در حالی که ماهیت دقیق واکنش ایران و حزب‌الله همچنان نامشخص است، اما ایران می‌گوید که پاسخ به اسرائیل نزدیک است. پیش‌تر، ارزیابی‌های اولیه آمریکا این بود که ایران اواسط هفته گذشته باید حمله می‌کرد، اما آخرین ارزیابی‌ها نشان می‌دهد که پاسخ احتمالی ممکن است به تعویق بیفتد.
آگهیپس از فشارهای دیپلماتیک ۳ کشور ایالات متحده، مصر و قطر، در نهایت دفتر بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر اسرائیل روز جمعه نهم اوت (۱۹ مرداد ۱۴۰۳) اعلام کرد که اسرائیل در ۱۵ اوت تیم مذاکره کننده خود را برای نهایی کردن جزئیات توافق مبادله گروگان‌ها با جناح‌های مقاومت فلسطین در نوار غزه اعزام می‌کند.
این یعنی اینکه مذاکرات آتش بس وارد «مرحله نهایی» شده و ممکن است با کوچکترین تشدید تنش در سایر نقاط منطقه به خطر بیفتد.
ایران برای عقب‌نشینی از تهدیدهای عجولانه خود علیه اسرائیل پس از قتل هنیه، به پوشش دیپلماتیک نیاز دارد. آتش‌بس غزه می‌تواند این پوشش را برای ایران فراهم کند و به تهران این امکان را بدهد تا ادعا کند که زندگی فلسطینی‌ها در غزه را بر انتقام‌جویی فوری اولویت می‌دهد.
با این حال، این آتش‌بس باید منافع قابل توجهی برای ایران به همراه داشته باشد، چرا که عزت و توان بازدارندگی آن در خطر است.
در همین حال، نمایندگی ایران در سازمان ملل روز جمعه در مورد اینکه آیا ایران می‌خواهد پاسخ به اسرائیل را تا گفت‌وگو‌های هفته آتی درباره آتش‌بس غزه به تعویق بیندازد، تصریح کرد: «برقراری آتش‌بس پایدار در غزه اولویت ما است؛ هر توافقی که حماس بپذیرد، مورد قبول ما هم خواهد بود.»
البته نمایندگی ایران تاکید می‌کند که «امنیت و حاکمیت ملی ما در اقدام تروریستی اخیر رژیم اسرائیل نقض شده است؛ ما حق دفاع مشروع داریم و این ارتباطی با آتش‌بس غزه ندارد؛ اما امیدواریم پاسخ ما در زمان و به‌گونه‌ای صورت گیرد که لطمه‌ای به آتش‌بس احتمالی نزند.»
به کانال تلگرام یورونیوز فارسی بپیوندید
علی شمخانی، مشاور سیاسی رهبر ایران هم در واکنش به حمله بامدادی اسرائیل به مدرسه محل اسکان آوارگان در غزه، این حمله را به ترور اسماعیل هنیه ارتباط داد و در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «تنها هدف رژیم اسرائیل در کشتار نمازگزاران مدرسه تابعین در غزه و ترور شهید اسماعیل هنیه در ایران جنگ طلبی و به شکست کشاندن مذاکرات آتش بس است. فرآیندهای حقوقی، دیپلماتیک و رسانهای طی شده، مقدمات تنبیه شدید رژیمی که جز زبان زور نمی‌فهمد را فراهم کرده است.»
اما منظور این مقام ایرانی از طی شدن فرآیندهای حقوقی، دیپلماتیک و رسانهای چه می‌تواند باشد؟
اسرائیل مسئولیت کشتن فواد شکر، فرمانده ارشد حزب‌الله لبنان در بیروت در شامگاه سه‌شنبه ۳۰ ژوئیه (۹ مرداد ۱۴۰۳) را صراحتا بر عهده گرفت، اما در مورد ترور اسماعیل هنیه، رهبر سیاسی حماس در تهران در بامداد چهارشنبه ۳۱ ژوئیه (۱۰ مرداد) به طور علنی هیچگونه اظهار نظری نکرده است؛ این در حالی است که بلافاصله انگشت اتهام حماس و ایران به سمت اسرائیل نشانه رفت.
