در هر دو نوع اعتیاد، بجز آسیبهای فیزیکی فرد در معرض آسیبهای روانی و اجتماعی نیز قرار میگیرد. مشکلات مالی، مسائل خانوادگی، از دست دادن شبکه دوستان و آشنایان، اخراج از محل کار و طرد شدن از جامعه از عوارض اعتیاد هستند.
آگهیاعتیاد عملی است که در طی آن فرد مبتلا به علت روانی یا مصرف مواد دارویی و شیمیایی دچار ضعف اراده درکنترل رفتار خود میشود. ماده یا عمل اعتیادآور با ایجاد اختلال در سیستم اعصاب مرکزی فرد و اثرگذاری بر سامانه پاداش مغز، باعث تکرار آن رفتار میگردد.
در اعتیاد دارویی/شیمیایی فرد با مصرف یک ماده بخصوص از نوع طبیعی یا سنتزی مانند ماده مخدر یا الکل درگیر اعتیاد شده و در اعتیاد رفتاری یا اعتیاد غیروابسته به مواد، رفتار ناکارآمد فرد این مشکل را رقم میزند و به مصرف ماده شیمیایی مرتبط نیست.
بروز رفتارهایی چون قمار، پرخوری، پورنوگرافی، رایانه، بازیهای ویدئویی، اینترنت، ورزش و خرید از انواع اعتیادهای رفتاری هستند. با این حال قمار تنها نوع آن است که به صورت رسمی از سوی روانپزشکان و روانشناسان به عنوان اعتیاد و بیماری شناخته شده و انواع دیگر بیشتر به عنوان اختلالات روانی تلقی میشوند.
در هر دو نوع اعتیاد، بجز آسیبهای فیزیکی فرد در معرض آسیبهای روانی و اجتماعی نیز قرار میگیرد. مشکلات مالی، مسائل خانوادگی، از دست دادن شبکه دوستان و آشنایان، اخراج از محل کار و طرد شدن از جامعه از عوارض اعتیاد هستند.
اعتیاد دارویی/شیمیایی
دلیل اعتیاد به مواد مخدر و الکل تغییراتی است که این مواد در تعادل معمول میان مواد شیمیایی داخلی مغز ایجاد کرده و با تولید سطح غیرمعمولی از لذت فرد را وادار به استفاده از این مواد میکنند. مصرف طولانی مدت این مواد سبب میگردد که مولکولهای موجود در آنها جایگزین نوروترنسمیترها (پیامرسانهای عصبی که پیامهای عصبی را بین سلولهای مغز جابجا میکنند) شده و به همین علت اگر به میزان کافی به بدن فرد معتاد نرسد در فعالیتهای فیزیولوژیکی او اختلال ایجاد میشود.
اعتیاد رفتاری یا اعتیاد غیروابسته به مواد دارویی/شیمیایی
در این نوع از اعتیاد فرد به انجام رفتاری عادت میکند که وابستگی به آن ناشی از وجود یک ماده شیمیایی طبیعی یا سنتزی نیست. مطالعات علمی نشان میدهد که این نوع اعتیاد اثرات مشابهی در مغز ایجاد کرده و سبب بروز لذت در فرد وابسته میگردد. تکرار این رفتار بر زندگی فردی واجتماعی فرد معتاد اثر گذاشته و باعث میشود که از فعالیتهای روزانه و ضروری بازماند.
اعتیاد به قمار که پیشتر از آن به عنوان اختلال قماربازی یاد میشد از سال ۲۰۱۳ از سوی «انجمن روانپزشکی آمریکا» به عنوان اعتیاد رفتاری به رسمیت شناخته شد. افراد مبتلا سعی در تکرار این رفتار دارند و حتی بروز مشکلات مالی، ورشکستگی، مشکلات خانوادگی، عدم توانایی در حل مسائل روزانه، اخراج از محل کار و غیره سبب نمیشود که فرد این رفتار را ترک کند.
بیشتر بخوانید:
آمار رسمی مصرفکنندگان مواد مخدر در ایران: دو میلیون و هشتصد هزار نفر
سازمان جهانی بهداشت: اعتیاد به بازیهای کامپیوتری «اختلال رفتاری» است
تاثیر اعتیاد به قمار در برابر اعتیاد به مواد مخدر
مطالعات صورت گرفته بر روی معتادین به کوکائین و معتادین به قمار نشان میدهد که در هر دو نوع اعتیاد سامانه پاداش مغز فعال و با ایجاد لذت در افراد سبب میشوند که تمایل فرد برای تکرار رفتار یا استفاده از ماده مخدر افزایش یابد. بررسیها نشان میدهد در هر دو گروه معتادان توانایی ارزیابی خطر کاهش مییابد؛ امری که توضیح دهنده دلیل بیاعتنایی این افراد به مشکلات پیرامون آنهاست. همچنین توانایی تصمیمگیری در معتادان به قمار به دلیل اضطراب، استرس و مشکلات احساسی کاهش مییابد. اعتیاد شدید به قمار حتی تغییراتی در عملکرد مغز ایجاد میکند که با اعتیاد با کوکائین متفاوت است.
آیا درمان اعتیاد به قمار به سختی درمان اعتیاد به مواد مخدر است؟
گرچه هنوز میان متخصصان در این زمینه اختلاف نظرهایی وجود دارد اما تصویربرداریهای پزشکی از مغز هر دو گروه معتادان نشان میدهد که علیرغم وجود تفاوتها در میان این گروهها، شباهتهای غیرقابل انکاری نیز در این زمینه وجود دارد. برخلاف اعتیاد به مواد مخدر که به راحتی قابل شناسایی و اندازهگیری است، تشخیص اعتیاد به قمار از سوی روانپزشک و همچنین پذیرش آن از سوی بیمار دشوار است. بسیاری از معتادان به قمار خود را علاقهمند به آن میدانند و از پذیرش برچسب معتاد میگریزند.
هر دو گونه اعتیاد به دلایل ژنتیکی، محیطی و اجتماعی ایجاد میگردند. اختلال در سامانه پاداش مغز نقش مهمی در توسعه اعتیاد دارد. در اعتیاد به قمار همانند اعتیاد به مواد، اختلال در نوروترنسمیترها سبب میشوند تا فرد به رفتار معتاد گونه خود ادامه دهد. به همین علت درمان اعتیاد به قمار هماند اعتیاد به مواد مخدر پروسه پیچیدهای است که باید زیر نظر پزشکان و روانشناسان و با روشهایی چون دارودرمانی و رواندرمانی صورت پذیرد.