همزمان با بارندگیهای تازه و تهدید ویرانیهای بیشتر در بخشهایی از آسیا درخواستها برای مقابله با جنگلزدایی شدت گرفته است.
طوفانهای حارهای همزمان و سامانههای موسمی «شدتیافته» ویرانی گستردهای در سراسر آسیا به بار آوردهاند و تیمهای امداد همچنان برای رسیدن به بازماندگان دورافتاده میشتابند.
روزهای بارندگی رکوردشکن و خیزابهای طوفانی هفته گذشته در سریلانکا، اندونزی، تایلند، مالزی و ویتنام موجب بروز سیلابها و رانشهای زمین فاجعهبار شد. با ویران شدن هزاران خانه و تبدیل سریع جادهها به رودهای خروشانِ گلولای، مردم برای زنده ماندن خود را به پشتبامها یا درختان آویختهاند.
شمار قربانیان تاکنون از ۱۶۰۰ نفر گذشته، اما صدها نفر در سراسر منطقه همچنان مفقودند. به گفته سازمان ملل، این رخداد از مرگبارترین الگوهای جوی در جنوب و جنوبشرق آسیا در سالهای اخیر بوده است.
در حالی که برخورد سه سامانه جوی حارهای، از جمله گردبادهای Ditwah و Senyar، احتمالا از تغییرات اقلیمی نیرو گرفته، فعالان محیط زیست هشدار میدهند این «جنگلزداییِ مهارگسیخته» است که ابعاد فاجعه را تشدید کرده است.
آیا جنگلزدایی مقصر سیلهای مرگبار آسیاست؟
در روزهای آینده بارش بیشتری دراندونزی، یکی از مناطق بهشدت آسیبدیده، پیشبینی میشود که احتمالا بر مناطق سوماترای شمالی، سوماترای غربی و آچه اثر بگذارد. اینجا ساکنان هنوز از سیل به خود نیامدهاند و با کمبود شدید غذا و دشواری دسترسی به آب پاک روبهرو هستند.
والهی، بزرگترین و قدیمیترین سازمان مردمنهاد مدافع محیط زیست در اندونزی، میگوید این فاجعه بهدلیل «آسیبپذیریِ بومشناختیِ فزاینده» ناشی از تغییرات در زیستبومهای مهم رخ داده و بابحران اقلیمی تشدید شده است.
احمد سویلحین از والهی آچه میگوید: «این فاجعه صرفا یک پدیده طبیعی نیست، بلکه یک فاجعه بومشناختی است که محصول سیاستهای دولتی سهلانگار و تساهلآمیز است.»
«این سیلابهای تکرارشونده حاصل انباشت جنگلزدایی، گسترش کشتروغن پالم و استخراج غیرقانونی طلاست که اجازه یافتهاند بیرویه پیش بروند.»
جنگلزدایی در اندونزی
از ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۵، در آچه، سوماترای شمالی و سوماترای غربی بهشکلی تکاندهنده ۱.۴ میلیون هکتار بهواسطه فعالیت بیش از ۶۰۰ شرکت تحتجنگلزدایی قرار گرفته است.
این جنگلها به دلایل گوناگونی از میان رفتهاند؛ از جمله مجوزهای معدن، مزارع روغن پالم و نیز مجوزهای زمینگرمایی، نیروگاههای برقآبی و میکروبرقآبی.
در آچه ۹۵۴حوضههای آبخیز (ناحیه یا خطالرأسی از زمین که به جداسازی آبهای روان به سوی رودخانهها، حوضهها یا دریاهای متفاوت کمک میکند) وجود دارد. والهی میگوید ۶۰ درصد از اینها در مناطق جنگلی قرار دارند و ۲۰ مورد بحرانیاند.
با این حال، بیشترشان دستخوش جنگلزدایی قابلتوجه شدهاند. برای نمونه، حوضه آبخیز Krueng Trumon بیش از ۵۰ هزار هکتار وسعت دارد، اما در سالهای اخیر نزدیک به نیمی از آن (۴۳ درصد) پوشش جنگلی خود را از دست داده است. اکنون کمتر از ۳۱ هزار هکتار باقی مانده است.
جنگلها چگونه میتوانند از کشورها در برابر سیلاب محافظت کنند؟
جنگلها برای مدیریت سیل حیاتیاند و عملا مانند اسفنجهای عظیمی عمل میکنند که جریان آب را کند و حجم رواناب را کاهش میدهند.
درختان بیش از هر نوع پوشش گیاهی دیگری آب را تبخیر میکنند و از بهترین سپرهای طبیعی در برابر سیلاب به شمار میروند. پژوهشگران دانشگاه بریتیش کلمبیا میگویند قطعِ یکسره جنگلها (جایی که همه درختان برداشته میشوند) نهتنها خطر سیلاب را بالا میبرد، بلکه میتواند آن را «شدیدا تشدید» کند.
در یکمطالعه که اوایل امسال منتشر شد، دانشمندان دریافتند که در برخی حوضههای آبخیز، پس از قطع یکسره جنگلها، سیلابها تا ۱۸ برابر پرتکرارتر و بیش از دو برابر شدیدتر شدهاند. این اثرات میتواند بیش از چهار دهه دوام داشته باشد.
فراخوان به اندونزی برای «اصلاح مدیریت جنگل»
سیلابهای مرگبار آسیا به افزایش درخواستها برای برخورد قاطع دولت اندونزی باجنگلزدایی انجامیده است.
رانگا ادیپوترا، معلم ۳۱ سالهای که خانهاش در سوماترای غربی را سیل ربود، در حاشیه شهر پادانگ زندگی میکرد. تپههای بالای روستای او از قطع غیرقانونی درختان زخمخورده بود.
ادیپوترا به AP گفت: «از دولت میخواهیم مدیریت جنگل را بررسی و اصلاح کند. نمیخواهیم این فاجعه پرهزینه دوباره رخ دهد.»
فعالان محیط زیست میگویند دیدن کندههای درخت که رودخانهها با خود میبرند، «ظنها را تقویت میکند» که بهرهبرداری از جنگل همچنان ادامه دارد.
اُلی آرتا سیاگیان از دفتر ملی جنگل و کشت والهی میگوید: «با این واقعیتها میتوانیم بهروشنی ببینیم که فاجعه بومشناختی کنونی کارِ مقامات دولتی و شرکتهاست.»
«بنابراین این مسئولیتِ مقامات دولتی است که همه مجوزهای شرکتها در اندونزی را، بهویژه آنهایی را که در زیستبومهای مهم و بحرانیاند، ارزیابی کنند. اگر باید مجوزی لغو شود، این کار باید انجام شود.»
اکنون دولت تحت فشار است تا عاملان این جنگلزدایی را پاسخگو کند. فعالان محیط زیست میگویند هزینه احیای جنگلها در حوضههای آبخیز نباید بر دوش مالیاتدهندگان بیفتد.
سیاگیان میافزاید: «آنها از بهرهبرداری از طبیعت سودهای هنگفت بردهاند، وقتش است که در قبال احیای آن هم پاسخگو شوند.»
مقامها ادعای قطع غیرقانونی درختان را رد کردهاند.