هم ایران و هم حزب‌الله تهدید کرده‌اند که در طی «چند روز یا چند هفته» به انتقام سختی از اسرائیل خواهند گرفت و وعده داده‌اند تا «صحنه‌هایی را که قبلاً دیده نشده‌اند» به جهان نشان دهند.
اکنون ۱۰ روز از این حملات پشت سر هم اسرائیل در بیروت و تهران می‌گذرد، اما تاکنون نه ایران و نه حزب‌الله پاسخی نداده‌اند.
در حالی که جهان با نگرانی به انتظار آخرین پاسخ تلافی‌جویانه ایران و نیروهای همسو با آن در منطقه هستند، پرسشی که ممکن است به ذهن آید این است که چرا هنوز این اتفاق نیفتاده است؟
انتقام به فاصله ۱۲ روز
بر اثر حمله هوایی منتسب به ارتش اسرائیل به ساختمان کنسولگری ایران در جوار سفارت این کشور در دمشق در روز یکم آوریل (۱۳ فروردین)، این ساختمان با خاک یکسان شد و هفت تن از اعضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از جمله یک فرمانده عالی‌رتبه آن به نام محمدرضا زاهدی کشته شدند. در پاسخ به این حمله، ایران ۱۲ روز بعد در شامگاه ۱۳ آوریل (۲۵ فروردین) با بیش از ۳۰۰ پهپاد و موشک حمله گسترده‌ای را به خاک اسرائیل انجام داد.
داستان به همینجا ختم نشد و اسرائیل بامداد جمعه ۱۹ آوریل (۳۱ فروردین) دست به یک حمله پهپادی می‌زند و پایگاه هوایی هشتم شکاری اصفهان را هدف قرار می‌دهد و آنطور که نیویورک‌تایمز می‌گوید، بخشی از سامانه موشکی اس-۳۰۰ که برای ردیابی اهداف ورودی استفاده می‌شد را آسیب دیده یا منهدم کرده است. اما این بار واکنش ایران متفاوت بود.
آگهیحسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه وقت ایران در مورد حمله اسرائیل به اصفهان، در گفتگو با شبکه خبری ان‌بی‌سی گفت: «این یک حمله نبود. آنها به مثابه اسباب‌بازی‌هایی بودند که کودکان ما با آنها بازی میکنند و نه پهپاد.» او گفت: «ایران برنامه‌ای برای پاسخ ندارد مگر اینکه رژیم صهیونیستی یک حمله بزرگ و چشمگیر انجام دهد.»
بهنام بن طالبلو، از اندیشکده آمریکایی «بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها» معتقد است که «صریح‌ترین و محتمل‌ترین توضیح» این است که ایران همچنان در حال بررسی مسیر عمل خود با در نظر گرفتن پیامدهای ژئوپلیتیکی است. وی در گفتگو با وبسایت برکینگ دیفنس افزود که ایران «در تلاش است تا مشخص کند چگونه می‌تواند از یک حمله نظامی آشکار دیگر علیه اسرائیل به مزایای سیاسی دست یابد و بازدارندگی خود را تقویت کند، در عین حال هم از انتقام نظامی بزرگتر اسرائیل که می‌تواند منجر به ویرانی و تحقیر شود اجتناب کند.»
اختلاف پزشکیان و سپاه
از طرفی برخی از رسانه‌ها، علت تاخیر انتقام ایران از اسرائیل را به اختلاف پزشکیان و سپاه پاسداران گره زده‌اند اما این مسئله از سوی رسانه‌های رسمی ایران تکذیب شده است. اسماعیل هنیه میهمان ایران در مراسم تحلیف مسعود پزشکیان بود و عملا تحت حفاظت سپاه پاسداران قرار داشت.
تسنیم، خبرگزاری نزدیک به سپاه به نقل از یک مقام امنیتی ناشناس موضوع اختلاف بین سپاه و پزشکیان را «عملیات روانی کذب رسانه‌های اسرائیلی» دانست و عنوان کرد که «موضوع خونخواهی هنیه در سطح راهبردی نظام نه تنها هیچ اختلافی وجود ندارد، بلکه اراده، همزبانی و اتفاق نظر برای انجام این اقدام درمیان مقامات کشور در طول سال‌های گذشته کم نظیر است.» این مقام تصریح کرد: «نحوه این اقدام در عالی‌ترین سطح و در شورای عالی امنیت ملی تصمیم‌گیری می‌شود که رئیس جمهور هم رئیس این شورا است.»
