«یکی از کارهای ما گفتگو با مسافران هواپیماهایی است که قرار است پناهجویان اخراجی افغان را به کابل بازگرداند. سعی ما بر این است که مسافران را قانع کنیم تا با اعتراض و تهدید به ترک هواپیما، اجازه حضور اجباری پناهجویان در پرواز را ندهند.»
اخراج پناهجویان افغان از اروپا و اعزام آنها به افغانستان اقدام تازه‌ای نیست. دست کم نروژ و بریتانیا بیشتر از یک دهه است که پناهجویان افغان را به زادگاهشان باز می گردانند. به عنوان مثال بریتانیا در سال ۲۰۰۳ بیشتر از ۳۴۰ نفر پناهجو را اخراج و راهی افغانستان کرد. در سال ۲۰۰۷ تعداد این افراد به ۵۰۰ نفر رسید و در سال ۲۰۱۱، ۸۰۰ نفر از پناهجویان افغان از بریتانیا اخراج شدند.
آگهیدولت نروژ هم غالبا در یک دهه اخیر همواره درخواست پناهجویی افغانها را ردکرده است. نروژ همان روندی را رفت که بعدها الهام بخش اتحادیه اروپا شد. اخراج پناهجویان به افغانستان در ازای کمک‌های مالی و لجستیکی به دولت این این کشور و اعزام تجهیزات نظامی.
در فرانسه و در دوران ریاست جمهوری نیکلا سارکوزی اولین بخش از پناهجویان افغان که در اردوگاه سانگت شهر کاله ساکن بودند از این کشور اخراج و به افغانستان فرستاده شدند. با این حال اخراج پناهجویان از زمان امضای توافقنامه اتحادیه اروپا با دولت وحدت ملی افغانستان در اکتبر سال ۲۰۱۶ تسریع شده و به طوری بی‌سابقه سرعت گرفته است.
طبق این توافق دولتهای اروپایی اجازه پیدا می کنند سالانه ۸۰ هزار افغان را از خاک اروپا اخراج کنند. اولین کشورهایی که اقدام به اخراج افغانها در اروپا کردند آلمان، هلند، اتریش، سوئد بودند. آلمان پس از حمله به سفارت این کشور در کابل و مرگ ۹۰ تن از ساکنان پایتخت تصمیم گرفت اخراج‌ها را موقتا متوقف کند. با این حال به گفته سازمانهای مدافع حقوق مهاجران، آلمان در تاریخ ششم دسامبر ۷۸ افغان را از خاک این کشور اخراج خواهد کرد.
نحوه اخراج افغانها و اعزام آنها به کابل دو روند متفاوت دارد. یا کشورهای میزبان مستقیما پناهجویان را اخراج می کنند و یا اینکه از یک کشور دوم استفاده می شود. توافق مشهور دوبلین مجوز هر دو روند را به کشورهای اروپایی می دهد.
برای آشنایی بیشتر با این روشها و اعتراضاتی که نسبت به آن در اروپا و خصوصا در کشور فرانسه وجود دارد با مدیر یکی از فعالترین تشکلهای حامی حقوق پناهجویان، لاشاپل دبو، گفتگو کردم. این فرد نخواسته تا نامش در این گفتگو منتشر شود.
