غوطه در حومه دمشق، از سال ۲۰۱۳ در محاصره ارتش سوریه و متحدانش است. با این حال قوای نظامی حامی اسد نتوانسته اند بر خلاف پیروزیهای چشمگیر در پالمیرا، حمص، دیرالزور و حلب، این منطقه کوچک را تسخیر کنند.
آگهیدور آخر بمبارانهای هوایی ارتش سوریه در غوطه از شامگاه یکشنبه ۱۷ فوریه آغاز شد. تا زمان تنظیم این خبر، دستکم ۵۰۰ نفر جان خود را در جریان این حملات در این منطقه کوچک در حومه دمشق، پایتخت سوریه از دست داده اند. حداقل ۱۰۸ تن از قربانیان این حملات کودک بوده اند.
تلاشهای شورای امنیت سازمان ملل متحد برای برقراری آتشبس در این منطقه جهنمی، نامی که کمیساریای عالی حقوق بشر به آن داده است، باز هم تا زمان تنظیم این گزارش، بینتیجه مانده است.
دولت سوریه از سال ۲۰۱۳ به بعد، یعنی زمانی که توانست پیشرویهای مخالفان را در بسیاری از مناطق متوقف کند، غوطه را محاصره کرده است. در ۳ سال گذشته، ارتش عربی و متحدان ایرانی و روس آن توانستند با تحت فشار گذاشتن مخالفان در بسیاری از مناطق این کشور آنها را یا شکست داده و یا وادار به تسلیم و انتقال به ادلب کنند. غوطه در این میان یک استثنا است: نه مخالفان تسلیم میشوند و نه حملات ارتش علیه آنان متوقف میشود. قوای نظامی حامی اسد نتوانسته اند بر خلاف پیروزیهای چشمگیر در پالمیرا (تدمر)، حمص، دیرالزور و حلب، این منطقه کوچک را تسخیر کنند. غوطه یکی از مناطق موسوم به «کاهش تنش» میان ایران، روسیه و ترکیه در جریان مذاکرات آستانه است. اما تنشها در این حاشیه دمشق بعد از کاهشی نسبی در سال ۲۰۱۷، تنها افزایش یافته است.
برخلاف دیگر مناطق، دولت سوریه تاکنون نتوانسته است شورشیان مستقر در غوطه را به تسلیم وا دارد. آنطور که دولت سوریه و چین و روسیه ادعا میکنند، مخالفان مسلح هم حاضر به توقف خمپاره باران شرق دمشق نیستند. اما چرا هیچیک از طرفین این دوزخ از مواضع خود کنار نمیآیند؟
عملیات آتشفشان دمشق: غوطه محاصره میشود
غوطه از تابستان سال ۲۰۱۳ در محاصره ارتش سوریه و متحدانش قرار دارد. یک سال پس از مجموعه عملیات موسوم به «آتشفشان دمشق» و انفجار ساختمان امنیت ملی سوریه که در آن شماری از عالیرتبهترین نیروهای نظامی-امنیتی سوریه از جمله عماد داود راجحه، وزیر دفاع و آصف شوکت، شوهر خواهر بشار اسد و هشام اختیار، رئیس دفتر امنیت ملی این کشور کشته شدند، نیروهای ارتش توانستند مخالفان را از پایتخت خارج کرده و به غوطه در ریف (حومه) دمشق برانند. محاصره این باریکه هم از همان زمان آغاز شد. شورشیان مسلح در آن زمان، بهویژه از سوی خبرگزاریهای بینالمللی بهعنوان «ارتش آزاد سوریه» شناخته میشدند.
شورشیان مستقر در غوطه چه کسانی هستند؟
جیشالاسلام: یکی از سازمانیافتهترین، مجهزترین و قویترین گروههای شبه نظامی سوریه در ۷ سال جنگ داخلی این کشور و قدرتمندترین بازیگر غوطه است. نه این گروه دریافت کمک از عربستان سعودی را انکار و نه ریاض حمایت از این شورشیان را تکذیب میکند. زهران علوش، بنیانگذار این سازمان نظامی-سیاسی وهابی/سلفی در دسامبر ۲۰۱۵ و در پی بمباران ارتش سوریه در حومه دمشق جان باخت. محمد علوش برادر وی، هماکنون ریاست غیررسمی جیش الاسلام را برعهده دارد. وی نماینده شورشیان سوریه در مذاکرات آستانه هم هست. زهران و محمد علوش، هر دو از فارغ التحصیلان علوم دینی مدارس سعودی هستند. گفته میشود این گروه بیش از ده هزار جنگجوی مجرب در اختیار دارد.
فلیق الرحمن: این گروه اسلامگرای «معتدل» در سال ۲۰۱۳ تشکیل شد. شمار نیروهای آن حدود ۹ هزار نفر تخمین زده میشوند. درباره روابط خارجی این گروه اطلاعات چندانی در دست نیست. با این حال در ژوئیه سال ۲۰۱۷ و زمانی که جیشالاسلام با روسیه برای تشکیل یک منطقه «کاهش تنش» در غوطه به توافق رسید، فلیقالرحمن اعلام کرد از وجود چنین توافق بیاطلاع است.
هیات تحریر الشام: این جبهه عمدتا از نیروهای جبهه النصره سابق (شاخه القاعده در سوریه) تشکیل شده است. اگرچه شمار نیروهای این ائتلاف در حومه دمشق به اندازه ادلب زیاد نیست (حدود ۵۰۰ نفر) اما تواناییهای رزمی آنها و بهویژه امکان حفر تونلهای زیرزمینی، جنگجویان هیات تحریر را به یکی از بازیگران عمده نبرد غوطه بدل کرده است.
احرارالشام: این سازمان اسلامگرا بهویژه در شهرستان حرستا در غرب غوطه فعال است. دولت سوریه ادعا میکند که منشا بسیار از حملات خمپارهای به دمشق، محلات تحت کنترل این گروه است.
به کانال تلگرام یورونیوز فارسی بپیوندید
غوطه؛ آخرین میدان جنگ نیابتی ایران و عربستان در سوریه؟
جنگ نیابتی ایران و سعودیدر خاورمیانه از چند سال پیش یکی از پیشفرضهای معادلات قدرت در این منطقه آشوبزده است. همزمان با پیشرویهای نیروهای حامی دولت در جبهههای جنگ، ریاض تاثیر خود در این میدان زورآزمایی را عملا از دست داده است. شاید غوطه شرقی آخرین پایگاه قدرتنمایی نسبی عربستان در سوریه باشد. جیشالاسلام، احتمالا تا کنون هیچ نشانهای از ریاض برای عقبنشینی یا تسلیم دریافت نکرده است. شورشیان این گروه تاکنون نزدیکترین تهدید (از لحاظ جغرافیایی) برای رژیم اسد به شمار میروند.
آیا داستان حلب در غوطه تکرار میشود؟
حلب، بزرگترین شهر سوریه در دسامبر ۲۰۱۶ و پس از ۴ سال جنگ و خونریزی بطور کامل به دست نیروهای ارتش سوریه افتاد. قسمت شرقی این شهر عملا در تصرف شورشیان بود. در سالهای پیش بسیاری از ناظران تحولات سوریه میگفتند تعیین تکلیف حلب، وضعیت جنگ سوریه را یکسره خواهد کرد. امروز و یک سال پس از تصرف حلب، به نظر میرسد تعیین تکلیف غوطه و پس از آن ادلب بتواند نقطه پایانی بر جنگ داخلی سوریه باشد. جنگی که بیش از ۳۶۰ هزار کشته و میلیونها آواره برجای گذاشته است.
بیشتر بخوانید: