حملات زمستان چهار سال پیش اسرائیل به نوار غزه پس از سه هفته و با کشته شدن ۱۴۰۰ فلسطینی و ۱۳ اسرائیلی پایان گرفت. عملیاتی موسوم به سرب گداخته توسط ارتش اسرائیل به راه افتاد.
چهار سال پس از آن، اسرائیل که از قدرت دیپلماتیکش کاسته شده، با تکیه بر توان نظامی خود بار دیگر حملاتش را به غزه آغاز کرده است.
به دنبال انقلابهای بهار عرب وضعیت جغرافیای سیاسی منطقه کاملا دستخوش تغییر و تحول شده است. در مصر، حسنی مبارک، متحد پیشین اسرائیل سقوط کرده و محمد مرسی، برخاسته از اخوان المسلمین به جای او نشسته است
رییس چمهوری مصر با اعزام هاشم قندیل، نخست وزیرش به غزه رسما حمایتش را از حماس اعلام کرده است.
مصر به عنوان بازیگر مهمی در عرصه سیاسی و نظامی در منطقه میتواند نقش مهمی را در کنترل نقل و انتقال اسلحه از طریق مرز غزه بازی کند.
در واقع آتش بس میان اسرائیل و غزه تا حدی منوط به تمایل و خواست قاهره است. اینکه با هدف اعمال فشار بر اسرائیل و ایالات متحده آمریکا، مصر تصمیم به باز کردن مرزهای خود بگیرد.
دیدار تاریخی آل ثانی، امیر قطر از غزه را نیز نباید فراموش کرد. او در جریان دیدار رسمی خود، پروژههای مختلف بازسازی را به ارزش ۴۰۰ میلیون دلار افتتاح کرد.
این اقدام امیر قطر حاوی پیام آشکاری نسبت به تلاشهای صورت گرفته در به انزوا کشاندن حماس دارد. این نخستین دیدار رییس یک دولت از نوار غزه از سال ۱۹۹۹ تاکنون است.
و در آخر، ترکیه نیز در پی رفتار خشونت آمیز اسرائیل، از این کشور فاصله گرفته است. رجب طیب اردوغان، نخست وزیر ترکیه ضمن اعلام آشکار موضع خود گفت: «بار دیگر در آستانه انتخابات، غزه مورد هدف قرار گرفت. با عذر و بهانههای غیر قابل قبول، غیرنظامیان و کودکان بیگناه وحشیانه کشته میشوند. اگر این حملات نابجا و غیرقانونی را دفاع از خود به حساب میآورید پس اسرائیل را تشویق کنید تا قتل عامهای بیشتری به راه بیاندازد.»
اسرائیل و ترکیه یک توافق نظامی را در سال ۱۹۹۶ امضا کرده بودند. اما پس از حمله نیروهای نظامی اسرائیل به کشتی حامل کمکهای بشردوستانه ترکیه به غزه در سال ۲۰۱۰ روابط دو کشور رو به تیرگی نهاده است.
در فاصله چهار ساله بین دو عملیات «سرب گداخته» و «ستون ابر»، تغییرات سیاسی و استراتژیکی شگرفی را در خاور میانه شاهد بودیم، بویژه پس از بهار عرب. در همین ارتباط یورونیوز با احمد علیبه، پژوهشگر و تحلیلگر روزنامه مصری الاهرام گفتگویی انجام داده که متن آن در ادامه آمده است.
یورونیوز: فکر میکنید این تغییرات در مناقشه بین اسرائیل و فلسطین و بطور اخص حماس تاثیری دارد؟
احمد علیبه: مطمئنا جریان بهار عرب در کلیت خود، جنبش حماس و مساله فلسطین را تحت تاثیر قرار داده است. و باید گفت که مناقشه بین فلسطین و اسرائیل به مناقشه عرب و اسرائیل تبدیل شده است. اگر شاهد تغییری هستیم، این تغییر در مصر روی داده و این کشور به کانون اصلی در مدیریت مذاکرات بین دو طرف درگیر و همینطور مناسبات بین المللی بین قاهره و دیگر پایتختهای جهان تبدیل شده است. بار دیگر نقش مصر در این قضیه پررنگ شده است. از سوی دیگر شاهد تغییراتی در آرایش سیاسی در منطقه نیز هستیم. پس از موضعگیری به نفع انقلابیون سوری، حماس از محور سوریه فاصله گرفته و روابط سیاسیاش را با این کشور قطع کرده و حمایتش را از رژیم بشار اسد پایان داده است. علاوه بر این، در روابط بین حماس و ایران نیز شاهد تنشهایی هستیم.
یورونیوز: روز گذشته که به نواره غزه رسیدید به همراه نماینده مصریها بودید. فکر میکنید که اسرائیل با واکنش به موشک باران فلسطینیها از نوار غزه هدف دیگری را دنبال میکند؟
احمد علیبه: بله. تصور میکنم که نظریه «دفاع ملی» اسرائیل سعی دارد پیامی را به طرفهای خارجی از جمله کشورهای بهار عرب بدهد. اسرائیل قصد دارد واکنش مصر را بیازماید. و بیشتر به دنبال درک رفتار دولت جدید این کشور در حوزه سیاست و امنیت است. روابط بین مصر و حماس به مثابه شاخصی است که مناسبات مصر و اسرائیل را دستخوش تغییر و نوسان خواهد کرد. مناسباتی که از بیش از سی سال گذشته و از رهگذر پیمان صلح کمپ دیوید شکل گرفته بود و روابطی که دولت مصر از نظر تاکتیکی در راستای منافع سیاسی به شیوهای عملگرایانه در صدد پایان دادن به آن است.
یورونیوز: با توجه به جنبشهای مهم بین المللی از جمله جنشهای عرب، آیا در مناقشه بین اسرائیل و فلسطین می توان راه حل و چشم انداز سیاسی یا آتش بس بلند مدتی را دید؟
احمد علیبه: این سوال را وقتی در نواره غزه بودم از مقامات فلسطینی و حماس پرسیدم. شاید ایده «ارزیابی نیت و قصد طرفین درگیر» و «برقراری آرامش» حتی برای خیابانهای فلسطین نیز مطلوب باشد. در ارتباط با روند برقراری آتش بس، آنچه مقامات جناحهای مختلف فلسطینی طرح میکنند هزینهای دارد که بعید است اسرائیل آن را بپذیرد. جناحهای فلسطینی خواستار بازگشت به مرزهای سال ۶۷ میلادی و بیت المقدس هستند. وقتی پرسیدم آیا منظورتان بیت المقدس شرقی است، گفتند تمام بیت المقدس. میبینیم که در حال حاضر از پیشنهادی غیر ممکن سخن گفته میشود.