اعتراضات در مراکش که از سوی جنبشی بدون رهبر و عمدتاً متکی بر جوانان آشنا با اینترنت سازماندهی شده است، دولت این کشور را غافلگیر کرده و به یکی از بزرگ‌ترین موج‌های اعتراضات این کشور در سال‌های اخیر تبدیل شده است.
دولت مراکش روز پنجشنبه دوم اکتبر اعلام کرد که به مطالبات معترضان جوان رسیدگی خواهد کرد. این موضع‌گیری یک روز پس از آن صورت گرفت که نیروهای امنیتی در جریان ناآرامی‌ها سه نفر را کشتند.
عزیز اخنوش، نخست‌وزیر مراکش، با ابراز تأسف از مرگ معترضان، از نیروهای امنیتی به‌خاطر «حفظ نظم» قدردانی کرد و گفت که دولت آماده است به مطالبات معترضان درباره بهبود نظام بهداشت عمومی و آموزش پاسخ مثبت بدهد.
او در نشست اعضای کابینه بدون ارائه جزئیات درباره اصلاحات احتمالی، تأکید کرد: «آماده گفت‌وگو و بحث در نهادها و فضاهای عمومی هستم. رویکرد مبتنی بر گفت‌وگو تنها راه مقابله با مشکلاتی است که کشور ما با آن مواجه است.»
کشته شدن ۳ نفر و زخمی شدن ۳۵۴ تن
مقام‌های دولتی روز پنجشنبه شمار کشته‌شدگان اعتراضات هفته جاری را سه نفر اعلام کردند و گفتند که «شورشگران مسلح» ساختمان‌های عمومی را هدف حمله قرار داده و نظم عمومی را مختل کرده‌اند، در حالی‌که اعتراضات ضددولتی همچنان ادامه دارد و نشانه‌ای از فروکش کردن آن دیده نمی‌شود.
نیروهای امنیتی روز چهارشنبه به روی معترضان در شهر کوچک لَقلیا، در نزدیکی بندر آگادیر، آتش گشودند که به کشته شدن سه نفر انجامید.
وزارت کشور مراکش اعلام کرد این افراد در جریان تلاش برای تصرف سلاح پلیس هدف گلوله قرار گرفتند، هرچند شاهدی برای تأیید این روایت وجود ندارد.
این وزارتخانه همچنین از زخمی شدن ۳۵۴ نفر،عمدتاً از نیروهای امنیتی خبر داد و گفت صدها خودرو، بانک، فروشگاه و ساختمان عمومی در ۲۳ استان کشور آسیب دیده‌اند.
نوجوانان نسل زد پیشتاز اعتراضات
بر اساس برآوردهای وزارت کشور، حدود ۷۰ درصد شرکت‌کنندگان در این اعتراضات را نوجوانان تشکیل می‌دهند.
جنبش اعتراضی که رهبری مشخصی ندارد و بیشتر از سوی جوانان آشنا با اینترنت هدایت می‌شود، برای بسیاری غافلگیرکننده بوده و به بزرگ‌ترین اعتراضات چند سال اخیر مراکش بدل شده است.
این اعتراضات تا میانه هفته به مناطق جدیدی گسترش یافت، با وجود آنکه هیچ مجوزی از سوی مقام‌ها صادر نشده بود.
معترضان که از آن‌ها با عنوان «نسل زد» یاد می‌شود، فساد گسترده در کشور را محکوم می‌کنند. آنان با شعارها و پوسترها، هزینه میلیاردی دولت برای آماده‌سازی جام جهانی فوتبال ۲۰۳۰ را در مقابل وضعیت وخیم مدارس و بیمارستان‌ها قرار داده‌اند.
با این حال، عصر چهارشنبه و همزمان با افزایش خشونت در چندین شهر، از شدت شعارها کاسته شد. این خشونت‌ها پس از چند روز بازداشت‌های گسترده در بیش از ۱۲ شهر به وقوع پیوست، به‌ویژه در مناطقی که بیکاری بالا و خدمات اجتماعی محدود است.
این هرج و مرج در حالی رخ داد که مقام‌های دولتی، احزاب حاکم و مخالف و حتی خود سازمان‌دهندگان اعتراضات پیش‌تر درباره خشونت هشدار داده بودند.
جنبش «Gen Z 212» روز چهارشنبه در بیانیه‌ای که در نرم افزار «دیسکورد» منتشر شد، از معترضان خواست مسالمت‌آمیز باقی بمانند و از «رویکردهای سرکوبگرانه امنیتی» انتقاد کرد. این بیانیه تأکید کرد: «حق برخورداری از سلامت، آموزش و زندگی شرافتمندانه یک شعار توخالی نیست، بلکه مطالبه‌ای جدی است.»
با این وجود، اعتراضات شدت گرفته و در شهرهای دور از مراکز توسعه‌ای کشور مخرب‌تر شده است.
رسانه‌های محلی و ویدئوهای شاهدان نشان می‌دهد که معترضان در شرق و جنوب کشور خودروها را به آتش کشیده و به سوی مأموران سنگ پرتاب کرده‌اند.
انجمن مراکشی حقوق بشر اعلام کرده است که بیش از هزار نفر بازداشت شده‌اند؛ از جمله کسانی که بازداشت‌شان در رسانه‌های محلی به‌طور مستقیم نمایش داده شد یا توسط مأموران لباس‌شخصی در جریان مصاحبه‌های زنده تلویزیونی دستگیر شدند.
به فیسبوک یورونیوز فارسی بپیوندید
اعتراضات «نسل زد» مراکش مشابه ناآرامی‌هایی است که در کشورهایی چون نپال، کنیا و ماداگاسکار جریان دارد. معترضان با استفاده از نارضایتی عمومی از وضعیت بیمارستان‌ها و مدارس، سیاست‌های هزینه‌ای دولت را به چالش کشیده‌اند.
معترضان با اشاره به ساخت یا بازسازی ورزشگاه‌های جدید در سراسر کشور شعار می‌دهند: «ورزشگاه‌ها ساخته شده، اما بیمارستان‌ها کجاست؟» و فساد گسترده را به زیان زندگی روزمره مردم عادی متهم می‌کنند.
این اعتراضات در حالی شدت گرفته که مراکش خود را برای میزبانی جام ملت‌های آفریقا در اواخر امسال آماده می‌کند و احزاب سیاسی نیز در حال آماده‌سازی برای انتخابات پارلمانی سال ۲۰۲۶ هستند.
این شرایط بار دیگر توجه‌ها را به نابرابری‌های عمیق در پادشاهی شمال آفریقا جلب کرده است. بسیاری از مراکشی‌ها با وجود توسعه سریع کشور بر اساس برخی شاخص‌ها، نسبت به توزیع ناعادلانه آن سرخورده‌اند. نابرابری‌های منطقه‌ای، ضعف خدمات عمومی و نبود فرصت برای جوانان، به‌ویژه عامل اصلی این نارضایتی‌ها عنوان می‌شود.