خبرگزاری رویترز روز پنجشنبه گزارش داد که مقام‌های ایرانی و اروپایی هفته آینده در مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویورک دیدار خواهند کرد تا بررسی کنند که آیا دو طرف می‌توانند راهی برای بازگشت به دیپلماسی بر سر برنامه هسته‌ای ایران پیدا کنند و در عین حال تنش‌ها با اسرائیل و غرب را کاهش دهند.
آگهیمسعود پزشکیان، رئیس‌جمهوری ایران در نخستین سفر خود به غرب از زمان انتخابش به مقام ریاست جمهوری در ژوئیه گذشته، حدود یک ماه و نیم پیش از برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا در ۵ نوامبر که می‌تواند به شکست دوباره دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری سابق و یکی از مخالفان سرسخت سازش با ایران منجر شود، وارد خاک آمریکا خواهد شد.
سه مقام آگاه ایرانی به رویترز گفتند که پزشکیان، سیاستمدار نسبتا میانه‌رو، در جریان سفر خود برای شرکت در مجموع عمومی سازمان ملل متحد این پیام را خطاب به غرب مخابره خواهد کرد که «تهران نسبت به دیپلماسی روی گشاده‌ای دارد» و در عین حال تأکید خواهد کرد که تهران در برابر فشارهای غرب سر خم نخواهد آورد.
رهبران ایران امیدوارند که شاهد کاهش تحریم‌های آمریکا بر سر برنامه هسته‌ای این کشور باشند. اما روابط جمهوری اسلامی با غرب از زمانی که گروه شبه نظامی حماس، تحت حمایت ایران، در ۷ اکتبر گذشته به جنوب اسرائیل حمله کرد و همزمان تهران نیز حمایت خود را از روسیه در جریان تجاوز به خاک اوکراین افزایش داد، رو به وخامت بیشتری گذاشته است.
البته با فروکش کردن تهدیدهای ایران علیه اسرائیل که پس از کشته شدن اسماعیل هنیه در تهران بار دیگر به اوج خود رسیده بود، انفجارهای این هفته علیه نیروهای گروه شبه نظامی حزب الله لبنان که مورد حمایت ایران است، عاملی خواهد بود که همچنان سایه نگرانی از افزایش تنش‌ها در منطقه را بر نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد حفظ خواهد کرد.
در چنین شرایطی، ایران اجرای برنامه هسته‌ای خود را تسریع و در عین حال توان نظارت هسته‌ای سازمان ملل را برای تاسیسات هسته‌ای خود را محدودتر کرده است.
بریتانیا، فرانسه و آلمان، قدرت‌های اروپایی امضاکننده توافق هسته ای با ایران در سال ۲۰۱۵، سیاست سخت‌‌گیرانه‌تری را برای اعمال فشار بیشتر بر تهران برای بازگشت به گفت و گوها اعمال کرده‌اند، زیرا نگرانند که حواس پرتی‌های انتخاباتی واشنگتن باعث جسارت بیشتر تهران شود و دیگر فضایی برای دیپلماسی باقی نماند.
البته پزشکیان ممکن است دامنه محدودی برای عقب‌نشینی و تامین خواسته‌های غرب داشته باشد چرا که این علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، است که سیاست هسته‌ای و خارجی تهران را دیکته می‌کند. لذا مشخص نیست که آیا اروپایی‌ها و ایرانی‌ها می‌توانند زمینه‌هایی برای سازش در نیویورک پیدا کنند یا خیر.
یک مقام ایرانی که نخواست نامش فاش شود، به رویترز گفت: «حکام ایران معتقدند که بن‌بست تنش‌آمیز با غرب بر سر برنامه هسته‌ای ایران باید پایان یابد ... اما از طریق مذاکره از موضع قدرت و نه تحت فشار غرب.»
کلسی داونپورت، مدیر سیاست عدم اشاعه در گروه حمایت از انجمن کنترل تسلیحات، نیز به رویترز گفت که برگزاری مذاکرات اساسی بین دو طرف تا پیش از روشن شدن نتایج انتخابات ایالات متحده بعید است اما گام‌های موقت، مانند تعلیق برخی از تحریم‌ها در ازای گسترش نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بر تاسیسات هسته‌ای ایران، شاید امکان پذیر باشد.
او ابراز امیدواری کرد: «تنش‌زدایی همچنان ممکن است. من فکر می‌کنم که این به نفع هر دو طرف خواهد بود.»
