انتشار اخباری درباره درخواست‌های غیراخلاقی از زنان در قبال استخدام در نهادهای دولتی باعث شده است تا نگرانی‌ها از شرایط حضور و فعالیت زنان در جامعه افغانستان ابعاد مختلفی به خود بگیرد. گزارش مریم شاهی را در این باره بخوانید.
آگهیهمزمان با آغاز دور جدید مذاکرات صلح با طالبان، نگرانی‌ها از آینده فعالیت‌های اجتماعی و سیاسی زنان در جامعه افغانستان افزایش یافته است. فعالان حرکت های اجتماعی و مدنی اخیرا در شبکه های اجتماعی افغانستان، کارزاری به نام «نه به زن ستیزی» و «سنگسار سایبری» راه اندازی کرده اند.
بخصوص در ماه های اخیر، بحث درخواست‌های غیراخلاقی از زنان در قبال استخدام در نهادهای دولتی و نمایندگی پارلمان و در تازه ترین مورد، دعوت از جوانان برای خشونت علیه جمعی از دختران، توسط یکی از کارمندان دولتی باعث شده است تا این نگرانی ها از شرایط حضور و فعالیت زنان در جامعه افغانستان ابعاد مختلفی به خود بگیرد.
تهدیدآمیزتر از تهدید طالبان
برخی کارشناسان معتقدند که با آمدن طالبان در حکومت آینده افغانستان، اگر مجالی برای بروز اندیشه های افراطی بخشی از جامعه در قبال زنان بوجود آید، دستاوردهای دو دهه اخیر در زمینه زنان از بین خواهد رفت.
طالبان پیش از این در جریان بحث های صلح در نشست مسکو از رعایت حقوق زنان سخن گفته بودند اما فعالان جامعه مدنی افغانستان با شک و تردید به این موضوع نگاه می کنند.
فاطمه روشنیان، مدیرمسئول یک هفته نامه اختصاصی زنان از جمله دخترانی است که بعد از فراخوان دعوت به خشونت، تصاویری از وی توسط عده ای از کاربران در شبکه های اجتماعی منتشر و اتهام هایی به وی نسبت داده شد. وی در این باره به یورونیوز می گوید: «نه تنها در حال حاضر بلکه در گذشته از عکس های زنان سوء استفاده شده است. من به‌عنوان یکی از فعالین حقوق زنان کار می کنم و همچون زنان فعال دیگر بخاطر انتشار عکس هایم ضرر کرده ام. با نشر تصاویر من در صفحه های اجتماعی، شاهد پیام ها و تماس های تهدید آمیز از سوی افراد ناشناس هستم. این وضعیت فضای کار و فعالیت را برایم محدود و تنگ کرده و احساس امنیت نمی کنم.»
وی ادامه می دهد: «در وضع کنونی، این برخوردها برای من تهدیدآمیزتر از تهدید طالبان است و فکر می کنم، اگر طالبان بیاید این تهدیدها جدی تر خواهد شد.»
بیشتر تصاویری که از این دختران در شبکه های اجتماعی منتشر می شود، حاوی تصویری بدون چادر، روسری و شال است. حتی یکی از عکس هایی که بارها منتشر شده است، عکسی دسته جمعی از دختران با حجاب مخصوص شهرنشینان کابل است.
وجود شبکه های اجتماعی در افغانستان باعث شده است که زنان جوان آزادی عمل بیشتری در انتخاب پوشش و رفتار خود در فضای مجازی داشته باشند، امری که هنوز در اماکن عمومی افغانستان پذیرفته شده نیست و عرف اجتماعی مقدم بر قانون، الزامات پوششی زنان را تعیین می کند.
همزمان عده ای از فعالان اجتماعی گروه فکری در فضای مجازی تشکیل داده اند، برخی از آن ها معتقدند که با نهایی شدن طرح صلح امریکا با طالبان، احتمال می رود که فضای کار در اجتماع و سیاست برای زنان به شدت محدود شود و باید حرکت های فرهنگی درازمدتی برای حق کار و فعالیت زنان درنظر گرفته شود.
عده ای از فعالان مدنی می گویند که به تازگی تعدادی از افراد ناشناس، خانواده های این دختران را تهدید کرده اند.
همزمان با آغاز دور نهم مذاکرات صلح با طالبان، روز سه شنبه نیز رسانه ها به نقل از وزارت داخله افغانستان اعلام کردند که گروه طالبان یک مکتب (مدرسه) دخترانه را در پایتخت افغانستان آتش زده اند. گروه طالبان این خبر را رد کرده است.
کارزار دشوار
مریم شاهی، نویسنده این گزارش برای بررسی واکنش ها با گذاشتن تصویری از خودش در کارزار علیه زن ستیزی شرکت کرد. واکنش کاربران اجتماعی بیش از انتظار وی با نفی این کار و برخی توهین ها همراه بود. برخی عکس یادشده را نشانه «عیاشی و بی بند و باری»، «حمایت از نظام طالبانی در برابر کارزار یاد شده» و الهام گرفته از «چهارشنبه های سفید» دانسته اند.
