وزارت دفاع اسرائیل روز دوشنبه ۲۸ اکتبر از اختصاص ۵۳۰ میلیون دلار جهت تسریع روند توسعه سامانه دفاع هوایی لیزری این کشور موسوم به «پرتو آهنین» خبر داد. اما هدف از راه‌اندازی این سامانه چیست؟ آیا جایگزینی برای گنبد آهنین است؟
آگهی
وزارت دفاع اسرائيل در بیانیه‌ای اعلام کرد: «وزارت دفاع قراردادی بزرگ به ارزش تقریبی دو میلیون شِکِل برای توسعه قابل توجه سامانه‌های رهگیری لیزری امضا کرده است.»
هدف این سامانه رهگیری بهتر پرتابه‌هایی که حزب‌الله لبنان از آغاز جنگ غزه تا کنون به سوی اسرائيل پرتاب کرده، است.
«پرتو آهنین» می‌تواند به عنوان مکمل دیگر سامانه‌های پدافند هوایی اسرائيل از جمله «گنبد آهنین» عمل کند.
بنابر اعلام وزارت دفاع اسرائیل، این وزارتخانه در این پروژه با شرکت‌های «رافائل» و «البیت» همکاری کرده است.
ایال زمیر، میر کل این وزاتخانه گفت که امیدوار است این سامانه جدید «در عرض یک سال عملیاتی شود.»
شرکت «رافائل» بازوی تحقیق و توسعه وزارت دفاع اسرائیل است.
شرکت دفاعی «البیت» در بیانیه جداگانه‌ای اعلام کرد که وزارت دفاع در خصوص توسعه سامانه «پرتو آهنین» با این شرکت قراردادی به ارزش ۲۰۰ میلیون دلار امضا کرده است.
اسرائيل در اواخر سپتامبر همزمان با جنگ در غزه و لبنان، از دریافت بسته کمک نظامی جدید ۸.۷ میلیارد دلاری از سوی ایالات متحده خبر داد.
وزارت دفاع اسرائیل اعلام کرده بود که ۵.۲ میلیارد دلار از این بودجه به سامانه‌های پدافند هوایی، از جمله «حمایت از توسعه مستمر یک سامانه دفاع لیزری قدرتمند پیشرفته که اکنون در آخرین مراحله توسعه قرار دارد» اختصاص خواهد یافت.
وزارت دفاع اسرائيل در سال ۲۰۲۱ در پی آزمایش این سامانه ویدیویی منتشر کرد. در این ویدیو هواپیمای کوچکی که روی آن سامانه لیزری نصب شده است به سوی یک پهپاد پرتوی پرتاب می‌کند. این پرتو منجر به ایجاد یک سوراخ روی پهپاد و درنتیجه آتش گرفتن آن می‌شود.
سامانه دفاع هوایی کنونی اسرائیل از چندین لایه تشکیل شده است که توانست بسیاری از ۲۰۰ موشکی را که در دومین حمله جمهوری اسلامی ایران به این کشور در روز اول اکتبر پرتاب شد، سرنگون کند.
بنابر اطلاعات منتشر شده، رهگیری این موشک‌ها هزینه‌ای حدود دو میلیارد دلار روی دست اسرائیل گذاشت. همچنین هزینه رهگیری و انهدام هرکدام از موشک‌های حزب‌الله نیز چشم‌گیر است.
هزینه رهگیری و انهدام هر پرتابه با سامانه پرتو آهنین چقدر خواهد بود؟
هزینه رهگیری و انهدام هر پرتابه با سامانه «گنبد آهنین» کنونی اسرائيل حدود ۳۰ هزار دلار است که سامانه «پرتو آهنین» می‌تواند به عنوان جایگزین برای برخی از این عملیات دفاعی عمل کند.
اگرچه وزارت دفاع اسرائيل تا کنون هیچ اطلاعاتی راجع به هزینه احتمالی هر رهگیری این سامانه منتشر نکرده، اما با مقایسه سامانه‌های مشابه در دیگر کشور‌ها می‌توان به تخمینی رسید.
هزینه هر رهگیری سامانه Block I کره جنوبی، با برد سه کیلومتر و پرتو‌های لیزر ۲۰ کیلوواتی تنها حدود ۱.۵ دلار است. هزینه هر رهگیری سامانه DragonFire بریتانیا با پرتو ۵۰ کیلوواتی هم چیزی حدود ۱۳ دلار است.
