نگاهی به سیاست دو فرزندی چین و حق داشتن فرزندانی با نام خانوادگی مادر
نظرها
هنگامی که وانگ رونگ، یک شهروند چینی ساکن شانگهای دومین فرزندش را به دنیا آورد، به شوهرش قولی را که پیش از ازدواج به او داده بود یادآوری کرد؛ اینکه فرزند دوم نام فامیلی مادر را داشته باشد.
وانگ رونگ اولین زنی نیست که می‌تواند از چنین حقی برخوردار باشد؛ دادن نام فامیلی مادر به فرزندان در شهرهای چین رایج شده و توانسته است سنت‌های عمیق خانوادگی را در این کشور تغییر دهد.
اگرچه بر اساس قانون «هر خانواده یک فرزند» که از سال ۱۹۷۹ تا ۲۰۱۶ میلادی در چین حاکم بود، برای دختران نیز در موضوعاتی همچون حفظ ثروت و خط خونی والدینشان (که پیش از آن صرفا بر عهدۀ وراث مرد بود) وظایفی تعریف شد، اما این قانون نتوانست تغییر قابل توجهی در سنت‌های حاکم بر جامعه بزرگ چین بوجود آورد.
تحولات اساسی در این باره پس از اجرای قانون «دو فرزندی» دیده شد؛ یعنی زمانی که زوج‌های این امکان را یافتند تا فرزند اول را با نام فامیلی پدر و فرزند دوم را با نام فامیلی مادر خطاب کنند.
در این زمینه آمارهای کمی منتشر شده است اما بر اساس آمار مدیریت جمعیت شانگهای، در سال ۲۰۱۸ میلادی از هر ۱۰ نوزاد یک نوزاد نام فامیلی مادر را گرفته است.
برخی از کودکان هم بطور همزمان نام فامیلی هر دو والدینشان را در اسناد تولد خود دارند.
بر اساس تحقیقات شرکت هلدینگ تنسنت چین در سال ۲۰۱۹ میلادی، بیش از ۱.۱ میلیون نفر در این کشور در حال حاضر ترکیبی از نام خانوادگی پدر و مادرشان را دارند که این رقم، افزایش قابل توجهی را در مقایسه با آمار سال ۱۹۹۰ میلادی نشان می‌دهد.
تغییر در نام فامیلی، تغییر در روابط قدرت
به تازگی یکی از موضوعات داغ در شبکه‌های اجتماعی چین این بوده که آیا یک نوزاد پس از تولد باید بطور خودکار نام فامیلی پدرش را دریافت کند یا خیر؟
طرح این موضوع از مارس گذشته شروع شد؛ یعنی زمانی که زنی به این دلیل که شوهرش حاضر نبود نام فامیلی مادر روی فرزندشان باشد، تقاضای طلاق کرد.
این زن به این مساله اعتراض داشت که چرا همسرش پس از ازدواج، از مجموعۀ قابل توجهی از امتیازات در مقایسه با او برخوردار شده است؛ از جمله حق گذاشتن نام فامیلی پدر روی فرزند.
دیدگاههای او با استقبال بسیاری از کاربران شبکه‌های مجازی روبرو شد و پیام توییتری‌اش با همین مضمون، ۴۷ هزار بار به اشتراک گذاشته شد.
همزمان هشتگ «داشتن نام فامیلی مادر» بیش از ۳ میلیون بار در توییتر دیده شد.
لیو یه، پژوهشگر چینی که در حال حاضر در کالج سلطنتی لندن مشغول مطالعه روی سیاست‌های جنسیتی چین است، می‌گوید: «تحولات جدید نشان دهندۀ تغییر روابط قدرت بین زن و مرد در خانواده‌های چینی است.»
تحقیقات او نشان داده است زنانی توانسته‌اند در چین نام خانوادگی خود را روی فرزندشان بگذارند که عمدتا یا درآمد بیشتری در مقایسه با همسرانشان داشته‌اند، یا ثروت خانوادگی بیشتر و یا شبکه گسترده‌تری از دوستان قدرتمند.
رابطۀ تغییر نام فامیلی با کاهش شمار سقط جنین
ترجیح اجتماعی داشتن پسر در خانواده به این دلیل که می‌تواند نام خانواده را حفظ کرده و به نسل‌های بعد منتقل کنند، حتی بر میزان سقط جنین‌های انتخابی در چین نیز اثر گذاشته است.
از بین بردن جنین‌های دختر با همین منطق باعث شد که تعادل جنسیتی در سطح ملی به هم بخورد؛ بگونه‌ای که بر اساس گزارش مجمع جهانی اقتصاد، در سال ۲۰۱۸ میلادی در ازای هر ۱۰۰ پسر تنها ۸۸ دختر وجود داشته است.
اکنون این نابرابری کمتر شده و بر اساس آخرین تحقیقات، در این کشور در ازای هر ۱۱۴ پسر ۱۰۰ دختر وجود دارد زیرا خانواده‌ها می‌بینند که دختران نیز می‌توانند خط خانوادگی را حفظ کنند. این موضوع بویژه در مناطق روستایی چین از اهمیت زیادی برخوردار است.
چالش‌ها همچنان باقیست
لیو یه، پژوهشگر چینی کالج سلطنتی لندن می‌گوید که با وجود اعطای حقوق خانوادگی بیشتر به زنان و دستاوردهای اجتماعی، اقتصادی و تحصیلی نسل‌های جدید در چین، برخی چالش‌های حقوقی همچنان باقیست و مبارزه با کلیشه‌های سنتی ادامه دارد.
از جمله اینکه اکنون در بسیاری از خانواده‌ها اگر فرزند اول پسر باشد، نام خانوادگی پدر را می‌گیرد و مادر نیز مختار است تا در صورت تمایل، نام خانوادگی خود را بر فرزند دوم بگذارد.
اما اگر فرزند اول دختر و فرزند دوم پسر باشد، جنگی واقعی میان زن و شوهر بر سر نام خانوادگی نوزاد روی می‌دهد؛ و اگر خانواده تصمیم گرفته باشند که تنها یک فرزند داشته باشند، آنگاه گذاشتن نام فامیلی مادر بر فرزند، کاری غیرقابل تصور به نظر می‌رسد.