آگهیدونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا بارها برجام را توافق بدی خوانده است و بسیاری از رسانههای آمریکایی ادعا می کنند که وی پنج شنبه ایران را به عدم رعایت مفاد توافق هستهای متهم می کند و از نمایندگان کنگره میخواهد که رای به خروج آمریکا از برجام خارج بدهند.
طبق توافق هستهای که در زمان باراک اوباما به تصویب رسید رئیس جمهوری آمریکا هر سه ماه می تواند بدلیل عدم اجرای تعهدات ایران و یا دیگر کشورهای امضای کننده برجام از کنگره بخواهد در این زمینه تصمیم گیری کند و حتی از توافق هسته ای خارج شود.
درصورت اعلام این خبر، این برای نخستین بار خواهد بود دونالد ترامپ رسما خواستار خروج کشورش از برجام می شود.
در همین زمینه در بروکسل با پی یر ویمون دبیرکل پیشین سیاست خارجی و امور امنیتی اتحادیه اروپا در موسسه کارنگی گفتگو کردیم.
از وی درباره پیامدهای احتمالی خروج ایالات متحده از برجام پرسیدیم.
پی یر ویمون: امیدوارم که چنین اتفاقی نیفتد. شاهد واکنشهای مخالف بسیاری از سوی رهبران کشورهای متحد آمریکا خصوصا در اروپا بوده ایم. برخی از وزیران اروپایی هم بارها با توجه به تاییدیه آژانس بین المللی انرژی اتمی و پایبندی ایران به برجام خواستار ادامه شرایط مندرج در آن شدند. آژانس بین المللی انرژی هسته ای هم تایید کرده است که ایران به مفاد برجام عمل کرده و میکند. به همین دلیل میتوان گفت که آمریکا ریسک بزرگی می کند. خروج آمریکا از برجام پیامدهای عمدهای خصوصا برای این کشور دارد.
در درجه اول ترامپ توپ را به زمین کنگره آمریکا انداخته است. آیا کنگره می خواهد تحریمهای جدیدی علیه ایران در نظربگیرد و از برجام خارج شود؟ این موضوع می تواند مانند شمشیر داموکلس روی حکومت ایران فشار وارد کند و به این ترتیب کنگره به بی ثباتی بیشتر در خاورمیانه دامن می زند.
زیر سوال بردن برجام تمام نکات مهم و فوق العاده ای که منافع جامعه جهانی را تامین می کرد خدشه دار میکند.
پیامد مهم دیگر این است که دیگر هیچ کشوری به آمریکا اعتماد نخواهد کرد و بسیاری از کشورها با شک و تردید در منطقه خاورمیانه با این ذهنیت که آمریکا به قولهایش عمل نمیکند وارد گفتگو با این کشور خواهند شد. به این ترتیب آمریکا اعتبار سیاسیاش را از دست خواهد داد.
نتیجه دیگر، قدرت گرفتن بیش از پیش رقبای آمریکا در منطقه خاورمیانه خواهد بود. در این زمینه خصوصا روسیهی پوتین اهمیت زیادی دارد. این کشورها راحتتر در خاورمیانه با کشورهای همسایه به توافق دست پیدا می کنند، چرا که در این منطقه کشورها به یک متحد مطمئن و باثبات نیاز دارند که سرقولهایش میماند و به عهدهایش وفا میکند.
پیامد دیگر خروج از برجام این است تمام تلاشهای بین المللی در مقابله با گسترش سلاحهای کشتار جمعی از بین میرود. با توجه به این که در این روزها کره شمالی یکی از مهمترین کشورهایی است که موجب نگرانی جامعه جهانی و خصوصا آمریکا است خروج از برجام می تواند ایران را بار دیگر به سوی سلاحهای هستهای بکشاند.