یورونیوز:
به عنوان کسی که بیشتر از یکسال است با پناهجویان افغان در فرانسه در ارتباط مستقیم قرار دارید واکنش این عده به توافقنامه اتحادیه اروپا با دولت افغانستان چه بوده است؟ در مقام یک فعال حقوق مهاجران آیا شنیده اید برخی از کمیسرها و یا نمایندگان پارلمان اروپا و یا سیاستمداران فرانسوی به این توافقنامه اعتراض کنند؟
لاشاپل دبو: «با آغاز روند اخراج افغانها فعالان حقوق بشر اعتراضهای زیادی به روشهای غیرانسانی داشته اند. در فرانسه اقدامهای اعتراضی زیادی در فرودگاههای محل اخراج افغانها صورت پذیرفت. درفرانسه هیچ گاه شاهد اعتراض و انتقاد به روند اخراج‌ها از سوی یک سیاستمدار چه نماینده پارلمان و یا سناتور نبوده ایم. در مقابل تشکل هایی از دست «لا شاپل دبو» یا «بریگاد مخالف اخراج» اقدامات اعتراضی و نمادین زیادی را سازماندهی کردند. یکی از مهمترین آنها گفتگو با مسافران هواپیماهایی است که قرار است برخی از افغانهای اخراجی درون آنها قرارگیرند. داوطلبان این تشکلها معمولا سعی می کنند مسافران را قانع کنند تا با اعتراض و تهدید به ترک هواپیما اجازه حضور اجباری پناهجویان در پرواز را ندهند. اما مشکل اساسی که بسیاری از پناهجویان افغان با آن مواجه هستند عدم شناخت درست قوانین و حقوق پناهجویان در فرانسه است. آنها نمی دانند زمانی که مثلا پلیس حملات وسیعی برای دستگیری آنها می‌کند می تواند پس از بازداشت آنها را از خاک فرانسه اخراج کند. در برخورد با بسیاری از پناهجویان جملاتی که از آنها می شنوید بیشتر در نقد حقوق بشر در فرانسه و دیگر کشورهای اروپایی است. آنها مرتبا می پرسند آیا این رسیدگی به حقوق بشر است؟ آیا این همان حقوق بشری است که قولش را می دهند.
یورونیوز:
آیا مواردی از افرادی که اخراج و به افغانستان رفته اند را می شناسید که زندگی آنها با چالشهای عدیده و سختی مواجه شده و یا تهدید جدی شده و یا حتی جان خود را در بازگشت به افغانستان از دست داده باشند؟
لاشاپل دبو: «رومان یکی از افغانهایی است که پس از اخراج از خاک فرانسه با مشکلات فراوانی روبرو شد. دولت فرانسه ابتدا طبق قوانین جدید و توافق دوبلین او را به نروژ فرستاد. نروژی که سالهاست افغانها را از خاک اروپا براحتی اخراج می کند. دو روز پس از ورود به خاک نروژ او به زور نیروهای پلیس درون هواپیما قرار گرفت و به کابل فرستاده شد. طبق آخرین اطلاعات ما طالبان به محل زندگی او حمله کرده و او هم‌اکنون در افغانستان به صورت مخفیانه زندگی می‌کند. او در حال حاضر روزها را با ترس از حملات تروریستی سپری می کند. در سال ۲۰۱۶ یک افغان دیگری که از خاک بریتانیا اخراج شده بود در خاک افغانستان و طی یک حمله تروریستی کشته شد.
با اینحال سیاستمداران چه در سطح ملی و چه در سطح اروپایی در اقدامات اخیر خود نشان داده اند که ترجیح می دهند پناهجویان افغان در وطنشان کشته شوند تا که در خاک اروپا زندگی کنند. آنها ترجیح می دهند برای کسب آرای بیشتر از حضور پناهجویان افغان در خاک کشورهایشان به هر نحو ممکن خودداری کنند. رفتار دولتهای اروپایی در این باره نشان از استانداردهای دوگانه این کشورها دارد. به عنوان مثال دولت فرانسه از تمام شهروندانش می خواهد تا از سفر به افغانستان بدلیل خطرات تروریستی و جنگ پرهیز کنند و زمانی که به بررسی وضعیت پناهجویان می رسد غالبا اعلام می کنند خطری پناهجویان افغان را تهدید نمی کند و دلیل برای پذیرش آنها در خاک فرانسه وجود ندارد.»
یورونیوز:
در مورد همکاری کمپانی‌های هوایی، قضات و کسانی که به اخراج پناهندگان کمک می کنند بیشتر توضیح دهید.