آگهیبا پیشروی‌های طالبان میزان تولید تریاک نیز در افغانستان افزایش یافته و در سال ۲۰۱۶ زمین‌های بیشتری زیر کشت خشخاش رفته است. حتی گفته می‌شود که مسئولان طالبان «فتوا»ی کشت خشخاش برای تولید تریاک داده‌اند. در این زمینه با مبارز راشدی، تحلیل‌گر مسائل افغانستان و وزیر پیشین مبارزه با مواد مخدر این کشور گفتگو کرده‌ایم.
یورونیوز: آیا اخباری که از افزایش تولید تریاک در افغانستان حکایت می کند واقعیت دارد؟
راشدی: تمام گروه‌های مسلح داخل افغانستان از کشت تریاک استفاده می‌کنند و این در واقع منبع درآمد مالی بسیار خوبی برای طالبان و دیگر گروه‌های مسلح خودسر به شمار می‌رود. آنها در طول ۱۵ سال همواره مشوق کشت تریاک بوده‌اند و حتی در بعضی مناطق کشاورزان را مجبور به کاشت این محصول کرده‌اند. متأسفانه در سال های ۲۰۱۵ و ۲۰۱۶ وضعیت امنیتی در افغانستان به ویژه در مناطق روستایی در ولسوالی‌های مختلف فوق‌العاده ضعیف شد و این بهترین زمینه را برای کسانی که می‌خواهند از قانون بگریزند و زمین‌های کشاورزی این کشور را زیر کشت تریاک ببرند، فراهم کرد به طوری که مطابق گزارش هفته پیش سازمان ملل، ما شاهد رشد ۴۳ درصدی تولید تریاک در افغانستان بوده‌ایم.
یورونیوز: فروش تریاک به طور مشخص چه میزان از منبع درآمد طالبان را تشکیل می‌دهد؟
راشدی: چند گروه در افغانستان از تریاک سود کلان می‌برند که از آن جمله طالبان، گروه‌های مسلح غیر مسئول، مافیای مواد مخدر و نیز کسانی هستند که به عنوان عوامل مافیا به مدت ۱۵ سال در درون حکومت افغانستان عمل کرده‌اند. اینها نگذاشتند قانون در افغانستان شکل بگیرد چون همگی طرفدار کشت مواد مخدر در افغانستان هستند و از رهگذر پول آن توانسته‌اند از طرفی جنگ کنند و ناامنی بیافرینند و از طرفی هم با دور زدن قانون، فساد اداری را تقویت و وجهه قانون را تضعیف کنند. اینها همه از نتایج کشت گسترده مواد مخدر در افغانستان است.
یورونیوز: یعنی کشت خشخاش منبع اصلی در آمد آنهاست؟ منابع دیگر آنها کدامند؟
راشدی: تریاک یکی از منابع آنهاست. طالبان درآمدهای دیگری از جمله عشر و زکات و پول های «اوپراتیفی» که در اختیارشان گذاشته می‌شود، دارند (پول‌های اوپراتیفی پول‌هایی است که مخفیانه و برای اهداف پنهان پرداخت می‌شود). اما پول تریاک در افغانستان پول کمی نیست و همیشه توانسته است آتش جنگ را در این کشور شعله ور نگه دارد. اینها همه به سود کسانی است که قانون، نظم و امنیت را در این کشور نمی‌خواهند. به جز طالبان گروه‌های دیگری در افغانستان هستند که برنامه دارند تا نگذارند قانون شکل بگیرد و امنیت سایه گستر شود. اینها هستند که طرفدار قاچاق مواد مخدرند.
یورونیوز: آیا طالبان با هر پیشروی نظامی یا با فتح هر سنگری قادر است همزمان تولید تریاک را افزایش دهد؟
راشدی: نه، این طور نیست. در گذشته خشخاش تنها یک فصل در سال کشت می‌شد، اما از دو سه سال پیش به این سو خشخاش را در طول سال، دو فصل می‌کارند. پیشروی‌های طالبان چندان در تغییر میزان کشت تریاک دخیل نیست، بلکه وضعیت نا امنی در مجموع به افزایش کشت این محصول منجر می‌شود. مثلا اگر امنیت در یک ولایت یا منطقه حاکم باشد، به دلیل آن که کشت تریاک قانونا جرم محسوب می‌شود، دولت می‌تواند جلو این کار را بگیرد. وقتی که در منطقه ای امنیت نباشد، کنترل حکومتی هم نیست. و زمانی که کنترل حکومت ضعیف شد، به خاطر سود بالای تریاک، مردم به کشت آن روی می‌آورند. در واقع یک خلأ قانونی به وجود می‌آید که در آن طالبان تلاش می‌کنند تا کشاورزان را به کشت تریاک تشویق کنند. در واقع موضوع مربوط به نبود امنیت در دو سال اخیر است. متأسفانه با روی کار آمدن حکومت وحدت ملی بخش‌های کلانی از افغانستان از تسلط حکومت این کشور خارج شده و قانون در آنجا اعمال نمی‌شود.
