حزب‌الله لبنان یک سال پس از ضربات سختی که از سوی اسرائيل متحمل شد حالا در تلاش است تا توانایی‌های به شدت آسیب دیده خود را بازیابی کند.
نشریه فارن پالسی در مقاله‌ای تحلیلی به این موضوع پرداخته و در مطلبی می‌نویسد: مورگان اورتگاس، نماینده ویژه آمریکا در امور خاورمیانه، ماه گذشته در بیروت بود تا جوزف عون، رئیس‌جمهور لبنان، را برای خلع سلاح این گروه مورد حمایت ایران تحت فشار قرار دهد اما او دریافت که انجام چنین کاری بسیار دشوارتر از چیزی است که تصور می‌شد.
ایران همچنان حامی اصلی حزب‌الله است، با این حال، فراتر از تامین مالی مستقیم از سوی ایران، حزب‌الله همچنین شبکه‌های مالی و تدارکاتی گسترده و مستقلی در سراسر جهان دارد. اگر گذشته راهنمای آینده باشد، حزب‌الله برای جبران شکست‌های اخیر خود به‌شدت بر همین شبکه‌های بین‌المللی متکی خواهد بود. برای موفقیت در آزاد کردن لبنان از چنگال آهنین حزب‌الله، ایالات متحده و جامعه بین‌المللی باید نه‌تنها از تلاش‌های داخلی دولت لبنان برای خلع سلاح این گروه حمایت کنند، بلکه همچنین مانع از فعالیت آزادانه حزب‌الله در خارج از کشور شوند.
نیازهای حزب‌الله پس از جنگی که در سال ۲۰۲۳ با اسرائیل آغاز کرد، به‌شدت افزایش یافته است. حزب‌الله با تمام توان در تلاش است تا قابلیت‌های نظامی خود را که در جریان حملات اسرائیل علیه اعضا و زیرساخت‌هایش تا حد زیادی نابود شد، بازسازی کند. هزینه بازسازی غیرنظامیان نیز به میلیاردها دلار می‌رسد و جامعه حامی حزب‌الله در جنوب شیعه‌نشین لبنان از این گروه انتظار دارد که همچنان از بازسازی و خدمات اجتماعی پشتیبانی کند.
حزب‌الله در تلاش برای تأمین نیازهای مالی فزاینده خود دچار مشکل شده و نتوانسته وعده‌هایش برای پرداخت کمک‌هزینه‌های بازسازی، حقوق و مستمری خانواده‌های نیروهای کشته یا زخمی‌شده را محقق کند. در یک مورد، حزب‌الله چک‌هایی با تاریخ‌های آینده برای جبران خسارت بازسازی منازل صادر کرد، اما پرداخت آن‌ها قبل از موعد مقرر متوقف شد و بیشتر مردم هیچ پولی دریافت نکردند.
ایران همچنان تلاش می‌کند حمایت گسترده‌ای از حزب‌الله ارائه دهد، اما انجام این کار اکنون بسیار سخت‌تر شده است. دولت لبنان اقدام‌هایی انجام داده که تا پیش از این غیرقابل تصور بود؛ از جمله جلوگیری از فرود هواپیماهای ایرانی در فرودگاه بیروت، بازرسی حاملان ایرانی هنگام ورود، و ممنوع کردن همکاری بانک‌ها و کارگزاری‌های لبنانی با چند مؤسسه مالی مرتبط با حزب‌الله. در همین حال، دولت جدید سوریه نیز انتقال پول و سلاح ایران از خاک خود به لبنان را متوقف کرده است.
در گذشته، هنگامی که حزب‌الله با کمبود منابع مالی روبه‌رو می‌شد، به شبکه‌های جهانی خود در آسیا، آفریقا، اروپا و قاره آمریکا متکی بود تا منابع مالی ایران را تکمیل کند. این روند عملاً پس از جنگ حزب‌الله با اسرائیل در سال ۲۰۰۶ آغاز شد، زمانی که گروه با چالش‌های مشابهی در زمینه بازسازی و نوسازی روبه‌رو بود. حزب‌الله زمانی که ایران در سال ۲۰۰۹ به‌دلیل ترکیبی از جنبش سبز، تحریم‌های تازه و کاهش قیمت نفت دچار بحران مالی شد، دامنه این شبکه‌ها را گسترش داد. همچنین زمانی که ورود حزب‌الله به جنگ داخلی سوریه فشار بیشتری بر بودجه‌اش وارد کرد، بار دیگر از شبکه‌های جهانی خود استفاده کرد.
به نظر می‌رسد حزب‌الله این بار هم برای تأمین منابع مالی خود به سراغ آفریقا و آمریکای جنوبی رفته است. این گروه سال‌هاست که در هر دو قاره حضور و نفوذ قابل‌توجهی دارد. در اکتبر ۲۰۲۴، شبکه مقابله با جرایم مالی وزارت خزانه‌داری آمریکا (FinCEN) در هشدار رسمی خود به مؤسسات مالی اعلام کرد که حزب‌الله در غرب آفریقا فعالیت دارد و شبکه‌ای از تأمین‌کنندگان مالی در آن منطقه ایجاد کرده است که به نمایندگی از گروه، پول جمع‌آوری و پول‌شویی می‌کنند.
