساس پژوهش های روانشناختی حدود ۱۸ سالگی چنین توانایی در ساختار مغز ایجاد می شود. بنابراین فردی که هوز این توانایی را ندارد در زندگی بیشتر دچار مشکلات می شود و کمتر می تواند در حل مساله با راههای منطقی و قابل قبول مداخله کند و آنها را کاهش دهد."

خانم قاسم زاده می گوید: "از نظر رشد عاطفی هم همین طور است. دوران نوجوانی، دوران اوج هیجانات است، هیجانات و عواطف نوجوان هنوز به یک ثباتی نرسیده که بتواند تصمیم گیری های درست یا بهتری انجام دهد و همه اینها بر رشد اجتماعی نوجوان هم اثر می گذارد در ارتباط اش با دیگران و ارتباط اش با جنس مخالف. درواقع ازدواج در زیر سن ۱۸ سال و تشکیل خانواده هم به فرد آسیب می زند و این ازدواج آسیب زا طبیعی است که به جامعه هم آسیب وارد می شود."

کودک همسری کماکان به عنوان یکی از آسیب‌های اجتماعی زندگی دختران جوانی را در مناطق محروم تهدید می‌کند. خراسان رضوی بالاترین آمار در موضوع کودک‌همسری را دارد. استان آذربایجان شرقی در رتبه دوم و استان سیستان و بلوچستان نیز در رتبه سوم قرار گرفته‌اند.

فاطمه قاسم زاده، روانشناس و عضو انجمن حقوق کودکان می گوید: در برخی نقاط کشور ممکن است به صورت سنتی ازدواج ها در سنین پایین صورت بگیرد اما واقعیت این است که ما دو نوع سنت داریم سنت های خوب که باید حفظ کنیم و اما برخی سنت ها را که حالا به هردلیلی به وجود آمده اند چون آسیب زا هستند باید با فرهنگ سازی و آموزش تغییر داد. واقعیت این است که برخی از این سنت ها ریشه در فقر دارند و در جاهایی به صورت سنتی اعتقاد به ازدواج دختر در سنین پایین دارند که بخشی از این را می توان در فقر مالی یافت و بخش دیگری هم فقر فرهنگی است که باید با هر دو به صورت درست کار کرد تا کاهش پیدا کند.