رهبران اروپایی پس از آنکه طرح ابتکاریشان برای وامدهی به اوکراین از محل داراییهای مسدود شده روسیه شکست خورد، تصمیم گرفتند برای تأمین مالی این کشور در دو سال آینده، خودشان به طور مشترک اوراق قرضه ۹۰ میلیارد یورویی منتشر کنند.
اتحادیه اروپا در طرح قبلی میخواست به اوکراین وام بدهد، به طوری که اوکراین بازپرداخت آن را نه از جیب خودش، بلکه از محل داراییهای مسدود شده روسیه بپردازد. در واقع رهبران اتحادیه اروپا میخواستند از داراییهای مسدود شده روسیه که بیشتر آن در بلژیک نگهداری میشود، به دریافت وام با انتشار اوراق قرضه مشترک روی آوردند تا کییف را در سال آینده و سال ۲۰۲۷، بدون استفاده از بودجه مشترک اتحادیه، سرپا نگه دارند.
اما برخی کشورهای اروپایی با این طرح مخالفت کردند و بلژیک خواستار تضمینهای نامحدود شد. چون کشورها از آن بیم دارند که اگر برداشت از داراییهای روسیه به هر دلیلی ممکن نشد، یا این که روسیه در یک دعوای حقوقی برنده شد، آنها متضرر نشوند.
مجارستان، جمهوری چک و اسلواکی در این طرح مشارکت نخواهند داشت.
به کانال تلگرام یورونیوز فارسی بپیوندید
یورونیوز نخستین بار از برنامههایی خبر داد که توسط این سه کشور تدوین شده بود و به بوداپست، پراگ و براتیسلاوا امکان میداد از طرح کنار بمانند. در همین حال کشورهای دیگر میخواستند فرآیند رسمی و قانونی وام دادن به اوکراین را از طریق ساز و کار «همکاری تقویتشده» اجرا کنند.
در آستانه نشست روز پنجشنبه در بروکسل، رهبران گفته بودند «طرح جایگزین» وجود ندارد و بر تلاشها برای صدور وام غرامت با پشتوانه داراییهای مسدودشده بانک مرکزی روسیه پافشاری کرده بودند. فریدریش مرتس، صدراعظم آلمان، رهبری این تلاشها را بر عهده داشت.
بلژیک خواستار تضمینهای نامحدود شد، اما بقیه کشورها با این شرط موافق نبودند، بنابراین طرح وام انجام نشد.
ناکامی در صدور وام غرامت، ضربهای برای مرتس و رئیس کمیسیون اروپا، اورزولا فندرلاین به شمار میرود که این طرح را بهترین گزینه برای اتحادیه معرفی کرده بودند.
با پایان نشست که پس از مذاکرات دشوار تا ساعات اولیه بامداد طول کشیده بود، فندرلاین در کنار نخستوزیر دانمارک، مته فِردریکسن گفت که هدف اصلی محقق شده است: تأمین مالی اوکراین.
فردریکسن به خبرنگاران گفت: «جمعبندیِ امروز این است که حمایت ما از اوکراین تضمین شده است.»
با این حال، اصلِ واداشتن روسیه به پرداخت هزینه خسارتهای واردشده به اوکراین محقق نشد. کشورهای اروپایی باید بازارهای مالی وام بگیرند و بهره آن را بپردازند.
کمیسیون اروپا گفت وامی که به اوکراین داده میشود بدون بهره خواهد بود و کییف آن را با پولِ غرامت از مسکو بازپرداخت خواهد کرد. اما هیچ تضمینی وجود ندارد که روسیه بابت آغاز جنگ غرامت بپردازد و احتمالاً این وام در نهایت به کمک بلاعوض تبدیل خواهد شد.
شکافهای عمیق و گزینه جایگزین مجارستان
پیش از نشست پیشگفته، مجارستان اعلام کرده بود با وامِ غرامت موافقت نخواهد کرد. ویکتور اوربان، نخستوزیر این کشور از ارائه حمایت مالی به اوکراین خودداری کرده و بارها همتایان اروپاییاش را بهخاطر مدیریت جنگ مورد انتقاد قرار داده است. او همچنین بارها گفته اوکراین نمیتواند از نظر نظامی پیروز شود و ناچار به دادن امتیاز خواهد بود.
با این حال، پس از آنکه روشن شد بلژیک و دیگر کشورهای عضو بر سر نکات بنیادی وام غرامت به توافق نمیرسند، اوربان به همراه روبرت فیتسو از اسلواکی و آندری بابیش، نخستوزیر جمهوری چک، طرحی برای شکستن بنبست آماده کرد؛ موضوعی که یک منبع آگاه به یورونیوز گفت.
همان منبع افزود که برای کمک به پیشبرد توافق، فقط به اوربان اجازه داده شد که در وام مشترک شرکت نکند و امتیاز دیگری به او داده نشد.
در جمعبندیهای نشست، رهبران توافق کردند که مجارستان یه همراه اسلواکی و جمهوری چک از هرگونه مسئولیت مرتبط با این وام از طریق سازوکار موسوم به «همکاری تقویتشده» معاف شوند؛ امری که یورونیوز نخستین بار گزارش داد.
در متن منتشرشده و مورد تأیید هر ۲۷ کشور پس از نشست آمده است: «هرگونه بسیج منابع بودجه اتحادیه اروپا بهعنوان تضمین این وام، بر تعهدات مالی جمهوری چک، مجارستان و اسلواکی تأثیری نخواهد داشت.»
اوربان نیز به خبرنگاران گفت: «به نظر میرسد وام است، اما اوکراینیها هرگز قادر نخواهند بود آن را بازپرداخت کنند.»
