پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات ریاستجمهوری آمریکا واکنشهای متفاوتی را در میان مردم عادی ایران به دنبال داشت. برخی از افزایش خطر وقوع جنگ و مشکلات اقتصادی در پی این انتخابات میترسند و برخی دیگر امیدوارند که موضع تندرو ترامپ باعث وقوع تغییراتی سیاسی در ایران شود.
زهره، یک زن خانهدار ۴۲ ساله ساکن تهران در تماس تلفنی با رویترز میگوید: «خیلی خوشحالم که ترامپ پیروز شد. امیدوارم او به حداکثر فشار خود بر جمهوری اسلامی ادامه دهد و منجر به فروپاشی این رژیم شود.»
اما برخی از ایرانیان مانند حمیدرضا که یک معلم بازنشسته است، از فشار اقتصادی بیشتر ترامپ پس از ورود به کاخ سفید نگران هستند. فشارهایی مانند همان سیاست سختگیرانهای که پیش از این در اولین دوره ریاست جمهوری ترامپ در سالهای ۲۰۱۷-۲۰۲۱ میلادی علیه ایران اجرا شد.
او که ۶۶ سال دارد و ساکن شهر رشت است، میگوید: «از این پیروزی ناامید هستم؛ زیرا به معنای فشار اقتصادی بیشتر همچنین خطر جنگ با اسرائیل است. من عمیقا نگران هستم.»
با این وجود نادر، کارمند دولت ۳۴ ساله و پدر دو فرزند که ساکن اهواز است، میگوید: «برای من مهم نیست که رئیس جمهور ایالات متحده کیست. نگرانی اصلی من اقتصاد ایران است. اگر تحریمهای ایران را لغو کنند کار خوبی خواهد بود.»
پرستو، ۲۱ ساله و ساکن تهران که او نیز به دلیل حساسیت موضوع حاضر به معرفی کامل خود نیست، میگوید: «همه خوشحال و من هیجانزده هستم. ترامپ بر حاکمان مذهبی فشار وارد میکند. این برای مردم ایران که به دنبال یک رهبری دموکراتیک هستند، خوب است.»
ایران، ترامپ و اسرائیل
بر خلاف عموم مردم ایران که واکنشهایی در حمایت یا مخالفت با نتایج این انتخابات داشتند، رهبران سیاسی ایران علناً اهمیت نتیجه انتخابات ایالات متحده را بر سیاستهای تهران را «کم اهمیت» جلوه دادند.
با این حال آنها نیز نگرانیهای جدی در این باره دارند. نگرانی اصلی رژیم بویژه پتانسیل ترامپ برای قدرت دادن به بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر اسرائیل برای حمله به سایتهای هستهای ایران، کشته شدن شمار بیشتری از رهبران تحت حمایت ایران و درنهایت اعمال مجدد سیاست «فشار حداکثری»از طریق تشدید تحریمها بر صنعت نفت این کشور است.
با این حال، برخی از ایرانیها معتقدند که ترامپ در موضوع جنگ محتاط عمل خواهد کرد.
رضا محمدی، از اعضای بسیج داوطلبانه ایران در شهر اصفهان میگوید: «ترامپ یک تاجر است. او میداند که ایران قدرتمند است و در صورت حمله میتواند خاورمیانه را به جهنم تبدیل کند. او میخواهد به جنگ در منطقه پایان دهد نه به آن دامن بزند.»
«ما باید معامله کنیم»
ترامپ در اولین دوره ریاست جمهوری خود از توافق هستهای سال ۲۰۱۵ ایران با شش قدرت بزرگ خارج شد و تحریمهای شدیدی را علیه ایران وضع کرد.
این کار باعث شد که ایران نیز محدودیتهای هستهای وضع شده برای این کشور در چهارچوب این توافق را به کناری بگذارد، به ذخایر اورانیوم غنیشده خود بیفزاید و نصب تجهیزات پیشرفته و سانتریفیوژها را برای تسریع این کار افزایش دهد.
تلاشها در دوران ریاست جمهوری جو بایدن برای احیای این پیمان شکست خورد؛ با این وجود ترامپ بار دیگر در جریان کمپین انتخاباتی خود در ماه سپتامبر گفت که «ما باید توافق کنیم».
دو مقام ایرانی که خواستند نامشان فاش نشود به رویترز گفتند که مواضع سخت ترامپ میتواند علی خامنهای، رهبر جمهوری اسلامی ایران را که آخرین حرف را در سیاست خارجی و هستهای این کشور میزند، مجبور کند که مذاکرات «مستقیم یا غیرمستقیم» با ایالات متحده را تأیید کند.
ترامپ روز سهشنبه نیز پس از رای دادن به خبرنگاران گفت: «من نمیخواهم به ایران آسیب بزنم، اما آنها نمیتوانند سلاح هستهای داشته باشند.»
تحلیلگران و آگاهان ایرانی احتمال تنشزدایی بین تهران و واشنگتن «بدون احیای روابط دیپلماتیک» را رد نمیکنند.
سعید لیلاز، تحلیلگر مقیم تهران به رویترز میگوید: «ایران بر اساس منافع خود عمل خواهد کرد. ممکن است مذاکرات محرمانه بین تهران و واشنگتن انجام شود. اگر تهدیدات امنیتی علیه جمهوری اسلامی برطرف شود، هر چیزی ممکن است.»
ترامپ پیش از این در یک سخنرانی انتخاباتی در ماه اکتبر اعلام کرده بود که تمایلی به جنگ با ایران ندارد؛ با این وجود در واکنش به حمله موشکی ایران به اسرائیل در اول اکتبر گفت که اسرائیل باید «ابتدا به مراکز هستهای ایران ضربه بزند و بعد نگران بقیه باشد».
اسرائیل در ۲۶ اکتبر با حملات هوایی به اهداف نظامی ایران بویژه سایتهای تولید موشک، به حملات پیشین ایران پاسخ داده بود.
در خارج از ایران نیز مواضع بینالمللی در قبال انتخابات ایالات متحده، حتی قبل از اعلام نتایج تا حدودی روشن بود.
اتحادیه اروپا عمدتا طرفدار پیروزی کامالا هریس بود زیرا خانم هریس در موضوعاتی مانند تامین بودجه ناتو، حمایت از اوکراین در جنگ این کشور با روسیه، داد و ستدهای تجاری و چگونه وضع تعرفهها همچنین سیاستهای زیست محیطی، دیدگاهی نسبتا همراستا با این اتحادیه داشت.
در مقابل گمان میرود برای کشورهای شرق دور، پیروزی ترامپ مشکل آفرین باشد. سرمایهگذاران و بازرگانان چینی از هم اکنون نگران یک جنگ تعرفهای جدید هستند و گمان میرود پیروزی او باعث توجه کمتر ایالات متحده به کشورهایی همچون ژاپن و کره جنوبی (با هدف رسیدگی بیشتر به امور سیاسی داخلی ایالات متحده) باشد.
با اتکاء به روابط پیشین ولادیمیر پوتین و دونالد ترامپ در اولین دوره ریاست جمهوری او نیز گمان میرود که برای کرملین ترامپ گزینه بهتری در مقایسه با هریس باشد.
بویژه آنکه پیش از این هریس وعده حمایت از اوکراین را داده بود و در صورت پیروزی او، احتمالا روند ارسال کمکهای نظامی و اقتصادی آمریکا به این کشور ادامه مییافت؛ در حالی که ترامپ از تمایلش به مذاکره برای پایان دادن به این درگیری سخن گفته بود و احتمالاً اکنون نیز برخی تحریمها علیه روسیه را لغو خواهد کرد.