چرایی ناآرامی های بصره؛ تحلیلی بر علل و سرانجام بحران کنونی در عراق

چرایی ناآرامی های بصره؛ تحلیلی بر علل و سرانجام بحران کنونی در عراق
چرایی ناآرامی های بصره؛ تحلیلی بر علل و سرانجام بحران کنونی در عراق
نگارش از Euronews
هم‌رسانی این مطلبنظرها
هم‌رسانی این مطلبClose Button

تحلیلگران معتقدند اگر ناآرامی ها دوباره از سرگرفته و تشدید شود، هرج و مرج و آشوبی که ممکن است در کشور ایجاد کند بهترین فرصت را برای بازگشت نیروهای گروه خلافت اسلامی، داعش و دیگر گروه های افراطی فراهم خواهد ساخت.

آگهی

بصره سرانجام پس از یک هفته ناآرامی، تظاهرات اعتراض آمیز و خشونت های پراکنده که با حمله به کنسولگری ایران، تعرض به تاسیسات نفتی و حتی پرتاب راکت به سوی فرودگاه این شهر همراه بود از شامگاه شنبه به تدریج روی آرامش را به خود دید.

این ناآرامی ها که با حمایت برخی از چهره های مطرح سیاسی از جمله مقتدی صدر، روحانی پرنفوذ شیعه و رهبر ائتلاف پیروز انتخابات پارلمانی همراه بود طی یک هفته دست کم پانزده کشته برجای گذاشت و جایگاه دولتمردان و وزرای کابینه را بیش از پیش متزلزل کرد.

زندگی در این شهر نفت خیز جنوب عراق از روز یکشنبه با استقرار نیروهای کمکی که از بغداد به بصره گسیل شده بودند و تقویت یگان های پلیس روندی عادی به خود گرفت. ساکنان شهر پس از گذراندن شبی آرام شاهد نظافت خیابان ها و اماکن عمومی بودند که در پی درگیریها مملو از لاستیک های سوخته، سنگ و دیگر انواع ضایعات شده بود.

در طول هفته گذشته و حتی در تظاهراتی که پیش از این در بصره برگزار شده بود، معترضان تقریبا به کلیه ساختمان های دولتی تعرض کردند و برخی از آنها را به آتش کشیدند. حمله به دفاتر احزاب سیاسی و آتش زدن کنسولگری ایران جزو آخرین موارد این خشونت ها بود. تظاهرکنندگان جمعه شب گذشته پس از اجتماع مقابل کنسولگری آمریکا حتی قصد تعرض به ساختمان این نهاد دیپلماتیک را نیز داشتند که با دخالت نیروهای امنیتی مجبور به عقب نشینی شدند.

بیشتر بخوانید:

منشا و ریشه اصلی اعتراض ها از کجا سرچشمه گرفت؟

آنچه اغلب رسانه ها و خبرگزاری ها در مورد علت و انگیزه اصلی معترضان برای حضور در خیابانها و به راه انداختن تجمعات اعتراض آمیز عنوان کرده اند به چند مورد خلاصه می شود که به طور کلی می توان از اعتراض به فساد، بیکاری، ناکارآمدی دولت در وجوه سیاسی و اقتصادی، عدم خدمات رسانی مناسب به شهروندان؛ به خصوص کمبود آب آشامیدنی و کیفیت نامناسب آن، به انضمام نابسامانی مزمن در سیستم برق رسانی اشاره کرد.

قطع مکرر برق و گرمای طاقت فرسای تابستان

مردم بصره از قطع مکرر برق طی ماه های گذشته به ستوه آمده بودند، به ویژه اینکه در فصل تابستان نبود برق در شهری که دمای آن از پنجاه درجه سانتیگراد تجاوز می کند ساکنان شهر را به شدت آزار می دهد.

این برای نخستین بار نیست که مردم بصره و دیگر شهرهای عراق از کمبود خدمات شهری از جمله نارسایی در وضعیت آب آشامیدنی و برق رسانی گله مندند و برای اصلاح این وضعیت دست به تظاهرات می زنند.

اعتراض به کمبود آب و برق در سالهای گذشته نیز به خصوص در فصل تابستان در شهرهای مختلف عراق مشاهده و اطلاع رسانی شده بود. تظاهراتی که مرداد ماه سه سال پیش در بصره و دیگر شهرهای عراق روی داد موید این مسئله است.

