اوضاع سیاسی در پاکستان بحرانی است و احتمالا عمران خان مجبور خواهد شد قدرت را در این کشور ترک کند، اما این تغییر و تحولات در کشوری که بسیاری از مسائل زیر نظر ارتش انجام میشود چه پیامدهایی در روابط میان اسلام آباد با کشورهای منطقه خواهد داشت؟
آگهیاوضاع در پاکستان بحرانی به نظر میرسد و با رای عدم اعتماد پارلمان این کشور و البته انحلال پارلمان شرایط در این کشور بغرنج شده است.
بعد از درخواست عمران خان از رئيس جمهوری پاکستان، عارف علوی درخواست نخست وزیر را پذیرفت و پارلمان این کشور را منحل کرد. همچنین رئيس جمهوری این کشور طی بیانیهای اعلام کرده تا زمان معرفی سرپرست موقت، همچنان نخست وزیر پاکستان باقی خواهد ماند. اما پرسشهای گستردهای در خصوص آینده سیاسی در این کشور پدید آمده و مشخص نیست به ویژه در حوزه سیاست خارجی این کشور واجد تسلیحات اتمی چه تغییراتی ایجاد خواهد شد.
این کشور مجهز به سلاح هستهای که بیش از ۲۲۰ میلیون نفر نیز جمعیت دارد در منطقهای حساس و مناقشه برانگیز بین افغانستان، هند و چین قرار گرفته و اتفاقاتی که در این کشور رخ میدهد را با اهمیتتر میکند.
اقدامات عمران خان ابهامات زیادی را در پاکستان پدید آورده و بسیاری از کارشناسان قانون اساسی در خصوص قانونی بودن آنها بحث میکنند و این موضوع مورد پرسش قرار گرفته که آیا نخست وزیر و رقبای او میتوانند راهی برای پایان دادن به این بن بست پیدا کنند یا خیر.
اما در مقام ارزیابی عمران خان از زمان به قدرت رسیدن در سال ۲۰۱۸ لفاظیهای ضد آمریکایی بسیاری داشته و اخیرا هم از تمایل اسلام آباد برای نزدیک شدن به چین و حتی روسیه پس از حمله مسکو به اوکراین سخن گفته است. در همان زمان کارشناسان مسائل پاکستات گفتند که ارتش قدرتمند در پاکستان به طور سنتی سیاست خارجی و دفاعی را کنترل میکند و در نتیجه باعث محدودتر کردن تاثیر بیثباتی سیاسی خواهد شد.
اما با توجه به شرایطی که با آن رو به رو هستیم خروج عمران خان از قدرت چه پیامی برای کشورهایی که در سیاست خارجی پاکستان نقش پررنگی دارند خواهد داشت؟ رویترز در گزارشی اختصاصی به این موضوع پرداخته و تلاش کرده به این پرسش پاسخ دهد.
افغانستان
روابط بین آژانس اطلاعات نظامی پاکستان و طالبان در سالهای اخیر در سالهای اخیر سست شده بود ولی حالا که طالبان دوباره به قدرت رسیده و این گروه اسلامگرا که با کمبود منابع مالی و انزوای بینالمللی با بحران اقتصادی و انسانی مواجه است، میتواند روی پاکستان به عنوان بهترین شریک تجاری بینالمللی حساب کند.
لیزا کورتیس مدیر برنامه امنیتی هند و اقیانوس آرام در اندیشکده آمریکای جدید در این خصوص به رویترز میگوید: «ایالات متحده به پاکستان به عنوان مجرای ارتباط با طالبان نیازی ندارد و قطر اکنون این نقش را به خوبی ایفا میکند.»
با این حال تنشها بین ارتش پاکستان و طالبان افزایش یافته و چندین سرباز دو طرف نیز کشته شدهاند. پاکستان از طالبان میخواهد تا برای سرکوب گروههای افراطی بیشتر تلاش کند. اسلام آباد نگران است که این گروهها خشونتها را در پاکستان نیز افزایش دهند.
همچنین عمران خان کمتر از سایر رهبران خارجی در خصوص نقض حقوق بشر در افغانستان از طالبان انتقاد کرده است. مجموعه این اقدامات شرایط برای تعامل میان پاکستان و طالبان پیچیدهتر نیز کرده است. مناسباتی که با فرصتها و تهدیدهای همزمان همراه است.
