در حالی که به نظر می‌رسد جنگ نیابتی میان ایران و عربستان در عراق، سوریه و یمن کماکان ادامه دارد و هیچکدام از دو کشور از تلاش برای اعمال برتری خود در منطقه کوتاه نمی‌آید، شماری از ناظران، نیجریه را به‌عنوان میدان جدید «جنگ سرد» میان دو کشور توصیف می‌کنند.
آگهییک سال پیش، ارتش نیجریه هواداران شیعه معترض جنبش اسلامی نیجریه در شهر زاریا را به شدت سرکوب کرد. این برخوردها دست‌کم صدها کشته برجای گذاشت. به علاوه، شیخ ابراهیم زکزاکی، روحانی شیعه و رهبر جنبش اسلامی نیجریه بازداشت و به مکان نامعلومی تبعید شد. در حالی که ایران این حمله را محکوم کرد، ملک سلمان، پادشاه عربستان سعودی حمایت کشورش از دولت نیجریه برای مبارزه با تروریسم را اعلام کرد.
بیشتر بخوانید: عفو بین‌الملل ارتش نیجریه را به تلاش برای محو آثار قتل عام شیعیان متهم کرد
یک سال بعد، یک گروه اسلام‌گرای افراطی سنی با نام «ازاله» با شیعیان و صوفیان در شمال این کشور درگیر شده است. اگرچه درگیری‌های قومی و مذهبی در بسیاری از کشورهای قاره آفریقا سال‌هاست که به پدیده‌ای «معمول» تبدیل شده، اما ویژگی نبردهای مذهبی میان مسلمانان در نیجریه در آن است که جنبش‌های مذهبی در این کشور، از حمایت ایران و عربستان برخوردارند.
جنبش ازاله که با نام کامل «جماعه الازاله البدعه و الاقامه السنه (جماعت نابودی بدعت [نوآوری] و برپایی سنت)» در شمال نیجریه فعال است، ادعای بازگشت به آموزه‌های پیامبر در صدر اسلام را دارد. به گزارش خبرگزاری فرانسه، این جنبشِ سلفی، از حمایت رسمی عربستان سعودی برخوردار است. اعضای «ازاله» در عاشورای امسال به عزاداران شیعه عضو جنبش اسلامی حمله کردند و شماری از آنان را به قتل رسانده و گروهی دیگر را زخمی کردند. برخی شاهدان محلی می‌گویند مهاجمان در ایالت کاتسینا در حالی‌که فریاد می‌زدند «دیگر شیعه نمی‌خواهیم»، خانه‌های شیعیان را به آتش می‌کشیدند. عبدالهی بلا، رهبر جنبش ازاله در مجامع رسمی گفته است که قانون اساسی نیجریه، شیعیان را به رسمیت نمی‌شناسد. روابط نزدیک وی با عربستان سعودی و دولت نیجریه و همچنین تبلیغات ضد شیعی شبکه تلویزیون تحت حمایت وی با نام «مناره» در نیجریه، زبانزد است.
وکیل زکزاکی، صراحتاً ادعای وزارت امنیت دولت نیجریه را مبنی بر اینکه بازداشت شیخ زکزاکی با رضایت وی و با هدف حفاظت از او صورت گرفته رد کرده pic.twitter.com/0mZhlTfxAi
— pirzad (@pirzad4) October 14, 2016
مرکز فعالیت و رویارویی این دو گروه مذهبی شمال نیجریه و به ویژه ایالت کادونا است؛ ایالتی عمدتا مسلمان‌نشین که در سال‌های گذشته با روند اقبال اهالی به افکار سلفی مواجه بوده است. به گزارش خبرگزاری فرانسه از ماه اکتبر سال ۲۰۱۶ و به‌ویژه پس از درگیرهای عاشورا، لحن هواداران جنبش «ازاله» علیه اقلیت شیعه تندتر شده است. گفته می‌شود که بعضی امامان جماعت سنی در ایالت کادونا، مرکز اصلی فعالیت جنبش اسلامی نیجریه، خطبه‌های تحریک آمیزی علیه شیعیان ایراد می‌کنند.
Saudi, Iran stoke Sunni-Shia tensions in Nigeria – experts https://t.co/XW3rOP51Hl via todayng pic.twitter.com/F5rfzDa1X4
— gia (@nottinbutaig) November 5, 2016
ابوبکر صدیق محمد، کارشناس مسائل سیاسی آفریقا به خبرگزاری فرانسه می‌گوید که شکی ندارد که اختلافات مذهبی در نیجریه با مداخلات ایران و عربستان در ارتباط است. او می‌گوید تحرکات دیپلماتیک ایران و عربستان پس از خشونت‌های زاریا در سال ۲۰۱۵، نشانگر [اهمیت] جنبش‌های مذهبی نیجریه برای دو کشور است.
نیجریه در غرب قاره آفریقا و در کناره خلیج گینه، یکی از صادرکنندگان نفت و از اعضای اوپک است. با وجود ذخایر نفتی، نیجریه کماکان فقیر و توسعه نیافته باقی مانده است. فساد اداری گسترده یکی از دلایل عدم توسعه این کشوربه شمار می‌رود. بنیان‌گذاران اسلام‌گرایی افراطی نیجریه و از جمله محمد یوسف، بنیانگذار مقتول بوکوحرام، در اواخر دهه هشتاد قرن میلادی گذشته و اتفاقا برای مبارزه با فساد تبلیغات خود را آغاز کردند.
Court releases suspected killers of Boko Haram leader, Mohammed Yusuf https://t.co/kCABEDyAvvpic.twitter.com/D2AJAdaAiu
— Lola (@lolaperfectionn) December 21, 2015
محمد یوسف، بناینگذار بوکوحرام در سال ۲۰۰۹ کشته شد. متهمان نظامی قتل وی، تبرئه شدند. بوکوحرام در آن زمان هنوز وارد فاز نظامی نشده بود