تظاهرکنندگان در سال ۲۰۱۵ با اعتراض به نحوۀ ارائۀ خدمات دولتی در شهرهایی نظیر بصره و بغداد، نسبت به فساد مالی در میان مقامات شهری و کشوری اعتراض کرده بودند. هجوم مهاجران گریخته از دست داعش به شهرهایی نظیر بغداد و بصره در آنزمان مزید بر علت شده بود تا ارائه خدمات شهری ناکارآمد بیش از گذشته ساکنان دو شهر بزرگ عراق را به ستوه آورد.

این اعتراض ها حتی تا جایی پیش رفت که تظاهرکنندگان تهدید کردند دست به اعتصاب عمومی خواهند زد.

بیشتر بخوانید:

بحران آبرسانی و آلاینده های مرگبار در آب آشامیدنی

وضعیت آب آشامیدنی در این شهر سرشار از منابع نفتی دست کمی از اوضاع جریان الکتریسیته ندارد. شهروندان بصره می گویند نمک و دیگر آلاینده های موجود در آب آشامیدنی تا کنون هزاران نفر را راهی بیمارستان کرده است.

به اذعان دیده بان حقوق بشر عراق شمار بیماران به قدری افزایش یافته که بیمارستان ها مجبور شده اند خارج از ظرفیت خود پذیرش کنند. بر اساس این گزارش بسیاری از بیماران به علت نبود تخت خالی بر روی زمین مداوا می شوند.

کانال های آب شیرین در بصره که پیشتر قابل استفاده بود بر اثر نفوذ جریان های آب آلوده و فاضلاب مسدود غیر استفاده شده اند. کمبود بارندگی و احداث سد های بالادست در ترکیه، سوریه و ایران دو علت مهم دیگر برای بحران آبی در عراق عنوان شده که با ناکارآمدی مدیریت دولتی تشدید شده است.

بر اساس آمارهای رسمی ارائه شده از سوی دولت عراق میزان آلودگی شیمیایی آب آشامیدنی در بصره به ۱۰۰ درصد و آلودگی میکربی آن به ۵۰ درصد افزایش یافته است.

مسئولان و مراکز بهداشتی در عراق گزارش کرده اند که بیش از ۱۷ هزار تن از ساکنان بصره طی هفته های گذشته به دلیل مصرف آب آلوده مسوم و در بیمارستان ها بستری شده اند. این مسئله طی سبب شد که اواخر ماه اوت تنها طی دو روز هفت هزار نفر راهی مراکز درمانی شوند.

بحران اقتصادی و بیکاری، دو معضل همیشه حاضر

قطع جریان الکتریسیته و معضل آبرسانی در حالی امان ساکنان بصره و دیگر شهرهای عراق را بریده است که بحران اقتصادی و فساد مالی در بدنه دولت به عنوان جرقه هایی پر قدرت از پتانسیل کافی برای تبدیل خشم مردم به آتش های شعله ور برخوردارند.

آگهی

این شهر بندری بیش از هفتاد درصد از ذخایر نفتی عراق را در خود جای داده، در حالی که حدود پنجاه درصد از ساکنان آن در زیر خط فقر زندگی می کنند. میزان بیکاری به خصوص نزد جوانان بسیار بالا گزارش شده است.

این در حالیست که بسیاری از تحلیلگران معتقدند مشکلات یاد شده (برق، آب، بحران اقتصادی و بیکاری) گرچه هرکدام به نحوی در برانگیختن نارضایتی و خشم معترضان نقش داشته است اما به خصوص نمی توان ناآرامی های اخیر را تنها به این عوامل محدود کرد.

فساد دولتی و دخالت کشورهای خارجی

از جمله مواردی که بیش از گذشته در شعارها و رفتارهای اعتراضی ساکنان بصره و چند شهر دیگر عراق نمود بسیار بارزی پیدا کرده، بی شک نگرانی نسبت به گسترش فساد در بدنه دولت و نیز دخالت ایران در امور سیاسی این کشور است.

بسیاری از ساکنان بصره ایران را به حمایت از مقامات فاسد دولتی و شبه نظامیان شیعه مستقر در این شهر متهم می کنند. این سرزنش در حالی صورت می گیرد که اغلب ساکنان شهر در حال دست و پنجه نرم کردن با فقر و بیکاری هستند.