چین
عمران خان همواره بر نقش مثبت چین در پاکستان و همچنین در کل جهان تاکید کرده است. همزمان با درخواست دو حزب سیاسی مستقر در پاکستان برای برکناری عمران خان از قدرت، کریدور اقتصادی چین و پاکستان به ارزش ۶۰ میلیارد دلار راهاندای میشود و اقتصاد پاکستان را بیش از پیش به چین نزدیک میکند.
شهباز شریف، رهبر اپوزوسیون و جانشین احتمالی عمران خان مستقیما در این قرارداد حضور داشته و به عنوان رهبر استان پنجاب با چین معامله کرده است. شهرت او به دلیل انجام پروژههای زیربنایی بزرگ او و همچنین اجتناب از ورود به بحثهای سیاسی او را به شخصیتی تبدیل کرده که مورد توجه چین قرار گرفته است. در نتیجه ممکن است پکن از این تغییر و تحولات استقبال کند و روی شهباز شریف سرمایهگذاری بیشتری انجام دهد.
هند
از زمان استقلال پاکستان از هند در سال ۱۹۴۷، دو کشور سه جنگ با یکدیگر داشتهاند که دو مورد از آنها بر سر منطقه مورد مناقشه کشمیر با اکثریت مسلمان بوده است. همانند بحثهای مربوط به افغانستان، این ارتش پاکستان است که سیاستهای این کشور در مناطق حساس از قبیل کشمیر را تعیین میکند. در حال حاضر تنشها بر سر منطقه کشمیر به پایینترین حد در سالهای اخیر رسیده است. با این حال به دلیل بیاعتمادی عمیقی که نسبت به طیف وسیعی از موضوعات میان طرفین وجود دارد، در سالهای اخیر هیچ گفتگوی دیپلماتیکی میان دو طرف صورت نگرفته است.
از جمله این اختلافات میتوان به انتقادات تند و صریح عمران خان از ناراندرا مودی، نخست وزیر هند به دلیل حملات دهلی به اقلیت مسلمانان اشاره کرد.
کاران تاپار، یک مفسر سیاسی هندی که روابط هند و پاکستان را از نزدیک دنبال کرده است به رویترز میگوید ارتش پاکستان میتواند یک دولت غیرنظامی جدید در اسلام آباد را تحت فشار قرار دهد تا در کشمیر آتشبس ایجاد کند.
آگهیژنرال قمر جاوید باجوا، فرمانده ارتش پاکستان روز شنبه گفته بود که کشورش آماده است در صورت موافقت هند، در خصوص کشمیر با دهلی گفتگو کند.
ایالات متحده
کارشناسان جنوب آسیا مستقر در آمریکا میگویند که بعید است بحران سیاسی پاکستان برای جو بایدن که در حال حاضر در بحران اوکراین درگیر است یک اولویت به شمار آید مگر اینکه به ناآرامیهای گسترده یا افزایش تنش با هند منجر شود.
رابین رافل، دستیار پیشین وزیر امور خارجه آمریکا در جنوب آسیا و از همکاران ارشد مرکز مطالعات استراتژیک و بینالمللی در این رابطه میگوید: «ما در حال حاضر اولویتهای بسیار بیشتری نسبت به مساله پاکستان روی میز داریم.»
به گفته برخی از تحلیلگران با حفظ کنترل پشت پرده سیاست خارجی و امنیتی پاکستان توسط ارتش این کشور، سرنوشت سیاسی عمران خان چندان جای نگرانی ندارد.
آگهیکورتیس در این رابطه میگوید: «از آنجایی که این ارتش است که سیاستهایی را که برای آمریکا اهمیت دارد، مدیریت میکند، تحولات سیاست داخلی پاکستان تا اندازه زیادی برای واشنگتن بیارزش است.»
او در ادامه با اشاره به اینکه مسائلی چون افغانستان، هند و همچنین کنترل سلاحهای هستهای همگی با مدیریت ارتش انجام میشود، تاکید کرد اینها اولویتهای آمریکا در رابطه با پاکستان هستند و تمامی این موارد تحت کنترل ارتش این کشور است.
کورتیس همچنین در ادامه سفر اخیر عمران خان به مسکو را از نظر روابط با ایالات متحده یک فاجعه نامید و تاکید کرد یک دولت جدید در اسلامآباد میتواند تا حدی به بهبود روابط میان ایالات متحده و پاکستان کمک کند.
به کانال تلگرام یورونیوز فارسی بپیوندید
آگهیشاید بی دلیل نباشد که عمران خان در اظهارات خود ایالات متحده را مسئول بحران کنونی در این کشور خوانده و تاکید کرده واشنگتن به دلیل سفر او به مسکو خواهان برکناریاش از قدرت شده است.