وی از این کار به عنوان یک تجربه «دشوار» یاد می کند و می گوید که هر چند پست وی که برای حمایت از کارزار علیه زن ستیزی بود و عکس العمل ها به اندازه دیگر دختران فعال اجتماعی با تهدید و ارعاب همراه نبود اما همین واکنش های زبانی در فضای مجازی، تاثیر روانی ناراحت کننده ای برای یک زن بوجود می آورد.
شواهد نشان می دهد: بیشتر گزارش های خشونت علیه زنان که از طرف نهادهای مدنی و کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان منتشر می شود، به موضوع خشونت خانگی علیه زنان می پردازد و کمتر گزارشی از خشونت علیه زنان در اجتماع و محیط کار منتشر شده است.
فاطمه رحیمی کارشناس در زمینه مطالعات زنان در گفتگو با یورونیوز اظهار می دارد: «نمی توان جریانات اخیر در مورد صلح با طالبان و پذیرش شرایط و ارزش های آن ها را عامل برخوردهای زن ستیزانه دانست. در واقع این نوع رفتارها با داغ شدن بحث صلح با طالبان پررنگ تر شده است.»
به‌گفته وی، جنبش فمنیستی با منشا غربی که در سال های اولیه ورود امریکا به افغانستان معرفی شد با شکست رو به رو شد. دلیل آن هم کاملا واضح هست. قرار دادن زنان در مقابل مردان که نه تنها امید سازگاری دو جنس برای بهبود شرایط زنان را از میان برده بلکه تنش و تضاد بیشتری را بین این دو ایجاد کرده است. متاسفانه هر نوع دادخواهی و دفاع از حقوق زنان با واکنش تدافعی اکثریت مردم که سنت گرا و مذهب گرا هستند و خصوصا مردان مواجه می شوند.
این کارشناس مطالعات زنان می افزاید: «افزایش آزار و اذیت ها و خشونت های فیزیکی و روانی مدافعین حقوق زنان در جامعه مردسالار افغانستان، گواه این شکست است و فضای سایبری که اختیار عمل بیشتری به زنان برای ابراز باورها و نگرانی هایشان را می دهد، هم ازین قاعده مستثنی نیست.»
اهداف سیاسی یا التهاب اجتماعی
حسن رضایی، جامعه شناس در این باره به یورونیوز می‌گوید: «اظهار نظر درباره زنان در جامعه محافظه کار افغانستان هرازچند گاهی بحث برانگیز می شود. در آخرین اظهارنظر درباره زنان که از سوی یک فرد آغاز شده است. من تصور نمی کنم که ابعاد گسترده سیاسی داشته باشند. چون هر چند صحبت های مطرح شده در زمینه زنان از سوی برخی اشخاص با وابستگی‌های سیاسی صورت گرفته است اما با توجه به نقدهایی که انجام شده و عدم تایید سخنان این افراد از سوی هم قطاران سیاسیشان، بعید به نظر می‌رسد که یک جریان سیاسی در پشت چنین اظهارهایی برای دعوت به زن ستیزی وجود داشته باشد.»
آگهیوی می افزاید: «بیش از آن که در پشت دعوت به خشونت علیه زنان فعال، دست‌های سیاسی در کار باشد، سخنان جنجالی گذشته درباره خواسته‌های جنسی در قبال استخدام‌های حکومتی و پارلمان، رویکرد سیاسی داشتند. تا زمانی که دلایل محکمی برای این ادعاها وجود نداشته باشد، این گونه صحبت‌های غیرمسئولانه بدون تاسی به قانون و استمداد کمک از افراد غیرمسئول بیشتر از تبعات سیاسی آن، باعث التهاب اجتماعی می شود.»
این جامعه شناس درباره نفوذ تفکر طالبانی در آستانه صلح با طالبان می‌گوید: «جامعه افغانستان، جامعه‌ای محافظه کار است اما به این معنا نیست که تفکر غالبش از نوع تفکر طالبانی باشد. مساله طالبان، مساله حقوق بشر، حکومتداری است و فقط موضوع زنان نیست. بسیاری از اعضای جامعه موافق برخوردهای افراطی با زنان نیستند و به اظهارنظرهای غیرمسئولانه در قبال زنان اعتراض کرده اند.»
به‌گفته وی، بحث اصلی اینجاست که «مطرح کردن این اظهارات در شبکه های اجتماعی غیرمسئولانه است، چون واکنش های مردم در این شبکه‌ها به طور لحظه ای و ناگهانی است؛ بدون اینکه ابعاد مختلف موضوع مشخص شود. آنچه باید مورد توجه قرار گیرد این است که زنان همچون اقلیت‌های قومی افغانستان از تبعیض رنج می‌برند و در شرایط شکننده‌ای هستند و جامعه مدنی افغانستان با اظهارات تند و رادیکال باعث افزایش التهاب اجتماعی نشود. در این میان ممکن است برخی جناح های سیاسی هم از چنین مساله اجتماعی بخواهد بهره سیاسی ببرد و منافع سیاسی عده ای صدمه ببیند.»
آمارهای خشونت علیه زنان که توسط کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان و برخی نهادهای مدنی منتشر می شود نشان از افزایش ثبت خشونت‌ها علیه زنان افغان دارد. جامعه جهانی در هجده سال اخیر، بخش بزرگی از کمک‌هایش به افغانستان را برای پروژه های منع خشونت علیه زنان و توانمندسازی زنان در عرصه های مختلف اختصاص داده است.