این اعتراض های سر انجام روز جمعه با حمله به کنسولگری ایران در بصره منجر شد؛ جایی که تظاهرکنندگان اقدام به وارد آوردن خساراتی به ساختان کنسولگری کردند، آنرا به آتش کشیدند و سپس با پایین کشیدن پرچم ایران، پرچم کشورشان را جایگزین آن کردند. برخی از تظاهرکنندگان نیز اقدام به آتش زدن پرچم و تصاویرعلی خامنه ای رهبر ایران کردند و با سر دادن شعارهایی خواستار خروج ایران از این کشور شدند.

آگهی

مقر بسیاری از گروه های شبه نظامی شیعی در این شهر که مورد حمایت ایران هستند نیز در جریان این تظاهرات آتش کشیده شد.

احساسات ضد ایرانی که طی هفته گذشته در بصره به اوج خود رسید پیشتر نیز در میان ساکنان این شهر نمود آشکاری داشت.

آتش زدن تصویر آیت الله خمینی در جریان تظاهرات ماه ژوئیه گذشته که با اعتراضات سراسری در بسیاری از شهرهای عراق همراه بود مصداقی برای ریشه دار بودن این مخالفت هاست.

بیشتر بخوانید:

ترس از معترضانی که دسترسی به سلاح دارند

معترضان اینبار نشان دادند برای رسیدن به خواسته های خود ممکن است دست به هر اقدامی بزنند. آنها تقریبا تمام ساختمان های دولتی و اداری، دفاتر احزاب سیاسی و گروه های مسلح پرنفوذ را هدف حملات خود قرار دادند.

آگهی

بندر ام قصر در جنوب بصره برای چند ساعت به دست تظاهرکنندگان مسدود شد. حمله به یک کارخانه پالایش آب و تاسیسات نفتی و به گروگان گرفتن چند کارمند یک حوزه نفتی از دیگر اقدامات جدید تظاهرکنندگان در ماه های اخیر بود.

بسیاری از تحلیلگران معتقدند اگر خواسته های مردم به خوبی پاسخ داده نشود این بحران نه تنها به سرنگونی دولتمردان منجر می شود بلکه دامن کل کشور را در بر خواهد گرفت.

گفته می شود بسیاری از ساکنان شهر به خصوص جوانان به واسطه نبرد چند ساله با گروه خلافت اسلامی، به سلاح های سبک و سنگین دسترسی کافی دارند و از تجربه کافی برای ورود به مناقشات سخت برخوردارند.

نکته قابل توجه این است که تعداد زیادی از همین جوانان، بیکار و بسیار معترض شرایط کنونی هستند. در این میان فقط باید تاکید کرد تصور جمعیتی مسلح و در عین حال خشمگین و ناراضی از اوضاع سیاسی و اقتصادی برای خطرناک بودن این بحران کفایت می کند.

بیشتر بخوانید:

آگهی

دعوت شخصیت های سیاسی و مذهبی از دولت به کناره گیری

رهبران پرنفوذ سیاسی و مذهبی در عراق به جای تلاش برای یافتن راه حل این بحران اینک بهترین فرصت را یافته اند تا برنامه های خود را پیش ببرند و امتیازهای بیشتری نسبت به گروه های رقیب بدست بیاورند، مسئله ای که خطرناک به نظر می رسد.

آیت الله سیستانی، روحانی بلند پایه و پرنفوذ شیعی عراق رهبران سیاسی در بغداد را به عنوان مقصران اصلی این شرایط معرفی کرده و خواستار تشکیل یک دولت جدید شده است.

مقتدی صدر، دیگر روحانی پرنفود این کشور نیز از جمله حامیان معترضان به وضعیت جاری است. او که اتئلاف تحت رهبری اش در انتخابات پارلمانی ماه مه به عنوان برنده اصلی معرفی شد روز پنجشنبه خواستار نشست فوری پارلمان برای بررسی اوضاع جاری در کشور شده بود.

او در یک نطق تلویزیونی به صراحت از حیدر عبادی، نخست وزیر عراق خواست یا برای دادن توضیح در این نشست شرکت کند و یا استعفا دهد.

