سواحل قطر زیست بوم امن فیلهای دریایی، کوسهنهنگها و لاکپشتهای دریایی

قطر دومین زیستگاه بزرگ فیلهای دریایی به شمار میآید، پستاندارانی که در خطر انقراضاند. حدود ۸۰۰ فیل دریایی در سواحل قطر دیده شدهاند. فیلهای دریایی میلیونها سال مهمان زمین بودهاند اما از آنجاکه برای تنفس زیاد به سطح آب میآیند اخیرا حیاتشان با خطرات جدی مواجه شده از جمله عبور قایق موتوری و وجود تورهای ماهیگیری.
احیای منابع غذایی فیلهای دریایی
در نیم قرن گذشته ۲۵ درصد از جمعیت فیلهای دریایی کاسته شده است. به همین خاطر پروژهٔ محافظتی خاصی در قطر به جریان افتاده تا با افزایش منابع غذایی آنها از انقراضشان پیشگیری کند. خوراک این جانوارن علف دریایی است و روزانه تا ۴۰ کیلوگرم غذا میخورند اما هرسال چیزی حدود دو زمین فوتبال از میزان علفهای دریایی کم میشود. برای همین کوششهایی برای ترمیم و احیای علفزارهای دریایی صورت میگیرد.
علفهای دریایی دربرابر لایروبی، ماهیگیریهای زیانبار با تورهای ترال، آلایندهها و تغییرات آبوهوایی آسیب میبینند. اما برای موفقیت در احیای علفهای دریایی باید نخست عوامل زیانبار حذف شوند.
کارشناسان قطری در سالهای ۲۰۱۴ تا ۲۰۲۰ نقشهای از این علفزارها تدارک دیده اند و زیستگاههای نواحی ساحلی قطر را در این نقشه بررسی کرده اند. این نقشه توزیع علفزارهای دریایی را در این مناطق نشان میدهد و میتوان از آن در مدیریت زیستبوم بهره برد. این گیاهان شناور در آب برای رشد نیازمند نور خورشیدند اما با حفاریهای اخیر در این منطقه منبع غذایی عمدهٔ فیلهای دریایی از بین رفته است.
محافظت از کوسهنهنگها
شمار کوسهنهنگها رو به کاهش است و این غولهای مهربان با پوست خالخالی معروفشان سالهاست که به یک گونه در خطر انقراض بدل شدهاند. اما هرسال صدها کوسهنهنگ در نقطهٔ خاصی از ساحل قطر دیده میشوند. محمد جیده، جانورشناس و متخصص کوسهماهیها در این باره می گوید که این جانوران برای تغذیه از تخم ماهی به منطقه الشاهین قطر می آیند.
چراکه تبخیر آب دریا در تابستان بهسبب گرما زیاد است و میانگین دمای آب دریا به ۳۴ درجه میرسد، اما دمای نقطهٔ الشاهین بهطور میانگین ۲۷ درجه است که برای تخمگذاری ماهیها دمای ایدئال است. محمد جیده می افزاید: «گرچه خوراک معمولشان پلانکتون است اما با خوردن همان مقدار تخم ماهی سه برابر پروتئین و چربی و انرژی جذب میکنند. این نقطه بسیار مهم است، نوعی پرورشگاه ماهی است. این آب سرد برای خلیج فارس بسیار مهم است چون آبوهوای میانهٔ آن را متعادل میکند درغیراینصورت آب بسیار گرم میشد و ماهیان بسیاری تلف میشدند.»
او افزایش تعداد کوسه نهنگ ها در سالهای اخیر را مرهون تلاش برای محافظت از آنها می داند.
میزبانی از لاکپشتهای دریایی لانهساز
هرسال بخشی از ساحل فویرط به دلیل خاصی بسته است؛ یعنی برای تخمگذاری لاکپشتهای دریایی. لاکپشتهای پوزهعقابی یکی از هفت گونه لاکپشت دریایی است که بیش از همه در خطر است. برآورد میشود که سالانه تنها ۲۵ هزار عدد از آنها لانهسازی میکنند، و کارشناسان به همین دلیل از چنین نقاطی محافظت میکنند.
لاکپشتهای پوزهعقابی در هر لانه حدود ۷۰ تا ۸۰ تخم میگذارند که بچهلاکپشتها هم از سه چهارم آنها بهسلامت بیرون میآیند. پژوهشگران از تخمها مراقبت میکنند تا همه چیز بهخوبی پیش برود. همه لاکپشتها شمارهگذاری میشوند.
مارک چتینگ پژوهشگر محیط زیست دراین باره می گوید: «هر لاکپشت در این فصل بین ۲ تا ۵ لانه میسازد. مطالعهٔ رفتار این جانوران با توجه به تغییرات آبوهوایی مهم است. مثلا دمای لانههای اینجا ۵۰ سال بعد در سواحل کارئیب پیش میآید، البته این هشدار نیست، اما میبینیم که لاکپشتها از حالا خود را با شرایطی که احتمالا در مناطق دیگر پیش میآید تطابق میدهند.»
تیم کارشناسان بسیاری از تخمها را برای محافظت به یک پرورشگاه ساحلی میآورد. تخمها بهطور میانگین ۵۵ روز زیر خاک میمانند و آنگاه بچهلاکپشتها بیرون میآیند و راهی دریا میشوند. این پروژه در ۸ نقطهٔ مختلف ساحلی اجرا شده است.
مسئولان قطر میکوشند دربارهٔ اهمیت محافظت از لانهٔ لاکپشتها آگاهیرسانی کنند. و پروژههایی نظیر این برای بقای نسل لاکپشتهای دریایی حیاتی است.