افزایش تمایل ایران به گفتگو با غرب
علی خامنه‌ای در یک سخنرانی در ماه اوت، تمایل خود را برای از سرگیری مذاکرات هسته‌ای با غرب نشان داد. انتصاب عباس عراقچی به عنوان وزیر خارجه ایران نیز سیگنال مثبتی را به غرب ارسال کرد چرا که او یکی از معماران کلیدی توافق ۲۰۱۵ بود که توانایی ایران برای غنی‌سازی اورانیوم را در ازای لغو تحریم‌های غرب محدود کرد.
اما در مورد حصول دستاورد ملموس پزشکیان و عراقچی در جریان نشست‌های حاشیه مجموع عمومی سازمان ملل با مقام‌های اروپایی، تردیدهایی وجود دارد.
برای اروپایی‌ها، این حس به وجود آمده که رهبر ایران مسیر خود را تغییر نخواهد داد و حصول توافق گسترده‌تر با تهران که شامل برنامه هسته‌ای و نقش ژئوپلیتیک ایران باشد، در حال حاضر غیرواقعی می‌نماید.
این حس به ویژه با توجه به حمله موشکی و پهپادی ایران به اسرائیل در آوریل گذشته و طرح ادعای انتقال موشک‌های بالستیک این کشور به روسیه قوی‌تر شده است.
یکی از دیپلمات‌های اروپایی به رویترز گفت: «من فکر می‌کنم ما به دنبال گام رو به جلوی کوچک‌تر در ازای گام متقابل کوچک‌تر هستیم. مثل این که بگوییم اگر شما کاری از دست‌تان برمی‌آید، ما هم می‌توانیم کاری برایتان بکنیم. لذا اگر مذاکرات از سر گرفته شود، در واقع نوعی معامله بین دو طرف خواهد بود و تحولی به حساب نمی‌آید.»
آگهیاما یکی دیگر از مقام‌های ایرانی به وریترز گفت که تهران از «ایده امتیازدهی کمتر برای کسب امتیاز کمتر استقبال می‌کند، زیرا شرایط بسیار بدتر از سال ۲۰۱۵ است.»
فعال شدن مکانیسم ماشه
غرب اهرم‌های کمی برای تحت فشار قرار دادن تهران دارد، بسته به این که دولت بعدی ایالات متحده، توسط ترامپ یا هریس رهبری شود، بازنگری در سیاست فعلی غرب در قبال ایران زمان‌بر است.
سریع‌ترین اقدام ممکن، تنظیم یک برنامه اقدام مشترک قبل از اکتبر ۲۰۲۵، یعنی زمانی که قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد، که اجرای توافق هسته‌ای را تأیید می‌کند، برای بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران است.
آگهییک مقام بلندپایه اروپایی به رویترز گفت: «این ریسک وجود دارد که ابزار اصلی فشار ما بر ایران به مرور زمان از بین برود، بنابراین اکنون باید بر این کشور فشار وارد کنیم.»
اما سه کشور اروپایی هنوز برای فعال‌سازی مکانیسم ماشه علیه ایران تصمیم قطعی نگرفته‌اند ولی آنها در پی ناامیدی از مواجهه دولت جو بایدن با مسائل ایران، همین چند ماه پیش، طرح بازگرداندن اهرم فشار بر ایران را تا پیش از برگزاری مراسم تحلیف رئیس‌جمهور جدید ایالات متحده در پایان ژانویه مطرح کردند.
دیپلمات‌های اروپایی و یک مقام آمریکایی به رویترز گفته‌اند که دولت بایدن تلاش کرده پرونده ایران را از روی میز رئیس‌جمهور دور نگه دارد تا جایی برای اولویت‌های دیگر باز کند.
یورونیوز فارسی را در ایکس دنبال کنید
آگهیعراقچی در ۱۵ سپتامبر به تلویزیون دولتی ایران گفت: «با نزدیک شدن به انتخابات، آمریکایی‌ها آماده مذاکره جدی نیستند، اما در صورت لزوم، تماس با اروپایی‌ها را آغاز کرده و منتظر آمریکا نخواهیم ماند.»
اما علی واعظ، تحلیلگر گروه بین‌المللی بحران آن گونه که به رویترز گفته، نسبت به نتایج این مذاکرات خوش‌بین نیست. به باور او، «با توجه به سابقه موجود، دستیابی به توافق آتی بین دو طرف احتمالاً دشوارتر و در مهار جاه‌طلبی‌های هسته‌ای ایران کمتر مؤثر خواهد بود.»
واقعیت این است که توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ کاملاً مرده است و و بر خلاف آن روزها، اتحاد و عزم بین‌المللی برای حصول توافق با ایران، آن گونه که چین و روسیه هم در کنار غرب ایستاده بودند، دیگر وجود ندارد.