از ارامنه ایران که به احترام هموطنان خود در محرم سیاه میپوشند تا زرتشتیان که امام سوم شیعیان را داماد ایرانیان میدانند (زیرا او همسر شهربانو، دختر یزدگرد بوده)، جوامع مسلمان و غیرمسلمان به غیر از ایران در اقصی نقاط جهان مراسم عاشورا را به شیوه خود برگزار میکنند. برخی محققان و مورخان نیز با اشاره به همزمانی تقریبی عاشورا با کیپور ریشه مراسم عاشورا را در این مراسم مذهبی یهودی جستهاند.
تقریبا در تمام کشورهای عربی رسم بر این است که مسلمانان، اعم از شیعه و سنی در روزهای تاسوعا و عاشورا به مسجد میروند، نماز جماعت میخوانند، روزه میگیرند و نذری میدهند. برخی از روحانیون سنی عربستان امسال نیز همچون سالهای گذشته مومنان را به عبادت و روزه در روزهای نهم و دهم محرم دعوت کرده اند. بیشتر آنها در عین حال عزاداری محرم را بدعت در اسلام میدانند.
عاشورای اهل سنت
اما عجیبتر از آن سوگواری اهل سنت در ماه محرم است. با آن که دشمن امام حسین و آمر قتل او، یزید خلیفه اهل سنت بود، حتی برخی از اهل سنت هم در مناطق مختلف جهان در روز عاشورا سوگواری میکنند. خاستگاه سوگواری سنیها برای امام شیعیان معلوم نیست، اما ممکن است تطبیق این واقعه با یک فرهنگ، اسطوره یا مراسم خاص محلی که از قبل وجود داشته، یا مجاورت و همزیستی با جامعه شیعه مذهب دلیل آن باشد.
در جهان عرب، شمال آفریقا، قفقاز و حتی پاکستان و افغانستان، در استانهای کاملا سنینشین ، عزاداری روز عاشورا انجام میشود.
اندونزی
برخی جوامع اهل سنت در جنوب شرقی آسیا مراسم عاشورا دارند. در اندونزی در روز عاشورا به یادبود شهادت امام حسین مراسمی به نام «تابوتکشی» دارند و درست به مانند شیعیان در این روز نذر و نیت میکنند. آنها به همراه سوگواری معمول روز عاشورا، اغلب این روز را روزه میگیرند.
ترکیه
در ترکیه که یک کشور عمدتا سنی با اقلیت شیعه علوی است، عاشورا یک فرهنگ خاص ملی و مذهبی است و نام آن به ویژه یادآور گونهای شیرینی است که در این روز صرف میشود. مردم ترکیه در روز عاشورا نوعی دسر به نام «عاشوره» درست میکنند و به عنوان نذری به دیگران، به ویژه فقرا میدهند. بعضی از مردم نیز در این روز روزه میگیرند.
https://t.co/2y8NWjFly2
— TRTPERSIAN.COM (@trtpersiancom) 11 octobre 2016
پیام رئیس سازمان امور دینی ترکیه به مناسبت یوم عاشورا pic.twitter.com/nr6yJcWyHw
در مصر نیز نظیر همین خوراکی به نام «عاشورا» تهیه میشود.
در ترکیه همزمان با عاشورا از ساخته شدن کشتی نوح هم صحبت میشود. این به آن دلیل است که پایان طوفان نوح نیز به روز عاشورا منتسب شده است.
عزاداری محرم در ترکیه:
— کریتیکال (@irCritical) 3 septembre 2017
یعنی اینام اسرای عاشورا هستن و دستاشونو بستن…
براستی که دین پر از سرگرمی و بازی های مفرح برای خردسالان است! pic.twitter.com/1QCmpJAurN
آسیای میانه
برخی از مسلمانان سنی در آسیای میانه روز دهم محرم را «عاشوری» مینامند و علمهایی شبیه علم و کتل شیعیان در عاشورا حمل میکنند. برخی از مردم هم به فقرا نذری میدهند.
بنگلادش
شاید جالبترین نوع عزاداری عاشورا در میان سنیها مربوط به بنگلادش باشد که یک کشور عمدتا سنینشین است.
سوای مناطق شیعهنشین، در برخی از مناطق تماما سنینشین بنگلادش هم مراسم عاشورا به همان شکل عزاداری شیعیان انجام میشود. در منطقه «شورابوی» از توابع «هوی گنج سیلهت» در شمال شرقی بنگلادش از صدها سال پیش در روزهای دهه محرم و به ویژه تاسوعا و عاشورا از حدود ۳۰ روستای پیرامون آن، زنان و مردان ضمن راهپیمایی به سوگواری میپردازند.
سوگواران شامل زن مرد و کودک که همگی از پیروان اهل سنت هستند در ایام عاشورا به یاد شهدای کربلا روزهدار و پا برهنه میشوند و به سینهزنی و مرثیهخوانی میپردازند.
از دیگر مناطقی که مراسم عاشورا در آن برگزار میگردد شهر مانیک گنج است که راهپیمایی عاشورا در آن از ۸۰ سال پیش رایج شده است. جالب اینجاست که در کل این منطقه حتی یک خانواده شیعه نیز زندگی نمیکند.
روز عاشورا در کل بنگلادش مانند کشور شیعه ایران تعطیل عمومی است. رئیس جمهور و نخست وزیر پیام تسلیت صادر میکنند و رادیو و تلویزیون برنامه ویژه عزاداری پخش میکند. مردم عموما این روز را روزه میگیرند واز خوردن هر نوع غذا و یا انجام عملی که حاکی از خوشحالی و سرور باشد خودداری میکنند.
با این همه، بیشتر سوگواران هیچگونه اطلاعی از فلسفه عاشورا و دیگر مسائل تاریخی مربوط به آن ندارند.
مراکش، الجزایر، تونس
مراسم عاشورا در کشورهای شمال آفریقا نیز برگزار میشود، اما مراکشیها، الجزایریها و تونسیها در این روز جشن میگیرند. دهه اول محرم در مراکش دقیقا به مثابه جشنهای سال نو برگزار میشود، مردم جشن و پایکوبی و آتشبازی میکنند، به دید و بازدید یکدیگر میروند و به کودکان هدیه میدهند. بسیاری از مردم هم ترجیح میدهند عروسی و دیگر مراسم شاد را شب عاشورا برگزار کنند.
در مراکش و الجزایر گرچه بعضی از مردم روزه میگیرند ولی در روز عاشورا معمولا تمام افراد خانواده برای جشن بزرگ دور هم جمع میشوند و غذا میخورند. مردم الجزایر در روز عاشورا غذایی شبیه آش رشته ایرانی به نام «رشته» میپزند.
ریشه این جشنها در اصل همان واقعه عاشوراست که مردم سنی مذهب شمال آفریقا به این مناسبت شکست اما شیعیان را جشن میگیرند.
در مراکش روزهای تاسوعا و عاشورا و در الجزایر تنها روز عاشورا تعطیل رسمی است.