نیویورک‌تایمز اواخر سپتامبر از اقدام دولت ترامپ مبنی بر فرستادن ده‌ها ایرانی اخراج‌شده از آمریکا با هواپیما به ایران خبر داد. این روزنامه آمریکایی روز سه‌شنبه ۱۱ نوامبر طی گزارشی پرده از جزئیات این اقدام برداشت. به گفته برخی اخراج‌شدگان، ماموران آن‌ها را دست‌و‌پا بسته و کشان‌کشان سوار هواپیما کردند.
آمریکا دهه‌هاست که مامن ایرانیانی است که به دلایل مختلف، از مخالفت با حکومت گرفته تا تصمیم به تغییر دین و یا گرایش متفاوت جنسی از بیم آزار و مجازات حکومت از وطن خارج شده و به این کشور پناه برده‌اند. اما پاییز سال جاری، دولت دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا در نتیجه مذاکرات با تهران در اقدامی بی‌سابقه ده‌ها مهاجر ایرانی را که غیرقانونی می‌خواند با پروازی از آمریکا به ایران فرستاد.
نیویورک‌تایمز در گزارشی بر اساس گفتگو با دو تن از این اخراج‌شدگان، اعضای خانواده‌شان، وکلای آمریکایی که وکالت برخی از اخراج‌شدگان را بر عهده دارند و چند تن از افرادی که اکنون در بازداشتگاه‌های اداره مهاجرت آمریکا حضور دارند، جزئیات تازه‌ای از روند این پرواز و اقدامات ماموران اداره مهاجرت ارائه داد.
یکی از این اخراج‌شدگان، مهرداد دلیر، ایرانی ۳۴ ساله است. او در گفتگوی تلفنی با نیویورک‌تایمز اذعان کرد که در ماه آوریل به صورت غیرقانونی وارد ایالات متحده شده است. با این حال او تصور می‌کرده که پرونده قدرتمندی برای پناهندگی دارد زیرا فعال سیاسی و منتقد قانون بر پایه شریعت اسلامی بوده است.
به گفته آقای دلیر و دست‌کم هشت فرد دیگر، آن‌ها به‌شدت در برابر اخراج مقاومت کردند و بارها به مقامات آمریکایی گفتند که ایران آنان را تحت پیگرد قرار خواهد داد و بیم جان خود را دارند. بنابر این گزارش، در میان نوکیشان مسیحی، اقلیت‌های قومی و مخالفان سیاسی در میان آن‌ها بودند.
تریشا مک‌لافلین، سخنگوی وزارت امنیت میهن آمریکا گفت که ۵۴ ایرانی اخراج‌شده در آن پرواز، مشمول «حکم نهایی اخراج» یا «حکم خروج داوطلبانه» بوده‌اند و همگی دادرسی عادلانه دریافت کرده‌اند. خانم مک‌لافلین گفت در میان اخراج‌شدگان «تروریست‌ها، قاچاقچیان انسان و مظنونان به فعالیت به عنوان عامل خارجی» حضور داشته‌اند.
او افزود که از میان ۵۴ ایرانی اخراج‌شده در آن پرواز، ۲۳ نفر دارای ارتباط با تروریسم، ۷ نفر در فهرست مراقبت تروریستی و ۵ نفر دیگر مرتبط با شبکه‌های قاچاق انسان بوده‌اند.
ابیگیل جکسون، سخنگوی کاخ سفید گفت: «دولت آقای ترامپ متعهد است که به وعده رئیس‌جمهوری برای اخراج سریع و با بالاترین استانداردها، اتباع بیگانه غیرقانونی از کشور عمل کند.»
وزارت خارجه ایران طی بیانیه‌ای گفت که بیش از ۴۰۰ ایرانی در ایالات متحده با اخراج مواجه‌اند و برنامه‌ریزی برای پروازهای بیشتر در جریان است.
به گزارش نیویورک‌تایمز نه آقای دلیر و نه دیگر ایرانی اخراج‌شده که در این گزارش با نام «ای. ای.» از او یاد شده، در میان افرادی که وزارت امنیت میهن آمریکا از آن‌ها به‌عنوان مرتبط با تروریسم یا مرتکب کلاهبرداری نام برده است، قرار نداشتند.
