یک سال پس از آغاز برنامه «اقتصاد واقعی» آیا تغییری در وضعیت سلامت اقتصادی اروپا بوجود آمده؟ آیا نشانه هایی از بهبود دیده می شود؟ در بیست و چهارمین و آخرین برنامه از سری نخست برنامه «اقتصاد واقعی» استراتژی های رشد و چشم انداز اقتصادی اروپا را بررسی می کنیم.
چهارمیلیون کیلومتر مربع و جمعیتی بالغ بر 503 میلیون، اتحادیه اروپا بعد از چین و هند پرجمعیت ترین در دنیاست. هفت درصد جمعیت دنیا ساکن قاره سبزند و لذا حجم مبادلات تجاری اروپا در دنیا مهم است. البته دوسوم این مبادلات در داخل اتحادیه صورت می گیرد. بنابراین روابط بین کشورهای عضو هم از این حیث اهمیت زیادی دارد.
منطقه پولی یورو به تنهایی، بعد از ایالات متحده آمریکا، دومین اقتصاد بزرگ تک ارزی در سطح دنیاست. وقتی پای صادرات هم به میان می آید بازهم برگ برنده دست منطقه پولی یوروست. کشورهای دیگر اتحادیه اروپا را به منطقه پولی یورو اضافه کنید تا قدرت تولیدی اروپا برایتان مشخص شود و متوجه شوید سلامت اقتصادی قاره سبز نه تنها برای ساکنان آن که برای کل دنیا، اهمیت زیادی دارد.
اما آیا وضعیت اقتصادی نسبت به سال گذشته بهتر شده است؟ آیا تدابیر اتخاذ شده توسط دولتها و موسسات اروپایی و بین المللی منجر به نتایج مورد نظر شده اند؟ در یک جمله، آیا آسمان اقتصادی اروپا آفتابی شده یا همچنان خطر آنرا تهدید می کند؟
ولف گانترام، مدیر اتاق فکر اروپایی (Bruegel) در این باره معتقد است: «وضعیت اقتصادی نسبت به سال گذشته اندکی بهبود پیدا کرده که البته خیلی چشمگیر نیست. روی کاغذ مثل اوایل سال گذشته شاهد پایان رکودیم که نشان از بهتر شدن وضعیت دارد اما نرخ بیکاری همچنان خیلی بالاست و میزان شغل آفرینی محدود بوده است. اگر تلاشهای آلمان را در نظر نگیریم باید بگوییم که شغل آفرینی در بقیه کشورها در حد صفر بوده است.»
کسری بودجه، حتی در آن دسته از کشورهایی که از بحران آسیب زیادی دیدند هم، تحت کنترل درآمده است. اما برای رسیدن به این نقطه هزینه زیادی پرداخت شد: بدهی های دولتی افزایش یافتند، تقاضاهای داخلی سقوط قابل توجهی کردند و فاصله طبقاتی و فقر هم تشدید شد. نرخ بیکاری هم هنوز خیلی بالاست.
بنابراین باید ویتامین بیشتری به اقتصاد تزریق کنیم. بخشی از این انرژی مربوط به سیاستهای پولی می شود و بنابراین بانک مرکزی اروپا باید تلاش بیشتری داشته باشد و مثلا اوراق قرضه بیشتری از دولتهای منطقه یورو بخرد. اما بخشی از این مسئله مربوط به سیاستهای مالیاتی است و باید روی محرک های اقتصادی منطقه یورو، بویژه در آلمان سرمایه گذاری بیشتری صورت بگیرد.
افزایش رقابت پذیری در برخی کشورها حاصل نشده مگر با کاهش هزینه های تولید. اما برای بهبود وضعیت کلی تولید باید در بخشهایی نظیر آموزش، پژوهش و نوآوری هم سرمایه گذاری بشود. همه اینها در شرایطی است که وزن بدهی ها، قدرت مانور را محدود کرده است.
ورزش، تغذیه و حتی سفر، حوزه هایی هستند که نوآوری در آنها قدرت مانور دارد. اگر اروپا بدنبال آینده ای باثبات است باید به علم و دانش توجه و روی اقتصاد سبز سرمایه گذاری کند.
باید به این تلاشها یکسری تدابیر ویژه را هم اضافه کنیم. یکی به فعالیت های تحقیقاتی و نوآرانه مربوط می شود و دیگری به استفاده از کارگران ماهر و آموزش دیده. این یک برنامه کلی است که در موفق شدن یا نشدن یک منطقه نقش تعیین کننده ای ایفا می کند.
برای این منظور صندوق توسعه منطقه ای اروپا طی پنج سال گذشته حدود 85 میلیارد یورو به حوزه نوآوری اختصاص داد. این رقم در سال 2020 به صد میلیارد یورو می رسد که در خدمت نوآوری، پژوهش، خدمات دیجیتال و کمک به شرکت های کوچک و متوسط بازرگانی خواهد بود.