اخترشناسان می‌گویند برای اولین بار موفق شده‌اند مراحل اولیه انفجار یک ستاره، پدیده‌ای موسوم به ابرنواختر، را مشاهده و ثبت کنند.
این کشف با استفاده از تلسکوپ بزرگ رصدخانه جنوبی اروپا در شیلی انجام شده و نشان می‌دهد ستاره‌ای عظیم‌الجثه با شکلی بی‌سابقه و شبیه به زیتون منفجر شده است.
این ستاره حدود ۱۵ برابر جرم خورشید را داشته و در کهکشانی به نام «ان‌جی‌سی ۳۶۲۱» (NGC 3621)، در فاصله تقریبی ۲۲ میلیون سال نوری از زمین، در جهت صورت فلکی «مار» قرار گرفته است.
انفجار این ستاره در ۱۰ آوریل ۲۰۲۴ شناسایی شد. همان زمان «یی یانگ»، اخترفیزیک‌دان دانشگاه «تسینگ هوا» در چین، بلافاصله با سفر به سان‌فرانسیسکو درخواست رصد فوری این رویداد را ارائه کرد که مورد تایید قرار گرفت.
رصدخانه توانست تنها ۲۶ ساعت پس از کشف اولیه و ۲۹ ساعت پس از خروج مواد از درون ستاره، لحظه انفجار را به‌طور مستقیم ثبت کند.
تصاویر نشان دادند که ستاره در حال مرگ، در استوای خود توسط حلقه‌ای از گاز و غبار احاطه شده بود و انفجار باعث شد مواد از هسته به بیرون رانده شوند و شکل ستاره به‌جای حالت کروی، به فرم کشیده‌ای شبیه «زیتون ایستاده» تغییر کند.
برخلاف تصور رایج، این انفجار به‌طور یکنواخت در همه جهت‌ها رخ نداد بلکه بیشتر در دو سمت مخالف ستاره فوران کرد.
آقای یانگ، نویسنده اصلی پژوهش، در این باره گفت: «هندسه انفجار ابرنواختر اطلاعات بنیادی درباره تحول ستارگان و فرایندهای فیزیکی پشت این آتش‌بازی‌های کیهانی به ما می‌دهد.»
وی افزود: «مکانیسم دقیق انفجار ستارگان پرجرم، یعنی آن‌هایی که بیش از هشت برابر جرم خورشید دارند، هنوز محل بحث است و یکی از پرسش‌های اساسی اخترفیزیک محسوب می‌شود.»
این ستاره از نوع ابرغول سرخ بوده و در زمان مرگش حدود ۲۵ میلیون سال سن داشته است؛ در حالی که خورشید ما بیش از ۴.۵ میلیارد سال عمر دارد و چند میلیارد سال دیگر نیز خواهد درخشید.
در زمان انفجار قطر ستاره حدود ۶۰۰ برابر قطر خورشید بوده است. بخشی از جرم آن به فضا پرتاب شد و بخش باقی‌مانده به گفته «دیتریش باده»، اخترفیزیک‌دان رصدخانه جنوبی اروپا، به احتمال زیاد به ستاره نوترونی فشرده‌ای تبدیل شده است.
هنگامی که یک ستاره سوخت هیدروژنی خود را تمام می‌کند، هسته‌اش فرو می‌ریزد و امواج شوکی حاصل از آن مواد را با سرعت به بیرون می‌راند و سطح ستاره را می‌شکافد.
آقای یانگ می‌گوید: «نخستین مشاهدات با تلسکوپ بزرگ، مرحله‌ای را ثبت کرد که در آن ماده شتاب‌گرفته از مرکز ستاره از سطح بیرون زد.»
به کانال تلگرام یورونیوز فارسی بپیوندید
او در توضیح این مطلب گفت: «با شکستن این شوک از سطح ستاره مقدار عظیمی انرژی آزاد می‌شود و ابرنواختر به‌شدت درخشان و قابل مشاهده می‌گردد. در همین مرحله کوتاه است که می‌توان شکل اولیه انفجار را بررسی کرد، پیش از آنکه با مواد اطراف ستاره در حال مرگ تعامل پیدا کند.»
دانشمندان می‌گویند شکل ویژه انفجار سرنخ‌هایی درباره چگونگی آغاز آن در هسته ستاره به دست می‌دهد و به نظر می‌رسد برخی از مدل‌های علمی کنونی درباره سازوکار ابرنواخترها را زیر سوال ببرد.
نتایج یافته‌های تازه در نشریه علمی «پیشرفت‌های علوم» منتشر شده است.