آگهیفرانسه در ۱۰ سپتامبر ۱۹۷۷ میلادی (۱۹ شهریور۱۳۵۶ شمسی) آخرین محکوم را به مجازات اعدام رساند. اما چهل سال پس از لغو قانون اعدام در فرانسه، در کشورهای دیگر جهان از جمله ایران، هرساله شمار قابل توجهی از شهروندان اعدام می شوند.
چه وقایعی منجر به لغو قانون اعدام در فرانسه شد؟
- سال ۱۷۹۱ میلادی: اولین بحث‌های رسمی درباره قانون اعدام در مجلس موسسان مطرح شد. در این زمان همچنین پیش‌نویس لغو قانون اعدام توسط لوئی میشل لوپولتیه، مارکی «سن فرژو» ارائه شد؛ این پیش‌نویس رد شد.
متن اولین قانون مجازات فرانسه که در اجرا به گردن زدن محکومان تفسیر شده بود، این است: «سر تمام محکومان باید جدا شود».
بر اساس پیشنهاد ژوزف گیوتین، پزشک و سیاستمدار، ماشین گیوتین به عنوان تنها ابزار اعدام، با بیشترین درصد اطمینان و کمترین میزان زجر انتخاب و استفاده از آن از سال ۱۷۹۲ میلادی آغاز شد.
- سالهای ۱۷۹۳ و ۱۷۹۴ میلادی: سالهای وحشت. بیش از ۱۵ هزار نفر در فرانسه با گیوتین اعدام شدند؛ از جمله لوئی شانزدهم، ژرژ دانتون، روبسپیر و لوئی آنتوان سنت ژوست.
- سال ۱۸۲۹ میلادی: انتشار رمان «آخرین روز یک محکوم» اثر ویکتور هوگو، بار دیگر موضوع لغو مجازات اعدام را بر سر زبان‌ها انداخت.
- سال ۱۸۴۸ میلادی: آغاز جنبش‌های فوریه در فرانسه که موجی از اعتراضات را در سراسر اروپا به همراه داشت. دولت موقت جمهوری دوم مجازات اعدام را برای محکومین سیاسی لغو کرد اما با طرح ویکتور هوگو برای لغو قطعی و همیشگی این مجازات برای تمام محکومین، مخالفت کرد.
- سال ۱۹۰۸ میلادی: دولت ژرژ کلمانسو لایحه‌ای را برای لغو مجازات اعدام، تقدیم نمایندگان پارلمان کرد اما این لایحه نیز رد شد. در جریان مباحث داغی که در پی طرح این لایحه مطرح شد موریس باره، از مدافعان شدید مجازات اعدام در مقابل منتقدانی همچون بریاند و ژان ژورس قرار گرفت که اعدام را «مجازاتی وحشیانه» و «شکلی از بربریت» می‌خواندند.
- ۱۷ ژوئن ۱۹۳۹ میلادی: آخرین اعدام در ملاء عام. در پی ایجاد واکنش گسترده مطبوعات به صحنه اعدام اوژن ویدمن در شهر ورسای، برای همیشه در فرانسه به اعدام در ملاء عام پایان داده شد.
- سال ۱۹۵۷ میلادی: آلبرت کامو در اثرش «تاملاتی دربارۀ گیوتین» مجازات اعدام را «عمدی‌ترین قتل» توصیف کرد. او در این کتاب نوشت: «تا زمانی که مجازات اعدام برای همیشه از قوانین حذف نشود، هیچ صلح پایداری وجود نخواهد داشت.»
- ۲۸ ژوئیه سال ۱۹۷۶ میلادی: اعدام کریستین رانوچی به خاطر قتل یک دختربچه. دو سال پس از این اعدام، ژیل پرو نویسنده فرانسوی در یکی از آثارش تردیدهایی را درباره گناهکار بودن او مطرح کرد.
- سال ۱۹۷۷ میلادی: اجرای دو مجازات اعدام، به عنوان آخرین مجازاتها از این دست در فرانسه.
ژروم کرین در ۲۳ ژوئن به جرم تجاوز و قتل یک دختربچه و یک تبعه تونسی به نام حمیدا جاندوبی در۱۰ سپتامبر به جرم قتل یک زن جوان و تجاوز به یک دختر نوجوان اعدام شدند.
- ۱۰ مه ۱۹۸۱ میلادی: پیروزی فرانسوا میتران در انتخابات ریاست جمهوری فرانسه. لغو قانون اعدام یکی از وعده‌های او در دوران مبارزات انتخاباتی‌اش بود. شش ماه پس از آن در ۳۰ سپتامبر، سرانجام لغو قانون اعدام که روبرت بدنتر، وزیر دادگستری از مدافعان اصلی آن بود به تصویب پارلمان این کشور رسید.
- ۱ مارس ۱۹۸۶ میلادی: فرانسه پروتکل شماره ۶ از کنوانسیون اروپایی حقوق بشر را که در زمان صلح استفاده از مجازات اعدام را ممنوع می‌کرد، تایید و تصویب کرد.
- ۲۳ فوریه سال ۲۰۰۷ میلادی: بنا بر درخواست ژاک شیراک، رئیس جمهوری وقت فرانسه لغو مجازات اعدام در قانون اساسی این کشور ثبت شد. به این ترتیب بنا بر قانون اساسی فرانسه «هیچکس نباید به مجازات اعدام محکوم شود.»
کشورهایی با بالاترین آمار اعدام در جهان: چین، ایران، عربستان سعودی
اگرچه بنا بر گزارش عفو بین‌الملل درمجموع شمار اعدام‌ها در سال ۲۰۱۶ میلادی در جهان ۳۷ درصد کاهش یافته است، اما این کاهش شامل چین نمی‌شود.
چین آمار رسمی از وضعیت اعدام‌ها منتشر نمی‌کند اما بنا بر گزارشهای سازمان‌های غیردولتی و گروههای مدافع حقوق بشر، این کشور با بیش از هزار اعدام در سال، همچنان بالاترین تعداد اعدام را در جهان دارد.
۸۷ درصد از اعدام‌های جهان نیز در چهار کشور ایران، عربستان سعودی، عراق و پاکستان انجام شده است. پس از این کشورها، مصر در جایگاه ششم و ایالات متحده آمریکا با صدور ۳۲ حکم اعدام و اجرای ۲۰ حکم اعدام در این سال، در جایگاه هفتم قرار دارد. آمریکا برای هشتمین سال پیاپی تنها کشور قاره آمریکا است که به اجرای حکم اعدام ادامه می‌دهد.
بنا بر گزارش عفو بین الملل ۶۶ درصد از مجازاتهای اعدام در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا، در کشور ایران انجام می‌شود. اگرچه در این کشور از تعداد مجازاتهای اعدام کاسته شده، با این وجود در سال گذشته میلادی ۵۶۷ حکم اعدام اجرا شده است.
آگهیپس از ایران، عربستان سعودی با اجرای ۱۵۴ حکم اعدام، عراق با ۸۸ و پاکستان با ۸۷ اعدام در جایگاههای بعدی قرار داشتند.
در جنوب صحرای آفریقا نیز اگرچه شمار اعدام‌ها کاهش یافته، اما میزان صدور حکم اعدام بویژه در نیجریه دو برابر شده است.