در حالی که رقابت میان نصرى عصفوره، تاجر نزدیک به رئیسجمهور آمریکا و سالوادور نصرالا، مجری شناختهشده تلویزیون در انتخابات ریاستجمهوری هندوراس ادامه دارد، ورود دونالد ترامپ به کارزار انتخاباتی کشوری که درگیر باندهای مواد مخدر است این سوال را ایجاد میکند که چرا او اینقدر به این کشور علاقهمند است؟
دو روز مانده به انتخابات هندوراس، دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا در حالی که تنها دو روز به انتخابات ریاست جمهوری هندوراس باقی مانده است، در پیامی نوشت: «اگر نصرى عصفوره در انتخابات پیروز نشود، ایالات متحده پولش را هدر نخواهد داد.» همین یک جمله کافی بود تا او وارد کارزاری شود که پیشتر عامدانه از آن فاصله گرفته بود. پیام روشن است: واشنگتن خواهان متحد قابل اعتماد در این کشور کوچک آمریکای مرکزی است و این متحد بنا بر ارزیابی کاخ سفید نصرى عصفوره، نامزد محافظهکار و نئولیبرال است که طبق نتایج اولیه با اختلاف بسیار کم پیشتاز است.
آقای ترامپ در اقدامی آشکارا مداخلهجویانه، اعلام کرده آماده همکاری با عصفوره برای مبارزه با شبکههای مواد مخدر است و بهصراحت تهدید کرده اگر نامزد دیگری پیروز شود، کمکهای آمریکا را قطع خواهد کرد. این یک تاکتیک جدید نیست، او در آرژانتین نیز حمایت ۲۰ میلیارد دلاری آمریکا را منوط به پیروزی متحدان خاویر میلی در انتخابات پارلمانی اکتبر کرده بود.
به گفته رئیس جمهوری آمریکا، نصرى عصفوره «تنها دوست واقعی آزادی» است، در حالی که ریکسی مونکادا، نامزد چپگرای حزب حاکم نماینده «کمونیستها» است و آقای ترامپ مدعی است قادر به همکاری با چنین جریانهایی نیست.
او همچنین میگوید به سالوادور نصرالا، دیگر نامزد راستگرا که در حال حاضر با فاصلهای اندک از عصفوره عقبتر افتاده است، «اعتماد» ندارد. رئیس جمهوری آمریکا در شبکههای اجتماعی نوشت: «من و نصرى عصفوره میتوانیم برای مقابله با نئوکمونیستهای قاچاقچی مواد مخدر و کمک به مردم هندوراس کنار هم کار کنیم.»
پس از چهار سال زمامداری چپگراها به رهبری سیومارا کاسترو که که اولین بار پس از بیش از یک قرن تسلط حزب ملی و حزب لیبرال بود، به نظر میرسد کاخ سفید مصمم است کشور را دوباره به اردوگاه راست بازگرداند.
کشوری که مافیای مواد مخدر در آن ریشه دوانده است
اما علت این توجه ناگهانی چیست؟ پاسکال دروئو، کارشناس آمریکای لاتین و پژوهشگر مؤسسه شوآزل، پاسخ را در دو واژه خلاصه میکند «قاچاق مواد مخدر و مهاجرت». او میگوید: «هندوراس کشوری است که مافیاهای مواد مخدر در آن نفوذ عمیق دارند و در مسیر اصلی مهاجرانی قرار دارد که بهسوی ایالات متحده حرکت میکنند. برای رئیس جمهوری آمریکا کاملا منطقی است که به صورت علنی از نصرى عصفوره حمایت کند.»
به گفته او «این دخالت مستقیم در سیاست داخلی هندوراس است اما در چارچوب راهبردی گستردهتر برای بازگشت مؤثر به منطقه انجام میشود.»
