آگهیشهر قندوز، در شمال افغانستان یک روز پس از دفع حمله طالبان و تسلط مجدد نیروهای دولتی کماکان مبهوت است. گل رحیم، خبرنگار خبرگزاری فرانسه میگوید که بامداد سهشنبه ساکنان شهر کماکان وحشتزده اند؛ مغازهها تعطیل، خیابانها خالی و هلیکوپترهای نظامی بر فراز شهر در حال پروازند. اتوبوسهای میانشهری که ایستگاهشان در حومه قندوز قرار دارد، در این روز در مرکز شهر خانوادههایی که میخواهند به کابل بگریزند را سوار میکنند.
در حالی که طالبان برای دومین بار در یک سال گذشته با حمله به قندوز حضور پررنگ خود را در شمال افغانستان نشان داد، نظامیان افغانستان با همکاری نیروهای آمریکایی حاضر در منطقه توانستند شورشیان را عقب برانند.
#بروکسل؛ اخبار مربوط به كنفرانس صلح و شكوفايى در #افغانستان را در یورونیوز پیگیری کنید با گزارش
MariaSarsalari</a> <a href="https://twitter.com/hashtag/AfghanConf?src=hash">#AfghanConf</a> <a href="https://t.co/dZ7GphL32A">pic.twitter.com/dZ7GphL32A</a></p>— euronews فارسی (euronews_pe) 4 octobre 2016
حمله سریع طالبان و برافراشته شدن پرچم سفید امارت اسلامی افغانستان در مرکز ایالت قندوز، در حالی صورت میگیرد که اتحادیه اروپا و افغانستان مشترکا میزبان کنفرانسی دو روزه در بروکسل برای جلب میلیونها دلار حمایت بینالمللی از این کشور کماکان ناآرام هستند.
با وجود گذشت ۱۵ سال از سقوط طالبان در پی حمله ائتلاف بینالمللی به این کشور و مرگ ملا محمد عمر و ملا اختر منصور، دو رهبر این گروه اسلامگرا، شورشیان مسلح کماکان حضور پررنگی در مناطق مختلف این کشور دارند.
پاکسازی ادامه دارد
ژنرال محمد قسیم جنگلباغ، فرمانده پلیس قندوز اعلام کرد که عملیات «پاکسازی» جنگجویانی – که در برخی خانههای مرکز شهر پنهان شده اند- بامداد سهشنبه ادامه یافته است. اسدالله عمرخیل، والی قندوز هم با تایید این خبر گفت که از شهروندان قندوز خواسته شده که تا پایان عملیات در منازل خود بمانند.
با این وجود و به گفته صدیق صدیقی، سخنگوی وزارت داخله افغانستان، نظامیان این کشور نیمهشب دوشنبه با حمایت حدود صد عضو نیروهای ویژه امنیتی، مقاومت نه چندان سخت جنگجویان طالبان را درهم شکسته و کنترل خود بر شهر را تثبیت کرده اند.
نیروی هوایی افغانستان و هواپیماهای ناتو هم در جریان عملیات بازپسگیری قندوز مشارکت داشتند. ژنرال چارلز کلیولند، از فرماندهان آمریکایی ناتو در افغانستان (تعلیمات، کمک، مشورت) بدون اشاره به بمباران هوایی مواضع طالبان، گفته است که یک فروند هلیکوپتر برای حمایت از عملیات نیروهای بینالمللی وارد قندوز شده است. آقای کلیولند در گفتگو با خبرگزاری فرانسه با تایید خبر حضور نیروهای آمریکایی برای حمایت از عملیات در مواقع ضروری، گفت که کنترل قندوز در اختیار سربازان اردوی ملی افغانستان است.
ژنرال عبدالله حبیبی، وزیر دفاع افغانستان هم اعلام کرد که ۳۰ نفر از جنگجویان طالبان و سه نفر از سربازان ارتش در جریان درگیریهای دو روز گذشته، جان خود را از دست داده اند. بیمارستان قندوز هم از انتقال ۴۳ زخمی و کشته شدن یک غیرنظامی خبر داده است.
چرا قندوز؟
شبیخون برقآسای طالبان به قندوز، یک سال پس از تصرف «چند روزه» همین شهر از سوی شورشیان «امارت اسلامی» پیش از هرچیز نمایانگر ناامنی حاکم بر مناطق دورتر از پایتخت افغانستان است. امرالدین والی، یکی از اعضای شورای محلی قندوز میگوید که شهروندان قندوز «درمانده و وحشتزده» هستند. وی با اشاره به حضور پررنگ نیروهای نظامی در شهر، مقامهای عالیرتبه را به دلیل ناهماهنگی مسئول ناآرامیهای روزهای گذشته میداند. اما ژنرال دولت وزیری، سخنگوی وزارت دفاع افغانستان، با دفاع از سربازان اردوی ملی میگوید: «نیروهای ما حتی یک سنگر را هم ترک نکردند. اما دشمنان در خانههای مردم عادی پنهان شده بودند و ما هم برای جلوگیری از قربانی شدن غیرنظامیان، از آتش گشودن به سوی آنها، خودداری میکردیم.»
پاسخ به این سوال که چگونه طالبان میتوانند به خانههای شهروندان قندوز راه یابند و حمله خود را از مناطق مسکونی هماهنگ کنند، ساده نیست. حدود یک سال پیش و پس از سقوط «کوتاه مدت» قندوز، هارون امیرزاده، کارشناس مسائل افغانستان در گفتگو با یورونیوز، «ناهمگونی قومی/جمعیتی» را دلیل اصلی فعالیت موفق طالبان در این ولایت شمالی توصیف کرده بود.
سخنگوی وزارت دفاع افغانستان این حمله را پیامی از سوی طالبان به حاضران در کنفرانس بروکسل میداند: این که جنگجویان اسلامگرا کماکان حضور پررنگی در این کشور دارند. آیا عملیات نیروهای بینالمللی با شکست مواجه شده است؟ ژنرال کلیولند با رد این فرض میگوید: «ما همواره مواضع لازم را اتخاذ میکنیم، اما همیشه اطلاعاتی که بلافاصله پس از هر حمله منتشر میشود، اغراق آمیز است.» وی معتقد است که واکنش نیروهای نظامی افغانستان به حمله طالبان کاملا متناسب و کافی بوده است.
آنچه واضح است این که ۱۵ سال پس از سقوط «امارت اسلامی»، مرگ دو تن از رهبران طالبان و ظهور هرچند محدود داعش در افغانستان، طالبان قدرت عملیاتی خود را از دست نداده است. به نظر میرسد پرسشی که پاسخ به آن اولویت دارد این است که آیا دولت افغانستان و شرکای بینالمللی آن مجبور به پذیرش طالبان به عنوان یک نیروی حذف ناشدنی در ساحت سیاسی این کشور هستند یا خیر؟ آیا بازیگران به رسمیت شناخته شده میدان سیاست افغانستان، حاضر به پذیرش شروط حاکمان اسلامگرای سابق برای به سرانجام رساندن مذاکرات صلح هستند یا خیر؟