او افزود: «در اصل، پول از دست میرود و کسانی که پشت این وام هستند مسئولیت و پیامدهای مالی آن را بر عهده خواهند داشت.»
رهبرانی از جمله مرتس، امانوئل ماکرون رئیسجمهور فرانسه و آنتونیو کوشتا رئیس شورای اروپا گفتند این وام سریعترین و کارآمدترین راه برای پوشش نیازهای مالی اوکراین در مقطعی بحرانی است.
افزون بر این، رهبران اتحادیه اروپا گفتند به کمیسیون اروپا مأموریت تازهای خواهند داد تا کار بر روی تنظیمات فنی و حقوقی وام غرامت را ادامه دهد؛ هرچند با توجه به شکافها، چشمانداز رسیدن به نقطه فرود مشترک روشن نیست.
یورونیوز فارسی را در ایکس دنبال کنید
نگرانیهای بلژیک و مطالبهای ناممکن برای دیگران
بحث روز پنجشنبه ابتدا بر وام غرامت و پاسخ به نگرانیهای دولت بلژیک متمرکز بود. بارت دووِر، نخستوزیر بلژیک، در هفتههای منتهی به نشست موضعی سخت گرفته و گفته بود توافق بدی که کشورش را در معرض تلافیجویی روسیه قرار دهد، نمیپذیرد.
مطالبات او فضای جلسه را ملتهب کرد و پرسشهای تازهای برانگیخت.
دِوِوِر خواستار «تضمینهای بدون سقف» برای حفاظت از بلژیک و یوروکلیر شد؛ درخواستی که برای دیگران پذیرفتنی نبود. یوروکلیر نهاد سپردهگذاری است که بخش عمده داراییهای روسیه را نگه میدارد.
یکی از دیپلماتها گفت چندین کشور اعلام کردند «تضمینهای نامحدود» ارائه نخواهند داد و اسناد کاری تهیهشده برای قانع کردن بلژیک، نگرانیهای حلنشدنی برای بقیه ایجاد کرده است.
این دیپلمات به یورونیوز گفت: «رهبران واقعاً نمیدانستند در نهایت چه چیزی را تضمین میکنند.» پس از چندین تلاش، روشن شد که این پیشنهاد پیش نخواهد رفت. در همان مرحله، اوربان تصمیم گرفت با فیتسو و بابیش دیدار کند.
پایانبندی آشفته نشست، شکستی برای صدراعظم آلمان، مرتس به حساب میآید؛ کسی که با قاطعیت از استفاده از ماندههای نقدی داراییهای روسیه برای ایجاد شریان مالی حیاتی برای اوکراین دفاع کرده بود. مرتس صبح پنجشنبه وام غرامت را «تنها گزینه» توصیف کرده بود.
در پایان نشست، دِوِوِر گفت واژه «بدون سقف» در تضمینها همکاران اروپاییاش را «عصبی» کرده و موضع کشورش را موجه ساخته است.
او گفت: «امروز ثابت کردیم که صدای کشورهای کوچک و متوسط عضو هم اهمیت دارد. تصمیمها در اروپا صرفاً از سوی پایتختهای بزرگ یا نهادها هدایت نمیشود؛ بلکه جمعی است.» این سخن اشارهای در لفافه به آلمان بود.
او افزود: «ما از ایجاد رویهای جلوگیری کردیم که ممکن بود قانونیت و امنیت حقوقی را در جهان زیر سؤال ببرد.»
دِووِر تأکید کرد داراییهای روسیه باید از دسترس مسکو دور بماند و برای بازسازی اوکراین به کار رود، اما تنها پس از پایان جنگ. نخست وزیر بلژیک در پاسخ به پرسشی درباره فندرلاین گفت او «کار بسیار خوبی» انجام داده، اما تلویحاً اشاره کرد که از سوی کشورهایی که بیشترین حمایت لفظی را از وام غرامت داشتند، گمراه شده است.
او گفت: «سیاست بازی آسان و بیخطری نیست، بلکه جدی و پرچالش است. وقتی منافع بزرگی در میان باشد، برخورد پیش میآید. سیاستمدار معمولا هنگام تصمیمگیری، احساسات را کنار میگذارد. از نظر من، وام غرامت ایده خوبی نبود.»
مرتس به خبرنگاران گفت: «اروپا با توافق بر سر انتشار بدهی مشترک برای تأمین نیازهای اوکراین در یک سناریوی ژئوپلیتیکی پیچیده، حاکمیت خود را نشان داد.»
او همچنین افزود: «در مورد داراییهای روسیه، فقط جدول زمانی را کمی تغییر دادیم» و اضافه کرد: «داراییهای روسیه بهعنوان پشتوانه (وثیقهسازی) این وام استفاده خواهند شد.»
هیچ تضمینی وجود ندارد که روسیه بابت تهاجم خود به اوکراین غرامت بپردازد.
زلنسکی: وام ۹۰ میلیارد یورویی اتحادیه اروپا توان دفاعی اوکراین را «واقعاً» تقویت میکند
ولودیمیر زلنسکی، رئیسجمهور اوکراین، روز جمعه ۱۹ دسامبر (۲۸ آذر) از اتحادیه اروپا بابت وام ۹۰ میلیارد یورویی برای جبران کسریهای بودجهای پیش روی این کشور قدردانی کرد و گفت این وام «واقعاً» نظام دفاعی کییف را تقویت میکند.
زلنسکی در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «این حمایت قابلتوجهی است که واقعاً تابآوری ما را تقویت میکند.»
او افزود: «مهم است که داراییهای روسیه همچنان مسدود باقی بمانند و اوکراین برای سالهای پیش رو یک تضمین امنیت مالی دریافت کرده است.»