عدم استفاده از مُسکنهای مورفیندار در روند درمان و مراقبت از بیماران میتواند سالانه جان ۲۵ میلیون نفر را بگیرد.
آگهیسوءاستفاده از داروهای مسکن مورفیندار که مصرف بیرویه آنها میتواند اعتیادآور و حتی کشنده باشد، سوی تاریک دنیای داروسازی و پزشکی مدرن است. اما این مساله روی روشنی نیز دارد: نجات بیماران از مرگ.
بیماران زیادی به دلیل آسیب دیدگی در سوانح منجر به جرح، عمل جراحی، بیماریهای مزمن، سرطان و یا حتی بیماریهای سادهتر چون سرماخوردگی و آنفولانزا نیازمند استفاده از مسکن برای تسکین درد خود هستند.
سالانه قریب به ۶۰ میلیون نفر در جهان جان خود را بر اثر بیماریهای گوناگون و سوانح از دست میدهند. عدم استفاده از داروهای مسکن تا حدی در روند درمان و مراقبت از بیماران اهمیت دارد که در صورت عدم استفاده از آنها، سالانه ۲۵ میلیون نفر از جمله ۲.۵ میلیون کودک در خطر مرگ قرار میگیرند.
گرچه استفاده بیش از اندازه از مسکن در برخی کشورهای توسعه یافته از جمله کشورهای اروپایی و آمریکای شمالی باعث بوجود آمدن معضلات بزرگی شده، اما عدم دسترسی بیماران به این داروها بخصوص در کشورهای کمتر توسعه یافته و فقیر مشکل بزرگتری است.
وجود مسکنهای مورفیندار در کشورهای توسعه نیافته میتواند به طور موثری از مرگ بسیاری از بیماران جلوگیری کند. امری که در دنیای امروز پزشکی شاید کمتر به آن توجه میشود.
براساس مطالعه انجام شده از سوی سازمان جهانی بهداشت و دانشگاه واشنگتن که در سال ۲۰۱۵ بر روی ۱۴۴ کشور صورت گرفت، میانگین سرانه مصرف مورفین پزشکی در جهان حدود ۵.۴۲ میلیگرم به ازای هر فرد است که پایینترین میزان مصرف آن متعلق به کشور آفریقایی بنین (۰.۰۰۰۲ میلیگرم به ازای هر فرد) و بالاترین میزان مصرف آن متعلق به کشور اروپایی اتریش (۲۱۳.۴۵۷۳ میلیگرم به ازای هر فرد) است.
این آمار از سویی نشان از آن دارد که در کشورهای پیشرفته استفاده از مسکنهای مورفیندار روندی افراط گونه را پیش گرفته و از سوی دیگر حاکی از آن است که به رغم نیاز شدید به این داروها در کشورهای توسعه نیافته، مردم این مناطق به آنها دسترسی ندارند.
درد میتواند شما را بکشد
ارتباط میان عدم دسترسی به مسکن و امکان مرگ شاید به نظر عجیب بیاید، اما واقعیت این است که درد میتواند انسان را از پای درآورده و موجب مرگ او شود. گرچه معمولا مرگ در اثر درد کشیدن به طور مستقیم رخ نمیدهد، اما درد زیاد میتواند باعث وارد شدن شوک به بدن شده و با افت فشار خون، کاهش سطح هشیاری و افزایش تعداد ضربان قلب سبب مرگ فرد شود.
مورفین که یکی از مشتقات تریاک است از زمان جنگ جهانی دوم (۱۹۳۹-۱۹۴۵ میلادی) به عنوان داروی مسکن به طور گسترده مورد استفاده قرار گرفت.
تریاک شیره گیاه خشخاش است و در حدود ۷۰۰۰ سال پیش از دانههای این گیاه به عنوان ماده غذایی استفاده میشده است. بسیاری از تمدنهای کهن از جمله آشوریان، بابلیان، مصرین، رومنها و ایرانیان از تریاک به عنوان مادهای خوراکی برای تسکین درد بهره میبردند.
از قرن ۱۷ میلادی تریاک به عنوان یک مخدر تدخینی در چین مورد استفاده قرار گرفت و اثرات اعتیادآور آن بر بشر امروزی مشخص شد.
تولید مشتقات تریاک از زمان امپراتوری روم شرقی یعنی چهار قرن پس از میلاد مسیح آغاز شد. مورفین نخستین بار در سال ۱۸۰۴ میلادی به دست فردریش زرتورنر، داروساز آلمانی کشف شد. وی این نام را با الهام از اسطوره رویاها «مورفئوس» بر روی این ماده شیمیایی گذاشت.
این ماده پس از آن به تدریج وارد سیستم پزشکی و دارویی مدرن وارد شد. در زمان جنگ داخلی آمریکا (۱۸۶۵-۱۸۶۱ میلادی) از مورفین به عنوان داروی بیهوشی برای بیمارانی که تحت عمل جراحی قرار میگرفتند، استفاده شد.
در دوران جنگ جهانی دوم بسیاری از سربازان در زمان ورود به میدان جنگ با خود مورفین حمل میکردند چرا که داروهای مسکن در نجات جان زخمیها از مرگ نقش مهمی داشت.
امروز این ماده به طور گسترده در بسیاری از کشورهای جهان برای کمک به بهبود بیماران مورد استفاده قرار میگیرد. گرچه به طور دقیق نمیتوان گفت که دسترسی به مسکنهایی چون مورفین میتواند سالانه جان چند نفر را نجات دهد، اما براساس اطلاعات موجود به نظر میرسد که تعداد افرادی که با وجود دسترسی به مورفین از مرگ رهایی مییابند، قابل توجه است.