این سومین بار است که دوران ریاست جمهوری یک فرد در جمهوری اسلامی ناتمام می‌ماند و پیش از رسیدن ۴ سال تعیین شده، انتخابات برای تعیین رئيس جمهوری جدید در ایران برگزار می‌شود.
آگهیابوالحسن بنی‌صدر، محمدعلی رجایی و ابراهیم رئیسی سه سیاستمدار در تاریخ جمهوری اسلامی هستند که نتوانستند دوران ریاست جمهوری خود را به پایان برسانند و اولی از سمت خود برکنار شد و دومی و سومی هم جان خود را از دست دادند.
به جز این سه مورد انتخابات‌های ریاست جمهوری در تاریخ جمهوری اسلامی هر چهار سال یک‌بار و به صورت منظم از نظر زمانی برگزار شده است. حالا قرار است در ماه آینده خورشیدی ایران شاهد برگزاری یک انتخابات ریاست جمهوری دیگر باشد؛ اما در دو مورد پیشین و بعد از بنی‌صدر و رجایی انتخابات‌های ریاست جمهوری زودهنگام تحت چه شرایطی برگزار شد و میزان مشارکت مردمی در آن سال‌ها چگونه بوده است؟
در این گزارش قصد داریم مروری بر آن ادوار داشته باشیم.
انتخابات بعد از بنی‌صدر؛ تایید صلاحیت حداقلی و رای حداکثری رجایی
در بهمن ماه سال ۱۳۵۸ نخستین دوره انتخابات ریاست جمهوری در ایران برگزار شد و ابوالحسن بنی‌صدر موفق شد با کسب آرای قاطع ۷۵ درصدی به عنوان نخستین رئیس جمهور تاریخ ایران انتخاب شود. عمر دولت بنی‌صدر البته چندان طولانی نبود و به دلیل بالا گرفتن اختلافات میان او و دیگر مقام‌های حکومتی در نهایت در ۳۱ خرداد ۱۳۶۰ از سوی مجلس شورای اسلامی استیضاح شد و در اول تیر ماه همان سال نیز از سمتش برکنار شد.
یک ماه بعد و در دوم مرداد ۱۳۶۰ دومین دوره انتخابات ریاست جمهوری در ایران برگزار شد. برای انتخابات آن دوره ۷۱ داوطلب برای تصدی این پست ثبت نام کردند که شورای نگهبان که برای نخستین بار وارد عمل شد و باید صلاحیت نامزدها را مورد تایید قرار می‌داد تنها به چهار نفر اجازه داد در انتخابات نامزد شوند. سید علی اکبر پرورش، عباس شیبانی، حبیب‌الله عسکر اولادی و محمد علی رجایی.
در آن انتخابات که در نهایت با پیروزی رجایی به پایان رسید، میزان مشارکت اعلام شده از سوی مقام‌های رسمی ۶۴ درصد بود که رجایی با کسب ۹۰ درصد آرا با قاطعیت به پیروزی برسد. در آن دوره رجایی ۱۲ میلیون و ۷۷۰ هزار رای کسب کرد و بعد از او عباس شیبانی با حدود ۶۵۸ هزار رای در رده دوم ایستاد.
ترور رجایی، آغازِ خامنه‌ای
عمر ریاست جمهوری رجایی حتی از بنی‌صدر هم کمتر بود و او کمتر از یک ماه پس از آغاز کار در جریان بمب‌گذاری ۸ شهریور ۱۳۶۰ کشته شد. در نتیجه، در کمتر از سه ماه جمهوری اسلامی باید یک انتخابات ریاست جمهوری دیگری را برگزار می‌کرد.
دولت سوم در جریان انتخابات ریاست جمهوری مهر ماه سال ۱۳۶۰ تعیین تکلیف شد. انتخاباتی که در نهایت آغاز حکمرانی علی خامنه‌ای در ایران را رقم زد. در جریان انتخابات مهر ماه سال ۶۰ تعداد کسانی که برای کاندیداتوری ثبت نام کردند ۴۲ نفر بودند اما از آن تعداد باز هم فقط ۴ نفر توانستند از فیلترهای شورای نگهبان عبور کنند: سید علی خامنه‌ای، حسن غفوری فرد، سید علی اکبر پرورش و سید رضا زواره‌ای.
میزان مشارکت در آن دوره ۷۶ درصد اعلام شد که در نهایت خامنه‌ای با کسب بیش از ۱۶ میلیون رای معادل ۹۵ درصد آرای اخذ شده موفق شد به عنوان سومین رئيس جمهور اسلامی ایران سوگند یاد کند. پس از خامنه‌ای، پرورش حدود ۳۴۸ هزار رای کسب کرد و در رده دوم ایستاد.
پایان ادوار ناتمام
پس از آن دیگر دوران ریاست جمهوری در ایران سیر منظمی پیدا کرد و ۸ سال علی خامنه‌ای، ۸ سال اکبر هاشمی رفسنجانی، ۸ سال محمد خاتمی، ۸ سال محمود احمدی‌نژاد و همچنین ۸ سال حسن روحانی دولت‌های مختلف در ایران را در اختیار داشتند. سیاستمدارانی که هر کدام در دو دور متوالی توانستند به پیروزی برسند.
اما حالا ابراهیم رئيسی سومین سیاستمدار در تاریخ جمهوری اسلامی است که نتوانسته دوران ریاست جمهوری خود را به پایان برساند و پس از سه سال حضور در پاستور جان باخت.
به کانال تلگرام یورونیوز فارسی بپیوندید
حالا در کمتر از یک ماه دیگر مجددا نامزدها برای تعیین رئيس جمهور جدید در ایران با یکدیگر رقابت خواهند کرد؛ هرچند آنها ابتدا باید از فیلتر سنگین شورای نگهبان عبور کنند و پس از آن هم کار دشواری برای جلب رضایت مردم جهت مشارکت در انتخابات خواهند داشت؛ به ویژه که کمتر از یک ماه قبل دور دوم انتخابات مجلس در تهران با مشارکت تنها هفت درصد افراد واجد شرایط برگزار شد.