توافق پسابرکسیت در روابط ۳۰ ساله تجاری، مهاجرتی وامنیتی بریتانیا و اتحادیه‌اروپا چه تغییراتی می‌دهد؟

توافقی که سرانجام برای دوران پس از برکسیت و پس از مذاکرات طولانی میان بریتانیا و اتحادیه اروپا منعقد شد، تغییرات گسترده‌ای را در روابط تجاری دو طرف بوجود خواهد آورد. تغییرات از آن رو بسیار گسترده است که به روابطی که تا کنون میان آنها در چهارچوب عضویت ۳۰ ساله بریتانیا در بازار واحد اروپا شکل گرفته بود، پایان می‌دهد.

اگرچه توافق جدید برای شرکتهای دو طرف، امکان دسترسی ترجیحی به بازارهای یکدیگر در مقایسه با مقررات سازمان تجارت جهانی را فراهم کرده و این اطمینان را بوجود آورده که کالاهای وارداتی دو طرف از تعرفه و تعیین سهمیه معاف باشند، اما در مجموع توافقی که از اول ژانویه به اجرا گذاشته می‌شود، روابط اقتصادی دو طرف را در مقایسه با اکنون، محدودتر خواهد کرد.

از جمله اینکه بر اساس آنچه در جریان مذاکرات بروکسل و لندن حاصل شده، تولید ناخالص داخلی بریتانیا پس از برکسیت در مقایسه با دورانی که عضو اتحادیه اروپا بود، ۴ درصد کاهش خواهد یافت. تحلیلگران بر این باورند که چنانچه لندن این اتحادیه را بدون رسیدن به توافقی ترک می‌کرد، افت تولید ناخالص داخلی این کشور تا ۶ درصد افزایش می‌یافت.

در ادامه به برخی از امتیازاتی که دو طرف در جریان مذاکرات برکسیت بر سر اعطای آن به یکدیگر توافق کردند، اشاره می‌شود.

تجارت کالا

نقطه شروع مذاکرات بریتانیا و اتحادیه اروپا در این مدت، حول این محور بود که باید به توافقی برسند تا در چهارچوب آن هیچ تعرفه‌ای بر کالاهای طرفین وضع نشود. آنها همچنین می‌خواستند برای حجم کالاهای بدون تعرفه‌ای که تبادل می‌شود نیز محدودیتی وضع نشود.

مذاکرات در این باره به نتیجه رسید و به این ترتیب امیتازاتی که اتحادیه اروپا در چهارچوب این بخش از توافق به لندن می‌دهد، فراتر از هرگونه امتیازی است که تا کنون در این موضوع به هر اقتصاد پیشرفته‌ای خارج از بازار واحد اروپا داده است.

با این وجود امیتازات داده شده به لندن در این بخش کاملا متفاوت با امتیازات تجاری در زمانی بود که این کشور عضوی از بازار واحد اروپا محسوب می‌شد.

از جمله اینکه با آغاز مرحله پسابرکسیت، یک مرز سخت گمرکی و نظارتی بین اتحادیه اروپا و بریتانیا بوجود خواهد آمد و کالاها تنها پس از عبور از مراحل کنترل اجازه ورود به این اتحادیه را خواهند داشت.

رقابت تجاری عادلانه

موافقت اتحادیه اروپا در زمینه تجارت بدون تعرفه، منوط به موافقت بریتانیا با برقراری «شرایط برابر» برای فعالیت اقتصادی و قبول اصل رقابت تجاری عادلانه بویژه در زمینه‌هایی همچون رعایت استانداردهای زیست محیطی و حقوق نیروی کار بود.

بروکسل همچنین می‌خواست مطمئن شود که بریتانیا قصد اعطای کمک‌های دولتی نامحدود به صنایع خود را ندارد. حفظ «شرایط برابر برای بازی» یکی از پردردسر‌ترین موضوعات مذاکرات بود و هدف از آن هم اطمینان از فعالیت شرکت‌های دو طرف در یک محیط رقابتی عادلانه بود.

رسیدن به توافق در این باره از آن رو سخت بود که بریتانیا دیگر ملزم به رعایت قوانین اتحادیه اروپا یا پاسخگویی در مقابل دیوان عدالت اروپا نبود.