با این حال «پرتو آهنین» از نظر قدرت منحصر به فرد است. پرتو‌های این سامانه ۱۰۰ کیلووات است و در نتیجه هر رهگیری هم گران‌تر تمام می‌شود. با این حال هرچه سامانه قوی‌تر باشد، با تهدید‌های بیشتری می‌تواند روبرو شود.
آیا پرتو آهنین می‌تواند به عنوان جایگزین گنبد آهنین عمل کند؟
نه، این و سامانه مکمل هم هستند. گنبد آهنین برای رهگیری راکت‌ها با برد تا چهل کیلومتر طراحی شده و این دو سیستم در رهگیری راکت‌ها با برد ۱۰ کیلومتر بعنوان مکمل هم عمل می‌کنند. مزیت مهم پرتو آهنین پایین آوردن هزینه دفاعی اسرائیل است.
چه کشورهایی در سامانه‌های پدافند لیزری حرف اول را می‌زنند؟
کره جنوبی در ماه ژوئیه از آغاز ساخت سامانه دفاع لیزری Block I خبر داد. اگرچه ساخت این سامانه پیش از پرتو آهنین آغاز شده است، اما برد آن سه کیلومتر و قدرتش تنها ۲۰ کیلووات و درواقع یک پنجم توان پرتو آهنین است. کره جنوبی ۱۳۲ میلیون دلار هزینه ساخت این سامانه کرد.
بریتانیا سامانه دفاع لیزری DragonFire خود را در اوایل سال جاری در اسکاتلند آزمایش کرد. این سامانه حدود ۱۳۰ میلیون دلار برای لندن هزینه داشته است.
به گزارش وبسایت TWZ چین سامانه دفاع لیزری «شن نونگ» را در حضور علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی در تهران به نمایش گذاشته است. بنابر این گزارش، این سامانه برای انحراف پهپاد‌ها و در برخی موارد سرنگون کردن آن‌ها به کار گرفته می‌شود.
رادار «شن نونگ» می‌تواند تا برد پنج کیلومتر تهدیدات را شناسایی کند. این درحالی است که «پرتو آهنین» برد ۱۰ تا ۲۰ کیلومتری خواهد داشت.
سامانه چینی همچنین می‌تواند پهپاد‌ها را در فاصله پنج‌کیلومتری منحرف و آن‌ها را در فاصله ۱.۵ کیلومتری منهدم کند. لیزر آن برای ۲۰۰ ثانیه به صورت ممتد کار می‌کند و بعد پنج دقیقه برای شارژ مجدد به زمان نیاز دارد.
معایب استفاده از سامانه لیزری چیست؟
رهگیری لیزری معایب متعددی دارد. اولین آن محدود شدن کارایی لیزر در هوای ابری، مه و غبارآلود است.
دکتر یهوشوا کالیسکی، پژوهشگر ارشد موسسه مطالعات امنیت ملی (INSS) و متخصص فناوری‌های لیزر، الکترو-اپتیک و حسگرها، می‌گوید: «یکی دیگر از ایرادات لیزر این است که جو حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد از انرژی آن را جذب می‌کند، بنابراین در فاصله ۵ تا ۸ کیلومتری، کارایی آن کاهش می‌یابد.»
او افزود: «مشکل دیگر این است که لیزر بر پایه گرم کردن هدف عمل می‌کند و نیاز دارد تا به مدت ۳ تا ۷ ثانیه روی هدف باقی بماند. لیزر از طریق پرتوی که از هدف عبور می‌کند کار می‌کند. بنابراین اگر چندین تهدید به‌طور همزمان وجود داشته باشد، فقط می‌توان با یکی از آن‌ها مقابله کرد مگر اینکه بتوان پرتوها را تقسیم کرد، که این امر هم قطعیت ندارد. علاوه بر این، لیزر یک پرتو واحد نیست؛ بلکه از چندین پرتو ساطع شده تشکیل شده و سپس در یک پرتو ترکیب می‌شود. در این فرآیند ترکیب، از شدت روشنایی کاسته می‌شود زیرا هر واحد در رنگ‌ها و زمان‌های متفاوتی تابش می‌کند و همه آن‌ها باید در یک نقطه متمرکز شوند.»