آگهیپیشتر، روزنامۀ انگلیسی تلگراف در نهم اوت (۱۹ مرداد) نوشته بود که مسعود پزشکیان پیشنهاد کرده که به جای حملۀ مستقیم به تل‌آویو و دیگر شهرهای اسرائیل که به جنگی تمام‌عیار میان دو کشور تبدیل خواهد شد، سپاه پاسداران «پایگاه‌های مخفی» اسرائیل در کشورهای همسایه را هدف قرار بدهد، نظیر آنچه سپاه پاسداران پیش از این در کردستان عراق کرد.
سر و سامان دادن به بدنه داخلی
به هر حال، یکی از موضوعاتی که همزمان با ترور اسماعیل هنیه بار دیگر در ایران قوت گرفت، موضوع نفوذی‌ها در بدنه حاکمیتی و نظامی ایران بود. چنانچه محسن میردامادی، فعال سیاسی اصلاح‌طلب و نماینده دوره ششم مجلس شورای اسلامی در شبکه ایکس نوشت: «موثرترین پاسخ کوبنده به اسرائیل، شناسایی و قطع ید عوامل نفوذی است که تا مغز استخوان نظام نفوذ کرده‌اند. سراغ منتقدین و معترضین نروید؛ نفوذی‌ها از کسانی هستند که فریاد مرگ بر اسرائیل آنها تا تل‌آویو می‌رسد.»
علی باکیر، کارشناس ارشد مدعو در اندیشکده شورای آتلانتیک، به برکینگ دیفنس گفت که «ایران احتمالاً ابتدا سعی می‌کند هر گونه نفوذ اسرائیل به دستگاه امنیتی خود را که ترور هنیه در تهران را در وهله اول ممکن کرده است، قبل از پاسخگویی ریشه کن کند.»
فرصت برای یارگیری در عرصه دیپلماتیک
دولت بایدن در روزهای اخیر از طریق کانال‌های دیپلماتیک و متحدان خاورمیانه‌ای خود برای لابی کردن با تهران برای بازنگری در پیشبرد حمله نظامی به اسرائیل وارد عمل شده است. دو مقام ارشد آمریکایی گفتند، آنها به ایران هشدار دادند که یک حمله گسترده تنها باعث تشدید تنش‌ها و خطر رویارویی مستقیم بین دو کشور می‌شود.
آگهیهمچنین ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه از علی خامنه‌ای، رهبر ایران خواسته تا نسبت به انتقام‌جویی از اسرائیل واکنشی محتاطانه‌تر داشته باشد و توصیه کرده است تا از مواظب تلفات غیرنظامیان اسرائیلی باشند.
به اینستاگرام یورونیوز فارسی بپیوندید
در طرف دیگر علی باقری، سرپرست وزارت امور خارجه دولت سیزدهم هم به گفته خودش گفتگوهای تلفنی «فشرده‌ای» با همتایان خود از جمله وزرای امور خارجه سوئیس، بریتانیا و کشورهای عربی داشته و «درباره‌ی شرایط خطیر منطقه ناشی از تجاوزگری‌های تروریستی صهیونیست‌ها در ایران و لبنان» با آنها تبادل نظر کرده است.
همچنین، در نشست اضطراری سازمان همکاری اسلامی در جده، ترور اسماعیل هنیه به اتفاق آرا محکوم شد و کشورهای عضو آن را «نقض آشکار قوانین بین‌المللی و حاکمیت، تمامیت ارضی و امنیت ملی ایران» دانستند.
آگهیبا این حال هیچگونه حمایت جمعی رسمی از حمله ایران به اسرائیل در بیانیه نهایی نیامده است.
ایجاد جنگ روانی و جلب افکار عمومی در جهان
جهان در این روزها سرگرم مسابقات المپیک تابستانی در پاریس است و در شرایطی که خشونت با روح المپیک در تضاد است، هرگونه واکنش نظامی ایران ممکن است فضای رسانهای منفی علیه ایران به جا بگذارد، مخصوصا اینکه رهبران سیاسی در این روزهای المپیک به فرانسه سفر میکنند. هر چند که حملات اسرائیل به نوار غزه در همین بازه زمانی المپیک از جمله حمله به مدرسه تابعین با دست‌کم ۱۰۰ کشته نتوانست محکومیت عمومی را جلب کند.