این نشست در نهایت روز شنبه برگزار شد و در پایان آن دو فراکسوین برنده انتخابات پارلمانی خواستار استعفای حیدر العبادی، نخست وزیر این کشور شدند.

آگهی

فراکسیون «سائرون نحو الاصلاح» به رهبری مقتدی صدر که با کسب ۵۴ کرسی برنده انتخابات مجلس عراق شده بود یکی از دو ائتلاف برتر انتخابات پارلمانی است که ضمن دعوت نخست وزیر به استعفا و انحلال کابینه اش خواستار تشکیل دولتی مقتدر برای پاسخگویی به مطالبات مردم شده است.

بیشتر بخوانید:

آخرین تلاش های عبادی برای خروج از گرداب

نخست وزیر عراق ماه ژوئیه گذشته پس از مواجه شدن با موجی فزاینده از اعتراض ها اعلام کرده بود که بودجه ای سه میلیارد دلاری برای توسعه زیرساخت ها، ایجاد شغل، توسعه بخش بهداشت و سلامت و نیز بهینه سازی خدمات آب و برق رسانی در بصره اختصاص خواهد داد.

روند کند جمع آوری منابع مالی برای تشکیل این بودجه در حالی تحقق این وعده را در هاله ای از ابهام فرو برده که مذاکرات برای تشکیل دولتی جدید در عراق پس از انتخابات پارلمانی همچنان ادامه دارد.

حیدر عبادی روز سه شنبه پیش از اوج گیری اعتراض ها در جریان یک کنفرانس خبری اعلام کرد که دستور گشایش یک تحقیق در باره خشونت بر ضد تظاهرکنندگان را صادر کرده و بار دیگر بدون ارائه پیشنهاد و راهکاری مشخص وعده داد که معضل آلودگی آب را حل خواهد کرد.

آگهی

او در عین حال نیروهای امنیتی کمکی را به بصره گسیل داشت تا نشان دهد نسبت به فروکش کردن اعتراض ها چندان خوشبین نیست.

بیشتر بخوانید:

هشدار نسبت به تبعات خطرناک تداوم ناآرامی ها

تحلیلگران معتقدند اگر ناآرامی ها دوباره از سرگرفته و تشدید شود، هرج و مرج و آشوبی که ممکن است در کشور ایجاد کند بهترین فرصت را برای بازگشت نیروهای گروه خلافت اسلامی، داعش و دیگر گروه های افراطی فراهم خواهد ساخت. گروه ها و تشکیلات خشونت طلب که برای به اجرا درآوردن ایده های منحصر به فرد سیاسی و حکومتی خود از هیچ جنایت و کشتاری فروگذار نیستند به خوبی می توانند از اوضاع شکننده اجتماعی و نارضایتی های فزاینده در عراق بهره برداری کنند.

این مسئله خبر خوبی نه برای مردم عراق و نه دیگر کشورهای جهان است که چند ماهی است درتجربه شیرین دنیای بدون قلمرو جغرافیایی داعش هستند.

تظاهرات و شورش های اجتماعی در عراق البته هنوز به این سطح نرسیده که چنین نگرانی هایی را برانگیزد و شاید همانند دوره های پیشین پس از چندی دوباره خاموش شود. اما در عین حال، به خصوص تا زمانی که دولت پاسخی قانع کننده به خواسته های ابتدایی معترضان در عراق نداده نمی توان بی تفاوت از کنار این مسئله گذشت.

آگهی

این آتش زیر خاکستر که شعله هایش حالا بیش از همیشه سر به بیرون زده و نمایان شده در صورت حل نشدن معضلات اجتماعی، بهبود نیافتن خدمات اجتماعی و رفاهی، از میان نرفتن حلقه های فساد دولتی و قوام نیافتن سیاست های داخلی و خارجی کشور، می تواند به واقع خانمانسوز شود.

به توییتر یورونیوز فارسی بپیوندید

هم‌رسانی این مطلبنظرها

مطالب مرتبط

بحران در بصره؛ پارلمان عراق روز شنبه جلسه اضطراری برگزار می کند

مرگ فاجعه‌بار هزاران ماهی در رودخانه امشان عراق در پی خشکسالی

اعتراضات جدید در مجارستان؛ مقام سابق با انتشار صدای ضبط شده دولت اوربان را به فساد متهم کرد