خانم مک‌لافلین گفت آقای دلیر و «ای.ای.» به‌طور غیرقانونی وارد آمریکا شده و به‌سرعت حکم اخراج گرفته‌اند. او گفت هر دو نفر فرصت ارائه ادعاهای خود درباره ترس از بازگردانده‌شدن را داشته‌اند و افزود: «هر دو مرد دادرسی عادلانه داشتند و تمام ادعاهایشان رسیدگی شد. ادعاها معتبر شناخته نشد و آنان حکم نهایی اخراج دریافت کردند.»
علی هریسچی، وکیل مهاجرت مستقر در واشنگتن که وکالت «ای. ای.» و یک زن نوکیش مسیحی اخراج‌شده را برعهده دارد گفت: «دولت فعلی به پرونده اخراج‌شدگان اولویت نمی‌دهد و خطرات شدید پیش‌روی ایرانیانی را که به مرزهای ما پناه می‌جویند، نادیده می‌گیرد. گریختن به آمریکا که از دید جمهوری اسلامی دشمن تلقی می‌شود، آن‌ها را در معرض خطر آزار در وطن قرار می‌دهد.»
پرواز ۵۰ ساعته به ایران
به گفته آقای دلیر، او و دیگر ایرانیانی که در لوئیزیانا در بازداشت بودند، زمانی متوجه شدند اخراجشان قریب‌الوقوع است که ابوالفضل مهرآبادی، رئيس دفتر حافظ منافع تهران در واشنگتن برای دیدار با آن‌ها به بازداشتگاه آمد. بنابر این گزارش، پرواز فردای آن روز انجام شد.
آقای دلیر گفت که وقتی اتوبوس در محوطه فرودگاه الکساندریا در لوئیزیانا به پله‌های هواپیما رسید، او وحشت‌زده و گریه‌کنان فریاد می‌زد: «در ایران مرا می‌کشند. مرا بازنگردانید، رحم کنید.»
به گفته او، زمانی که از سوار شدن به هواپیما خودداری کرد، چندین مامور او را از پله‌ها بالا بردند و به صندلی رساندند.
بنابر اظهارات آقای دلیر و دیگر اخراج‌شدگان عزیمت با هرج و مرج همراه بود و ماموران اداره مهاجرت و گمرک آمریکا (ICE) با برخی از کسانی که از سوار شدن به هواپیما امتناع می‌کردند، درگیر شدند. همچنین برخی از بازداشت‌شدگان خواستار دسترسی به وسایلشان شدند تا بتوانند اسناد، انجیل یا صلیب و یا مدارکی را که نشان‌دهنده پیوند آن‌ها با گروه‌های مخالف رژیم ایران است، دور بیندازند.
با این حال خانم مک‌لافلین روایت‌های مربوط به خشونت ماموران اداره مهاجرت را تکذیب کرد.
به گفته «ای. ای.» وقتی او با اتوبوس دیگری وارد فرودگاه شد، دید ماموران کشان‌کشان آقای دلیر را به سوی هواپیما می‌برد. او گفت که برای مقاومت درهای اتوبوس را به روی خودش قفل کرد و دستانش را به صندلی‌ها بست. با این حال ماموران اداره مهاجرت در اتوبوس را شکستند و او را بیرون کشیدند.
او که از یک گروه اقلیت قومی در ایران است گفت که در آن زمان فریاد زد: «قبل از این که مرا به هواپیما ببرید باید من را بکشید.»
مینا همسرش دو ماه پیش در «تنسی» نخستین فرزندشان را به دنیا آورده بود. پسری که «ای. ای.» هنوز او را ندیده است. مینا زمانی که همراه با همسرش از مرز وارد ایالات متحده شدند باردار بود و در جریان بازداشت از «ای. ای.» جدا شد. مینا که هنوز پابند الکترونیکی اداره مهاجرتی را به پا دارد، به قید سرپرستی یکی از اقوامش برای زایمان آزاد شد. او گفت: «شوهرم هرگز داوطلبانه بازنمی‌گشت. چون او بیش از هر چیزی در دنیا می‌خواهد پسرش را ببیند و برای او زنده بماند.»
مینا افزود که به او اعلام شده با اخراج مواجه است.