هندوراس که میان نیکاراگوئه، السالوادور و گواتمالا قرار گرفته، یکی از گذرگاههای اصلی انتقال کوکائین از آمریکای جنوبی به ایالات متحده است. تلاشهای سیومارا کاسترو باعث شد نرخ قتل در این کشور به پایینترین سطح تاریخی این کشور برسد اما هندوراس همچنان خشنترین کشور آمریکای مرکزی باقی مانده است. آمار قتل در سال ۲۰۲۴ در این کشور حدود ۲۵٫۳ درصد گزارش شده است.
کوین پارتنای، رئیس مشترک رصدخانه سیاسی آمریکای لاتین و کارائیب نیز میگوید: «برای رئیس جمهوری آمریکا، تثبیت امنیت در آمریکای مرکزی حیاتی است. این موضوع بخشی از یک نگاه کلانتر است، تبدیل آمریکای لاتین به منطقه نفوذ و کنترل ایالات متحده در عرصه سیاسی، اقتصادی و نظامی. ایده این است که هندوراس را به عنوان یک مهره کلیدی در صفحه شطرنج بازپس بگیریم.»
این توجه همزمان است با روندی که میتوان آن را «نظامیسازی دوباره» سیاست آمریکا دانست؛ هرچند واشنگتن نامی از آن نمیبرد. از ماه اوت، آمریکا بهبهانه مبارزه با کارتلهای مواد مخدر، کارزار گستردهای را در کارائیب و اقیانوس آرام آغاز کرده که در آن از ناوهای جنگی و جنگندهها استفاده میشود. در مجموع ارتش آمریکا به بیش از ۲۰ شناور حمله کرده و دستکم ۸۳ نفر را کشته است، بدون اینکه شواهد روشنی ارائه دهد که این شناورها به قاچاق مواد مخدر مرتبط بودهاند. آقای ترامپ ونزوئلا را عامل موج مواد مخدری میداند که آمریکا را تحت فشار قرار داده است.
اواسط نوامبر، عملیات «نیزه جنوبی» توسط پیت هگست، وزیر دفاع آمریکا معرفی شد. به گفته پاسکال دروئو تحلیل روشن است: «هندوراس امکان کنترل ساحل اقیانوس اطلس را فراهم میکند و السالوادور کنترل ساحل اقیانوس آرام را؛ دو نقطه کلیدی در راهبرد ژئوپولیتیک دونالد ترامپ.»
سیاستهای «مشت آهنین»
حضور آمریکا در هندوراس موضوع تازهای نیست. در دهه ۱۹۸۰ واشنگتن پایگاه هوایی «سوتو کانو» (که پیشتر پالمرولا نام داشت) را در این کشور بنا کرد؛ مرکزی که امروز نیز مهمترین پایگاه نیروهای آمریکایی در آمریکای مرکزی محسوب میشود.
کوین پارتنای میگوید با روی کار آمدن یک رئیسجمهوری وفادار به دونالد ترامپ در هندوراس، میتوان انتظار داشت حضور نظامی آمریکا در سالهای آینده «نه به شکل مداخله مستقیم، بلکه ایجاد پایگاهها و مسیرهایی برای کنترل جابهجاییها و تسهیل عملیات احتمالی در نقاط دیگر» پررنگتر شود.
مسئله مهاجرت نیز در قلب این معادله قرار دارد. هر سال هزاران نفر از مردم هندوراس و همچنین مهاجرانی از ونزوئلا و هائیتی برای فرار از فقر یا خشونت باندهای تبهکار، از این کشور عبور میکنند تا خود را به مرزهای شمالی برسانند. امروز حدود دو میلیون شهروند هندوراس در آمریکا زندگی میکنند و پولهایی که آنها برای خانوادههایشان میفرستند حدود ۲۵ درصد تولید ناخالص داخلی کشور را تشکیل میدهد؛ رقمی نزدیک به ده میلیارد دلار. این وابستگی اقتصادی به حدی پررنگ است که هیچ دولتی در هندوراس توان نادیدهگرفتن آن را ندارد.
از سال ۲۰۲۵،همکاری مهاجرتی هندوراس و آمریکا گستردهتر شده است. طبق توافقی که در واشنگتن امضا شد، آمریکا میتواند مهاجران غیر هندوراسی را که در مرز بازداشت میکند به هندوراس بازگرداند تا از آنجا درخواست پناهندگی بدهند.