«موسسه تحقیقات رسانهای خاورمیانه» و «سندیکای خبری یهودی» اوایل این هفته گزارش دادند که شبکه تلویزیونی افق در ایران کلیپی را منتشر کرد که نشان می‌دهد یک ورزشکار اسرائیلی با دست‌های آغشته به خود با سایر ورزشکاران المپیکی دست می‌دهد و وقتی آنها متوجه این خون می‌شوند، دست‌های خود را با گرمکن سفید ورزشکار اسرائیلی پاک میکنند. این کلیپ با واکنش منفی برخی کاربران در فضای مجازی روبرو شد.
طبق گزارش رسانه‌های عبری، ورزشکاران اسرائیل در روزهای المپیک پیام‌های تهدیدآمیزی از طریق ایمیل و تلفن دریافت کرده‌اند که برخی از این پیام‌ها به کشتار ورزشکاران اسرائیلی در المپیک مونیخ در سال ۱۹۷۲ اشاره داشتند.
آگهیاداره ملی سایبری اسرائیل در ماه ژوئیه اعلام کرد که ایران در حال اجرای یک کمپین نفوذ با هدف ترساندن هیات المپیک اسرائیل است.
به گفته بلال صعب، کارشناس اندیشکده آمریکایی «انستیتو خاورمیانه»، با این حال، «همانطور که نصرالله اشاره کرد جنبه روانی انتظار کشیدن برای حمله نیز بسیار واقعی است. به عبارت دیگر، آنها می‌خواهند ترس و وحشت را در اسرائیل بکارند.»
صعب افزود: «استراتژی تعلل همچنین برای جلب توجه هرچه بیشتر جهان و رسانه‌ها به ایران و وضعیت و توانایی‌های نظامی آن طراحی شده است. آنها از همه می‌خواهند که همگان نمایش آینده آنها را تماشا کنند.»
نصرالله در سخنرانی خود متعهد به هماهنگی حملات تلافی‌جویانه خود با ایران نشد و این سوال را بی جواب گذاشت. اما شش کارشناس که بریکینگ دیفنس با آنها صحبت کرد، گفتند بعید است حزب‌الله دست‌کم بدون رضایت ایران، اگر هماهنگی نداشته باشد، کاری انجام دهد.
آگهینصرالله در آخرین سخنرانی خود یک گام به عقب برداشت و اعلام کرد که عجله‌ای در کار نیست، زیرا اسرائیل در انتظار می‌ماند.
هنگامه پیاده‌روی اربعین در عراق و از طریق بازوهای نیابتی
یکی دیگر از سناریوهای مطرح شده این است که وعده انتقام از اسرائیل توسط گروه‌های نیابتی ایران در منطقه انجام شود.
ایران با احیای شعارهایی همچون «راه قدس از کربلا می‌گذرد» سعی دارد از فرصت پیاده‌روی به مناسبت اربعین حسینی (چهلم کشته شدن امام سوم شیعیان) به نفع جلب حمایت طرفداران اصلی خود استفاده کند.
با توجه به اینکه اسرائیل گفته است که هرگونه سناریوی محتملی را در نظر خواهد گرفت، در نتیجه می‌توان گفت که تل‌آویو برای حمله از جانب نیروهای عراقی نیز فرضیه چینی کرده است. این درحالیست که وجود شبه نظامیان نیابتی در میان انبوه زائران در این برهه زمانی در خاک عراق پاسخگویی احتمالی اسرائیل را خونین‌تر خواهد کرد.
آگهیبرخی تحلیل‌گران معتقدند واکنش حزب‌الله لبنان در مقام خونخواهی فرمانده ارشد خود فواد شکر،منطقی تر است و احتمال شعله ور شدن یک جنگ تمام‌عیار و «آخرالزمانی» در منطقه را کاهش می‌دهد. حال باید دید ایران و گروه‌های نیابتی آن در منطقه با توجه به شرایط حاکم بر فضای بین‌الملل چه تصمیمی خواهند گرفت.
نمایندگی ایران در سازمان ملل روز جمعه اعلام کرده است که «کانال‌های رسمی مستقیم و واسطه‌ای برای انتقال پیام همیشه میان ایران و آمریکا وجود داشته است؛ ترجیح طرفین این است که جزئیات آن مسکوت بماند.»