وبسایت «یونایتد۲۴» وابسته به دولت اوکراین گزارش داد که روسیه در خلال جنگ، سرعت تلاش‌های خود مبنی بر ارتقای پهپادهای شاهد ایرانی را افزایش داده است. هدف روسیه این است که پهپادهای طرح ایران را به سلاح‌هایی مجهز به پیشران جت و همچنین قابل‌کنترل از راه دور تبدیل کند.
آگهی
پهپادهای نوع شاهد نخستین بار در ایران طراحی و ساخته شد و در سال ۲۰۲۲ میلادی به روسیه منتقل گردید. این پهپادها اکنون به یکی از سامانه‌های تهاجمی مورد اتکای کرملین بدل شده است.
برای تهران، این توافق منبع ورود سرمایه مالی و احتمالا دسترسی به دانش حساس هسته‌ای از رهگذر همکاری با مسکو بود. برای روسیه نیز این پهپادها سکوی حاضر و آماده‌ای برای حمله فراهم می‌کردند، بی‌آنکه نیاز می‌بود منتظر تأخیرهای ناشی از توسعه و ساخت پهپاد داخلی باشد.
از زمان ورود پهپادهای شاهد به میدان نبرد اوکراین در پاییز سال ۲۰۲۲ میلادی، این تجهیزات تغییرات زیادی به خود دیده‌اند.
یونایتد۲۴ خاطرنشان کرد که پهپادهای شاهدی که امروز روسیه استفاده می‌کند، با نمونه‌های اولیه‌ای که در سال ۲۰۲۲ شهرهای اوکراین را هدف می‌گرفتند، «شباهت اندکی» دارند.
تغییرات مهم چه هستند؟
مهم‌ترین تغییر در مقیاس تولید است. روسیه به سطوح تولید انبوهی رسیده که قادر به ساخت بیش از ۲۰۰ پهپاد در روز است و پیش‌بینی می‌شود به‌زودی تولید روزانه به ۱۰۰۰ فروند برسد. طبیعی است که تعداد حملات هم به همین نسبت جهش کرده است.
یونایتد۲۴ گزارش داد که تنها در سه ماه تابستان، روسیه نزدیک به ۱۶ هزار پهپاد شاهد را علیه اوکراین به‌کار گرفته است. تنها در ماه ژوئیه نزدیک به ۶ هزار و ۴۰۰ پرواز ثبت شد؛ در ماه ژوئن بالغ بر ۵۴۰۰ فروند؛ و در ماه اوت کمی بیش از ۴۱۰۰.
این اعداد نشان می‌دهد هم تولید جهش کرده و هم تاکتیک‌ها تغییر یافته است.
روسیه در حملات خود از این پهپادها به تنهایی استفاده نمی‌کند؛ بلکه ۵۰۰ تا ۷۰۰ فروند پهپاد شاهد را همراه با موشک‌های کروز و بالستیک شلیک می‌کند تا سامانه‌های پدافند اوکراین را از کار بیندازند.
کلاهک بزرگتر و سرعت بیشتر
به گزارش یونایتد۲۴، کلاهک‌های شاهد در سال گذشته تقریباً دو برابر شده‌اند و روسیه حالا مدل‌های جت‌محور هم به میدان آورده است. موتورهای تازه سرعت را از ۱۷۰–۲۰۰ کیلومتر بر ساعت به حدود ۵۰۰ کیلومتر بر ساعت رسانده‌اند، که رهگیری آن‌ها را بسیار دشوارتر می‌سازد.
این تحول مستقیما دفاع چندلایه اوکراین را به چالش می‌کشد. تیم‌های سیار اوکراینی با تیربارهای سنگین خود نمی‌توانند پهپادهایی با این سرعت و ارتفاع را هدف قرار دهند، مضافا اینکه ذخایر موشک‌های ارزان‌قیمت زمین‌به‌هوای اوکراین همچنان محدود است.
مهندسان اوکراینی پیش‌تر با پهپادهای رهگیر خود میتوانستند به نوعی این حملات را خنثی کنند، اما اکنون کارایی آن‌ها در برابر کارکرد تازه شاهدها ممکن است کاهش یافته باشد.
البته اینطور نیست که این نوآوری ابتکار روس‌ها باشد؛ مهندسان اوکراینی در سال ۲۰۲۴ پهپاد جت‌محور «پالیانیتسیا / Palianytsia» را رونمایی کردند که سریع‌تر از مدل‌های معمول بود. حالا مسکو همان ایده را در شاهدها پیاده کرده و کی‌یف آن را «الگوی تقلید فناورانه» توصیف کرده است.
افزودن دوربین آنبرد وآنتن مودم
تصاویر حملات اخیر نشان می‌دهند که پهپادهای شاهد دو ارتقای دیگر هم داشته‌اند که یکی دوربین آنبرد و دیگری آنتن مودم است.
یونایتد۲۴ این را نشانه‌ای دانست که این شاهدها اکنون قادر به هدایت از راه دور هستند،حال آنکه پیش‌تر، این پهپادها صرفاً بر اساس مسیرهای از پیش برنامه‌ریزی‌شده پرواز می‌کردند. پایش لحظه‌ای اکنون امکان می‌دهد اپراتورها راهبردهای حمله را در میانه پرواز تغییر دهند، از پدافندها بگریزند یا پهپادها را به سمت اهداف تازه هدایت کنند.
به گزارش این وبسایت، این تغییرات پیامد زیادی برای اوکراین به همراه خواهد داشت. چرا که با تعبیه دوربین، هدایت از راه دور و سرعت بالاتر، پهپادهای شاهد دیگر محدود به هدف‌گیری مواضع ثابت نیستند. بلکه اکنون می‌توان آن‌ها را به‌سوی خودروها، توپخانه‌ها یا حتی بالگردها هدایت کرد. بطوریکه «عملاً هر چیزی جز هواپیماها، که معمولاً سریع‌تر پرواز می‌کنند، آسیب‌پذیر است.»
این پیشرفت‌ها نشان‌دهنده تشدید چشمگیر توانمندی‌های پهپادی روسیه است. برای اوکراین، این امر چالش‌های تازه‌ای در ایجاد می‌کند، چرا که همین حالا هم منابع پدافند هوایی این کشور زیر فشار بمباران بی‌امان روسیه تحت فشار است.
برای ناتو، پیشرفت سریع پهپادهای شاهد یک خطر بزرگ را نشان می‌دهد. این خطر آنجاست که پهپادهای ارزان و پرشمار وقتی دائماً به فناوری‌های جدید مجهز می‌شوند، تبدیل به سلاح بسیار خطرناکی می‌شوند.
یونایتد۲۴ در پایان نتیجه می‌گیرد که شاهدهای جت‌محور و هدایت‌پذیر روسیه تغییر بسیار خطرناکی در جنگ به وجود آورده‌اند؛ تغییری که شاید فاز تازه‌ای از نبرد پهپادی در اوکراین را رقم بزند.