به گزارش نیویورک‌تایمز، پرواز به ایران نزدیک به ۵۰ ساعت طول کشید و در «پورتوریکو»، «قاهره» و «دوحه» توقف داشت. همه اخراج‌شدگان تا دوحه پابند و دستبند داشتند. وزارت امنیت میهن آمریکا گفت که استفاده از وسایل بازدارنده در پروازهای اخراجی‌ها پروتکل دیرینه و «اقدامی ضروری» برای ایمنی بازداشت‌شدگان و ماموران همراه آنان است.
به گفته «ای. ای.» او در طول پرواز به فارسی به دیگران می‌گفته که باید در دوحه دست به آخرین مقاومت جمعی بزنند.
هواپیما در یک پایگاه نظامی دورافتاده فرود آمد و در آن‌جا یک هواپیمای چارتر از شرکت هواپیمایی قطر (Qatar Airways) منتظرشان بود. آقای دلیر، «ای. ای.» و حدود هشت نفر دیگر هنگام انتقال، در اتوبوس بست نشستند و اعتراض کردند. به گفته آقای دلیر و «ای. ای.»، ماموران امنیتی قطری با بی‌سیم درخواست نیروی کمکی کردند و آن‌ها را کتک زدند و از اتوبوس کشان‌کشان بیرون آوردند. پابندهایشان را باز کردند اما تا تهران همچنان دستبند به دست داشتند.
«ای. ای.» گفت: «برای آرام کردن من از شوکر برقی استفاده کردند و وقتی این کار جواب نداد، من و یک نفر دیگر را یا تنگ‌پوش به صندلی‌هایمان بستند.»
دولت قطر گفت اظهارنظری رسمی ارائه نخواهد کرد، اما یک مقام قطری آگاه به جزئیات پرواز گفت قطر هیچ درخواست پناهندگی دریافت نکرده و انتقال بازداشت‌شدگان کاملاً مطابق با استانداردهای بین‌المللی حقوق بشر و پروتکل‌های داخلی امنیتی انجام شده است.
هراس در ایران
به گزارش نیویورک‌تایمز، وقتی هواپیما در تهران فرود آمد، صفی از مقامات دولتی و ماموران امنیتی لباس‌شخصی در انتظار اخراج‌شدگان بودند.
آقای دلیر گفت: «همه ما بسیار وحشت‌زده بودیم. نمی‌دانستیم با ما چه خواهند کرد. بعضی از ماموران می‌گفتند به خانه خوش آمدید. سورئال بود.»
مقامات ایرانی برگه‌ای دو صفحه‌ای به آن‌ها دادند که خواستار مشخصاتشان از جمله نام، نشانی منزل و شماره تلفن در ایران، نام و شماره تماس بستگان در ایران، نشانی ایمیل و شماره واتس‌آپ، دلیل خروج از ایران و شرح مسیر ورود به ایالات متحده بود.
به گفتهٔ آقای دلیر، ماموران او و چند نفر دیگر را به اتاقی بردند و بازجویی کردند. همچنین به آن‌ها گفتند که آماده احضار برای بازجویی‌های بعدی باشند و از آن زمان تاکنون، ماموران اطلاعاتی چند تن از بازگشتگان، از جمله آقای دلیر و «ای. ای.» را برای بازجویی احضار کرده‌اند.
«ای. ای.» به توصیه آقای هریسچی، وکیلش یک روز پس از رسیدن از ایران گریخت. او با کمک قاچاقچیان از مرزِ زمینی به کشور همسایه رفت و اکنون پنهان است.
به گفتهٔ آقای دلیر، از زمان بازگشت، گذرنامه‌های سه نفر از هم‌‌سفرانش ضبط شده و به آن‌ها گفته‌اند که ممنوع‌الخروج‌اند.
آقای دلیر مدام محل اقامتش را عوض می‌کند. می‌گوید ماموران امنیتی چند بار با مادرش تماس گرفته و گفته‌اند باید برای بازجویی به اطلاعات سپاهِ محل مراجعه کند، اما تا کنون از این کار سر باز زده است. او می‌گوید می‌خواهد از ایران خارج شود، اما از فرار و پنهان‌کاری خسته شده است.