یورونیوز: در سال های اخیر زعفران افغانستان و به ویژه هرات، از نظر کیفیت و کمیت رشد چشمگیری داشته به طوری که از زعفران ایران نیز پیشی گرفته و مقام نخست کیفیت جهانی را به دست آورده است. نظر شما درباره سیاست دولت مبنی بر کشت زعفران به عنوان جایگزینی برای خشخاش چیست؟
راشدی: یکی از راه های مبارزه با تریاک کشت جایگزین است. زعفران یکی از کشت های جایگزین است که نتیجه داده است. زمانی که من وزیر مبارزه با مواد مخدر بودم، برنامه‌هایی را در سطح جهانی برای کشت جایگزین یا «معیشت بدیل» در افغانستان مطرح کردم که خوشبختانه مورد توافق کشورهایی همچون اسپانیا که خود تولید کننده زعفران است قرار گرفت. چین هم قرار بود با دادن «گرین هاوس» به افغانستان کمک کند. ما می‌خواستیم زعفران هرات را در مناطق دیگر افغانستان نیز ترویج کنیم. آنچه که به نظر من اهمیت دارد آن است که هم سیاست و رویکرد مبارزه با مواد مخدر باید از طرف حکومت افغانستان پی گیری شود و هم جامعه جهانی باید به کشت مواد مخدر به چشم تهدید علیه بشریت نگاه کند. به باور من اگر تمکین به قانون، جلوگیری از کشت مواد مخدر و تعقیب و دستگیری قاچاقچیان به طور جدی صورت بگیرد، آن‌گاه می‌توانیم کشت بدیل را به عنوان راهکار جایگزین مطرح کنیم. افغانستان کشوری به غایت زراعتی است. این کشور ۳۴ ولایت دارد و دادن معیشت بدیل به اندازه‌ای که بتواند مانع کشت تریاک شود، برای دولت آسان نیست. ولی این راهکاری است که تاکنون بدان عمل شده گرچه سطح زیر کشت بدیل در برابر سطح بسیار وسیع مزارع خشخاش به حد کافی رشد نیافته است.
و بلاخره یک خبر خوش
زعفران افغانستان بهترین زعفران دنیا شناخته شد. pic.twitter.com/gUd99YV5nS— Ajmal Khan (@SoldierAjmal) 29 octobre 2016
یورونیوز: پرسش‌های من تمام شد، اگر نظر دیگری در همین زمینه دارید بفرمایید.
راشدی: بحث مواد مخدر موضوعی بسیار جدی است. من از روزی که وزیر شدم در پارلمان افغانستان یک طرح انتقادی را مطرح کردم. حتی به پارلمان وقت و به همان کابینه ای که خودم وزیرش بودم انتقاد کردم. طرحی را هم در همین زمینه به سازمان ملل ارائه دادم. ولی متأسفانه امروز اوضاع از نظر امنیت بدتر شده و مناسب چنین طرح‌هایی نیست. به هر روی جامعه جهانی باید در قبال این مشکل افغانستان مسئولانه‌تر رفتار کند. تنها در روسیه سالانه ۳۰ هزار نفر بر اثر مصرف مواد مخدر جان می‌بازند. من این معضل را با مسئولان کشورهای مختلف در میان گذاشتم. البته در آن زمان یک استراتژی همکاری منطقه‌ای تدوین شد و من آن را در یک کنفرانس برای وزرای شش کشور همسایه افغانستان تشریح کردم. توضیح دادم چگونه باید جلو کشت تریاک را بگیریم، تقاضا را کاهش دهیم، از ورود پریکرسر (پیش‌ماده) برای ساختن هروئین از تریاک از کشورهای دیگر ممانعت کنیم و در مورد قاچاقچیان بزرگ که به راحتی در منطقه رفت و آمد می‌کنند، با یکدیگر مبادله استخباراتی و معلوماتی (اطلاعاتی) داشته باشیم. این پروژه‌ها تا زمانی که ما بودیم اجرا شد ولی متأسفانه با روی کار آمدن دولت وحدت ملی مشکلات در افغانستان به گونه‌ای پیش رفت که این طرح‌ها و پالیسی‌ها به شکل شایسته پی‌گیری نشد. مسئله افغانستان یک مسئله بشری است و جامعه جهانی همان گونه که می‌خواهد به گونه‌ای مشارکتی با تروریسم مبارزه کند، باید با تریاک افغانستان هم مبارزه کند چون فرقی بین تروریسم و تریاک وجود ندارد.