سیومارا کاسترو در ابتدا تهدید کرده بود با به اجرا در آمدن این توافق پایگاههای نظامی آمریکا را تعطیل خواهد کرد؛اما در نهایت پذیرفت حتی هزینه پروازهای بازگرداندن شهروندان هندوراس را نیز تأمین کند.
تنها در ماه نوامبر، حدود ۳۰ هزار نفر از اتباع هندوراس از آمریکا اخراج شدند؛ رقمی که نسبت به سال قبل ۱۳ هزار نفر افزایش داشته است.
این نزدیکی اجباری فقط به هندوراس محدود نیست. السالوادور نایب بوکله، یکی از متحدان نزدیک رئیس جمهوری آمریکا، قبلا پذیرفته بود صدها مهاجر اخراجشده از آمریکا را در زندانهای خود نگهداری کند؛ در ازای آنکه برخی شهروندان السالوادور در آمریکا مهلت اقامت بیشتری بگیرند. به گفته پارتنای، آقای ترامپ میکوشد «همین الگوی امنیتی» را در هندوراس بازتولید کند؛ الگویی الهامگرفته از سیاستهای سختگیرانه «مانو دورا» برای کنترل همزمان قاچاق و مهاجرت.
میدان رقابت با چین
اما اهداف آمریکا تنها به مسائل امنیتی محدود نمیشود. در سالهای اخیر آمریکای لاتین به یکی از اصلیترین میدانهای رقابت میان واشنگتن و پکن تبدیل شده است. ژان ژاک کورلیانسکی، مدیر رصدخانه آمریکای لاتین در بنیاد ژان ژورس، میگوید: «هدف آقای ترامپ روشن است، جلوگیری از نزدیکشدن دولت هندوراس به رقیب اصلی آمریکا یعنی چین. از نگاه او این دولت باید مترقی و مهمتر از همه، ملیگرای آمریکای لاتین نباشد.»
اهمیت موضوع زمانی روشن میشود که بدانیم چین تنها طی پانزده سال به یکی از بازیگران اقتصادی مسلط در منطقه تبدیل شده و امروز شریک اول یا دوم تجاری بسیاری از کشورهای این قاره است. در هندوراس، هم نصرى عصفوره و هم سالوادور نصرالا گفتهاند ممکن است روابط رسمی با تایوان را دوباره برقرار کنند؛ روابطی که سیومارا کاسترو در سال ۲۰۲۳ قطع و به نفع چین تغییر مسیر داد. چنین چرخشی بزرگترین شکست دیپلماتیک پکن در آمریکای لاتین از سال ۱۹۹۰ تاکنون خواهد بود.
در چنین فضایی، اقدام غیرمنتظره دونالد ترامپ تحلیلگران را شگفتزده کرد، اعلام «بخشش کامل و مطلق» خوان اورلاندو هرناندس، رئیس جمهوری پیشین هندوراس که در آمریکا به ۴۵ سال زندان بهدلیل قاچاق مواد مخدر محکوم شده بود.
کوین پارتنای میگوید: «این اقدام در ظاهر متناقض است اما نشاندهنده انتهای راهبرد اوست. رئیس جمهوری آمریکا فعلا پرونده را کنار میگذارد تا کنترل کامل بر هندوراس به دست آورد؛ هرچند ممکن است بعدها دوباره سیاست سختگیرانه ضد مواد مخدر را احیا کند.»
به اینستاگرام یورونیوز فارسی بپیوندید
در پاسخ به پرسشی درباره انگیزههای او، دونالد ترامپ گفت که به درخواست مردم هندوراس عمل کرده؛ کسانی که باور داشتند محکومیت رئیس جمهوری پیشین انگیزهای سیاسی داشته است. او در هواپیمای ایر فورس وان به خبرنگاران گفت: «آنها واقعا فکر میکردند برایش پاپوش درست شده و این واقعا وحشتناک بود.»