نخستین اکران عمومی فیلم عنکبوت مقدس از هفته گذشته در سینماهای فرانسه آغاز شده است. زر امیرابراهیمی برای بازی در این فیلم جایزه بهترین هنرپیشه زن را از هیات داوران جشنواره کن سال ۲۰۲۲ دریافت کرد.
آگهینخستین اکران عمومی فیلم عنکبوت مقدس از هفته گذشته در سینماهای فرانسه آغاز شده است. زر امیرابراهیمی برای بازی در این فیلم جایزه بهترین هنرپیشه زن را از هیات داوران جشنواره کن سال ۲۰۲۲ دریافت کرد.
عنکبوت مقدس که در فرانسه با نام «شبهای مشهد» به روی پرده رفته، ماجرای قتلهای زنجیرهای سعید حنایی در مشهد را، در آمیزهای از واقعیت و تخیل روایت میکند.
وزارت ارشاد ایران پیشتر با محکومیت شدید این فیلم خبر از پیگرد عوامل ساکن ایران مشارکت کننده در این فیلم داده بود. رسانههای اصولگرا و اعتدالی هم عمدتا روی خوشی به عنکبوت مقدس نشان نداده اند.
روایت موفق یک داستان ایرانی در خارج از ایران
علی عباسی، کارگردان عنکبوت مقدس ماجرا را به شکلی بسیار موفقیتآمیز در اردن فیلمبرداری کرده است. ماجرای فیلم طبیعتا در شهر مشهد میگذرد. تمام بازیگران فیلم، به جز زر امیرابراهیمی که نقش یک روزنامهنگار تهرانی را بازی میکند، با لهجه غلیظ مشهدی سخن میگویند. در آغاز فیلم گویش افغان یکی از قربانیان بدون کوچکترین اشارهای به اصل و نصب او، برای مخاطب فارسی زبان، بسیار گیرا به نظر میرسد.
طراحان صحنه و مسئولان دکور و لباس «عنکبوت مقدس» تصویری بهشدت قابل قبول از شهر مشهد در سالهای پایانی دهه ۱۳۷۰ ساختهاند: جولان پیکان و حضور کمشمار پراید در خیابانها، غیبت پررنگ تلفن همراه، روزنامههای اصلاحطلب در کیوسکها و عکسهای محمد خاتمی در کنار تصاویر خمینی و خامنهای بر دیوار اداره آگاهی مشهد در خلق لوکیشنهای ایرانی در خارج از ایران، نقش جدی دارند. این وسواس و جدیت در روایت تصویری، احتمالا نشانگر آن است که فیلم اصولا برای مخاطب ایرانی ساخته شده است.
نمایش پررنگ و ضروری سکانسهای سکس میان مشتریان و کارگران جنسی و همچنین سعید حنایی با همسرش طبیعتا با محدودیتهای سینمایی ایران در این کشور امکانپذیر نبود. سکس و خشونت جنسی، زندگی روسپیان، صحنههای فجیع قتل و در نهایت پلان باز و طولانی اعدام، مخاطب را میخکوب میکند.
ریتم تند و تدوین قدرتمند عنکبوب مقدس
بسیاری از منتقدان غربی چه در اروپا و چه در آمریکای شمالی نقدهای مثبتی از این فیلم منتشر کرده و نمرههای عموما بالایی به آن دادهاند. این نگاه مثبت نه بهدلیل روایت یک تابو در جامعه کمترشناخته شده (اگزوتیک) ایران، بلکه بهدلیل فرم روایت و توانایی فنی فیلم باز میگردد.
تریلر «عنکبوت مقدس»، محصول مشترک فرانسه، سوئد، آلمان و دانمارک ضرباهنگی بسیار تند دارد و برخلاف بسیاری از فیلمهای ایرانی و غیرایرانی یکی دو دهه اخیر، خبری از دیالوگهای طولانی و اطناب در آن نیست. به نظر نگارنده این سطور، پلانها به خوبی تقطیع و تدوین بسیار حرفهای انجام شده است.
چرخه بیپایان خشونت زنستیزانه
قتل کارگران جنسی، بهعنوان یکی از بیدفاعترین بخشهای جامعه انسانی، طبیعتا مسالهای محدود به ایران یا فرهنگ اسلامی نیست. عنکبوت مقدس، بر مشروعیت و حتی محبوبیت سعید حنایی در جامعه ایران متمرکز میشود: قاتلی که با مباح دانستن خون قربانیان و با هدف پاکسازی حریم مقدس شهر مشهد آدم میکشد. جانی در فیلم، مانند بسیاری از قاتلان زنجیرهای در سراسر جهان، زندگی عادی دارد و پدری عمدتا مهربان و همسری مسئول است. آدمکشی و قتل ۱۶ زن بیسرپناه، برای خانواده قاتل، در بافتاری اجتماعی و مذهبی توجیه میشود و پسر خانواده عملا به آن افتخار میکند.
در جریان به دام افتادن، محاکمه و اجرای حکم فیلم با وجود وفاداری به واقعیت، به شدت تخیلی میشود. نقش زر امیرابراهیمی در مقام روزنامهنگار تا «قاضی اجرای احکام» بالا میرود و او است که اجرای حکم ۱۰۰ ضربه شلاق را طلب میکند. سکانس پایانی فیلم با حضور فرزندان جنایتکار نشانگر پاشیده شدن بذر خشونت و بستر آماده برای بازتولید آن در نسل آینده است. نسلی که امروز پا به میانسالی گذاشته است.