یورونیوز: اما وظیفه اروپا در این میان چیست آیا کنگره آمریکا موفق میشود با تحت فشار قراردادن شرکای اروپایی باعث خروج اروپا از توافق هستهای شود یا نه این اروپاییها هستند که کنگره را برای ماندن در برجام قانع می کنند؟
پی یر ویمون: اروپایی بطور شفاف بارها از برجام حمایت کرده اند. خانم موگرینی و دیگر رهبران اروپایی بارها اعلام کردهاند که برجام یک توافق بین المللی است و تمام کشورهای امضا کننده این توافق باید به آن احترام بگذارند.
برجام حمایت اغلب کشورهای عضو سازمان ملل را در برداشته است و به همین دلیل کشورهای اروپایی مصمم به اجرای آن هستند و می خواهند شرایط فعلی را دنبال کنند. اروپایی ها بر اساس گزارش آژانس بین المللی اتمی از اجرای کامل تعهدات ایران اطمینان دارند و حاضر نخواهند شد برای همراهی با متحد امریکایی خود تحریمهای جدیدی را علیه ایران در نظربگیرند یا اینکه از برجام خارج شوند. حتی امکان دارد شاهد تقابل اتحادیه اروپا با آمریکا در این زمینه باشیم.
یورونیوز: آیا معتقدید که اروپایی ها به هیچ نحوی زیر فشارهای آمریکا از توافق خارج نخواهد شد؟
آگهیپی یر ویمون: جواب این سوال را باید نه در بازیهای سیاسی بلکه در سیاستهای اقتصادی و روابط امروز میان اروپا و ایران دنبال کرد. آمریکا می تواند برای تحت فشار قرار دادن اروپا شرکتهای بزرگ اروپایی را که در ایران قرارداد دارند تحریم کند و تحت فشار قرار دهد در آن صورت با معضل جدی و ویژهای مواجه خواهیم شد. پیشتر در تاریخ هم شاهد آن بوده ایم که اروپا در برابر آمریکا در دهه۸۰ میلادی ایستاد و حاضر نشد با تحریمهایی که علیه روسیه در زمان ریگان ایجاد شده بود همراهی کند. به همین خاطر دوباره می توان شاهد چنین سناریویی بود که اروپا لزوما از شریک آمریکایی حمایت نمی کند.
یورونیوز: برخی از رسانهها می گویند که اروپا در حال تشکیل گروهی برای لابی کردن در آمریکا و قانع کردن سناتور و نمایندگان آمریکاست تا کنگره به خواست ترامپ درخروج از برجام جواب منفی بدهد
پی یر ویمون: ارتباطات زیادی در ماههای اخیر، خصوصا از زمان به قدرت رسیدن ترامپ، ایجاد شده است. مشکلی که همواره میان دیپلماتهای اروپایی و مقامات آمریکایی وجود دارد این است که دراغلب اوقات با مقاماتی سروکار داریم که موافق برجام هستند اما در پایان گفتگوها به ما میگویند که ناگزیر باید خواست رییس جمهوری را دنبال کنند. چرا که تنها اوست که میتواند در اینباره تصمیم بگیرد.
به عنوان مثال سخنان ژنرال ماتیس، وزیر دفاع آمریکا را در نظر بگیرید؛ هر چند که اپ انتقادهای زیادی ازحکومت ایران اما تلویحا گفته است که با برجام، منافع آمریکا بیشتر تامین می شود. این دسته از مقامات آمریکایی معتقدند که میتوان در زمینههای دیگری از جمله موارد حقوق بشری و یا جنگ سوریه از ایران انتقاد کرد و به این کشور فشار وارد کرد که البته اتحادیه اروپا هم در زمینه سوریه با متحد امریکایی خود موافق است. اما با وجود تمام انتقاداتی که به جمهوری اسلامی وارد است نمی توان توافقی بین المللی را که ایران بطور کامل به آن پایبند است زیر سوال برد و امنیت جهانی را با تهدید روبرو کرد.
آگهی