در کشفی شگفت‌انگیز برای علم اخترشناسی، پژوهشگران با استفاده از تلسکوپ فضایی جیمز وب موفق شدند برای نخستین‌بار مولکول‌های آلی پیچیده، که اغلب به عنوان «بذرهای حیات» شناخته می‌شوند، را در خارج از کهکشان راه شیری شناسایی کنند.
این تلسکوپ که در سال ۲۰۲۱ با همکاری ناسا، آژانس فضایی اروپا و آژانس فضایی کانادا به فضا پرتاب شد، پیشرفته‌ترین و قدرتمندترین تلسکوپ فضایی ساخته‌شده تاکنون به‌شمار می‌آید.
کشف جدید در لایه‌های یخی پیرامون ستاره‌ای جوان به نام «اس‌تی۶» (ST6) در کهکشانی دوردست انجام شده است.
در این یخ‌ها، ترکیباتی از جمله الکل‌ها و اسید استیک (ماده‌ی اصلی سرکه) شناسایی شده‌اند؛ همان موادی که از سازه‌های بنیادین شکل‌گیری حیات در زمین به‌شمار می‌روند.
آنچه این یافته را استثنایی می‌سازد، این است که کهکشان مورد نظر نسبت به راه شیری عناصر سنگین بسیار کمتری دارد و در معرض تابش شدید فرابنفش قرار گرفته است. محیطی که معمولا برای بقای چنین مولکول‌های پیچیده‌ای بسیار نامساعد محسوب می‌شود.
چگونه این کشف انجام شد
تیم تحقیقاتی به سرپرستی دکتر مارتا سویلو از دانشگاه مریلند با استفاده از ابزار فروسرخ میانی تلسکوپ جیمز وب به رصد ابر ماژلانی بزرگ، نزدیک‌ترین کهکشان همسایه‌ی راه شیری واقع در فاصله حدود ۱۶۰ هزار سال نوری، پرداخت.
پژوهشگران در میان ابرهای عظیم غبار و یخ که محل شکل‌گیری ستارگان تازه است، امضاهای طیفی چندین مولکول آلی پیچیده را شناسایی کردند.
در میان ترکیبات شناسایی‌شده می‌توان به متانول، اتانول، فرمات متیل، استالدهید و اسید استیک اشاره کرد.
به گفته‌ی پژوهشگران این نخستین‌بار است که اتانول، فرمات متیل و استالدهید در یخ خارج از راه شیری شناسایی می‌شوند. این در حالی است که اسید استیک نیز تا پیش از این هرگز به‌طور قطعی در فضا مشاهده نشده بود.
تیم همچنین نشانه‌هایی از وجود ترکیبی دیگر به نام گلیکول‌آلدئید، مولکولی مرتبط با قندها و پیش‌ساز ترکیبات پیچیده‌تر زیستی مانند اجزای آر‌ان‌ای، یافت.
چرا این کشف اهمیت دارد؟
این یافته نشان می‌دهد که مولکول‌های آلی پیچیده می‌توانند حتی در محیط‌های بین‌ستاره‌ای بسیار نامساعد نیز شکل بگیرند.
به گفته ویل روخا، پژوهشگر دانشگاه لیدن در هلند، این مولکول‌ها می‌توانند بر سطح دانه‌های غبار میان‌ستاره‌ای، هم در حالت یخ‌زده و هم در حالت گازی، تشکیل شوند.
زمانی که این ترکیبات از یخ به گاز آزاد می‌شوند، واکنش‌هایی را آغاز می‌کنند که احتمالا اصلی‌ترین مسیر تولید چنین مولکول‌هایی در فضا است.
آقای روخا در بیانیه‌ای گفت: «شناسایی مولکول‌های آلی پیچیده در یخ‌ها این نتایج را تایید می‌کند. یافتن این ترکیبات در ابر ماژلانی بزرگ نشان می‌دهد که حتی در محیط‌هایی به‌مراتب نامساعدتر از منظومه شمسی نیز این فرآیندها می‌توانند موثر باشند.»
دکتر مارتا سویلو نیز افزود که مطالعه این مولکول‌ها در ابر ماژلانی بزرگ اهمیت ویژه‌ای دارد، زیرا مقدار پایین عناصر سنگین مانند کربن، نیتروژن و اکسیژن در آن مشابه شرایط کهکشان‌های نخستین جهان است.
به کانال تلگرام یورونیوز فارسی بپیوندید
وی گفت: «این شرایط سخت به ما نشان می‌دهد که شیمی آلی پیچیده چگونه می‌تواند در محیط‌های ابتدایی جهان، جایی که مواد سنگین کمیاب‌اند، شکل بگیرد.»
گرچه این کشف به‌معنای وجود حیات در فراسوی زمین نیست، اما نشان می‌دهد اجزای سازنده حیات می‌توانند در فرایند شکل‌گیری منظومه‌های سیاره‌ای دوام بیاورند و حتی در مراحل اولیه به سیارات جوان منتقل شوند.
دکتر سویلو ابراز امیدواری کرد که پژوهش‌های آینده بتوانند ستاره‌های جوان بیشتری را در هر دو ابر ماژلانی بزرگ و کوچک بررسی کنند تا درک دقیق‌تری از نحوه‌ی پیدایش شیمی پیچیده در کیهان به‌دست آید.