ماهیگیری

توافق حاصل شده یک دوره گذار پنج سال و نیم را ایجاد کرده که در جریان آن ماهیگیران اتحادیه اروپا می‌توانند وارد آبهای بریتانیا شوند.

اگرچه در این مدت سهمیه‌های اتحادیه اروپا در آبهای بریتانیا در مقایسه با سطح فعلی آنها کاهش خواهد یافت اما اتحادیه حقوق قابل توجهی را برای ماهیگیری حفظ خواهد کرد.

در وضعیت کنونی ارزش صید قایق‌های ماهیگیری اتحادیه اروپا در آبهای بریتانیا سالانه حدود ۶۵۰ میلیون یورو است؛ این رقم در دوران گذار پنج ساله تا ۲۵ درصد کاهش می‌یابد و این باعث می‌شود تا ماهیگیران بریتانیایی بتوانند درآمد بیشتری کسب کنند.

پس از پایان این دوره گذار، دسترسی به این آبها بستگی به مذاکرات سالانۀ دو طرف دارد. در این گفتگوها مقدار کلی گونه‌های مختلف قابل صید نیز مشخص خواهد شد.

خدمات مالی

در پایان دوره گذار برکسیت یعنی در ۳۱ دسامبر سال جاری ۲۰۲۰ میلادی ، شهر لندن در موضوع خدمات مالی از بازار واحد اروپا خارج خواهد شد و پس از آن، دسترسی به بازار برای شركت‌های خدمات مالی بریتانیا و اتحادیه اروپا براساس تصمیمات یكجانبۀ هر کدام از طرف‌های لندن و بروکسل ممکن خواهد شد.

این تصمیم گیری‌های یکجانبه نیز با تکیه بر این موضوع که طرف مقابل تا چه اندازه دربارۀ مقررات خدمات مالی سختگیر است، گرفته خواهد شد.

بانک‌ها و بازرگانان نسبت به این شیوه تصمیم‌گیری ابراز نگرانی کرده‌اند و معتقدند که چنین سیستمی از ثبات کمتری برخواردار است.

مهاجرت

آن دسته از اتباع بریتانیا و اتحادیه اروپا که اکنون ساکن سرزمین طرف مقابل هستند، با تکیه بر توافق بریتانیا با اتحادیه اروپا در سال ۲۰۱۹ میلادی می‌توانند همچنان از این حق سکونت استفاده کنند. 

اما بزرگترین تغییر در مقررات مهاجرت از اول ژانویه اعمال خواهد شد و بر اساس آن، بریتانیایی‌ها دیگر نمی‌توانند از مزایای حق آزادی رفت و آمد در اتحادیه اروپا بهره ببرند.

منظور از حق آزادی رفت و آمد در اروپا، حق رفتن به هر کدام از کشورهای عضو این اتحادیه و حق اسکان یا جستجوی کار در آن کشور است؛ آن هم با تکیه بر همان حقوقی که شهروندان آن کشور دارند.

با این وجود بریتانیایی‌ها پس از برکسیت همچنان اجازه سفر کوتاه مدت آنهم بدون نیاز به ویزا به اتحادیه اروپا را خواهند داشت.

پایان دادن به حق رفت و آمد آزاد اتباع اتحادیه اروپا به بریتانیا، یکی از اهداف اصلی برکسیت بود. لندن قصد دارد پس از خروج از این اتحادیه یک سیستم مهاجرتی جدید طراحی کند.

امنیت

اتحادیه اروپا و بریتانیا بر اهمیت ادامه همکاری در مبارزه با تروریسم و جرایم سازمان یافته تأکید داشتند؛ اما گفتگوها در این زمینه به دلیل قصد بریتانیا برای فرار از صلاحیت دادگاه حقوق بشر پیچیده شده بود.

با این وجود روز چهارشنبه میشل بارنیه، مذاکره کننده ارشد اتحادیه اروپا تأیید کرد که دو طرف راه‌هایی برای «همکاری نزدیک» در مورد موضوعات مهمی از جمله همکاری با آژانس‌های مبارزه با جرم در اتحادیه اروپا همچون یوروپول و دادگستری اروپا (یوروجاست‌) و به اشتراک گذاشتن داده‌های مربوط به جنایتکاران پیدا کرده‌اند.