چند ماه پیش از آن، در ماه مه، وزارت خارجه آمریکا در چارچوب برنامه «پاداش برای عدالت» اطلاعیه‌ای منتشر کرد و خواستار اطلاعات درباره سازوکارهای مالی حزب‌الله در منطقه مرزی سه‌گانه شد؛ جایی که آرژانتین، برزیل و پاراگوئه به هم می‌رسند. در این اطلاعیه گفته شده بود که افراد مرتبط با حزب‌الله در این منطقه و همچنین در بخش‌های دیگر آمریکای جنوبی فعال‌اند و از طریق قاچاق مواد مخدر، پول‌شویی، جعل اسکناس و قاچاق کالا برای گروه درآمدزایی می‌کنند.
حزب‌الله علاوه بر فعالیت‌های مالی، تلاش می‌کند با استفاده از شبکه‌های خرید و شرکت‌های پوششی خود در نقاط مختلف جهان، فناوری‌های نظامی و تجهیزات دوکاربردی به دست آورد. برای نمونه، در سال ۲۰۲۴، بریتانیا، آلمان و اسپانیا یک شبکه بزرگ وابسته به حزب‌الله را که در حال تهیه قطعات پهپادهای انتحاری حامل مواد منفجره بود، شناسایی و متوقف کردند. به گفته وزارت دادگستری آمریکا، حزب‌الله همچنین از یک شرکت تجهیزات پزشکی در شهر گوانگ‌ژو چین مواد شیمیایی اولیه‌ای خریداری کرده بود که می‌توان از آن‌ها برای ساخت بمب استفاده کرد. این خرید بخشی از برنامه‌ریزی برای حملاتی در قبرس، تایلند و چند کشور دیگر بود.
برای جلوگیری از بازسازی حزب‌الله، کشورها باید اطمینان حاصل کنند که از خاکشان برای فعالیت‌های این گروه استفاده نمی‌شود. نخستین گام برای این کار، به گفته کارشناسان، این است که تمام کشورهایی که خواهان آینده‌ای بهتر برای لبنان و خاورمیانه هستند، حزب‌الله را، اگر هنوز چنین نکرده‌اند، به‌عنوان یک سازمان تروریستی معرفی یا فعالیت آن را ممنوع کنند و سپس از ابزارهای قانونی ناشی از این تصمیم برای مقابله با فعالیت‌های گروه در خاک خود بهره ببرند.
چنین تصمیم‌هایی معمولاً به نهادهای امنیتی و قضایی اختیارهای بیشتری می‌دهد. در آلمان، برای مثال، مقام‌ها پس از ممنوعیت کامل حزب‌الله در سال ۲۰۲۰، به چند سازمان مرتبط با این گروه یورش بردند. در برزیل نیز مقام‌ها پیش از آنکه بفهمند یکی از حامیان مالی حزب‌الله در طراحی یک عملیات حمله در داخل کشور نقش دارد، از فعالیت‌های مالی او اطلاع داشتند، اما به‌دلیل آنکه برزیل هنوز حزب‌الله را گروهی تروریستی اعلام نکرده بود، تحقیقات درباره او در اولویت قرار نگرفت.
بر اساس پژوهشی که مؤسسه «رَند» در ماه مارس منتشر کرد، در پنج کشور آمریکای لاتین که حزب‌الله را در فهرست سازمان‌های تروریستی قرار داده‌اند، فعالیت‌های گروه به‌طور محسوسی کاهش یافته است؛ در حالی که در کشورهایی که هنوز چنین اقدامی نکرده‌اند، این فعالیت‌ها ادامه دارد.
در واقع، کشورهایی که حزب‌الله را رسما گروهی تروریستی معرفی نکرده‌اند، معمولا ابزار قانونی لازم برای تحقیق، متوقف کردن و پیگرد فعالیت‌های این گروه را در اختیار ندارند، به‌ویژه در زمینه‌هایی مانند تأمین مالی و تهیه تجهیزات، که از مهم‌ترین نقاط ضعف حزب‌الله به شمار می‌رود. کشورها حتی بدون چنین معرفی رسمی، می‌توانند تروریست‌ها را هنگام طراحی یا اجرای حملات تحت پیگرد قرار دهند، اما در مورد جمع‌آوری غیرقانونی پول، انتقال منابع مالی، خرید تجهیزات یا پشتیبانی لجستیکی، نبود این برچسب قانونی مانع اقدام مؤثر می‌شود.
با این حال، در ماه‌های اخیر چند کشور دیگر نیز حزب‌الله را در فهرست سازمان‌های تروریستی خود قرار داده‌اند. در سپتامبر گذشته، پس از سفر مارکو روبیو، وزیر خارجه آمریکا، به کیتو، دولت اکوادور با صدور فرمانی ریاست‌جمهوری، حزب‌الله، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و حماس را سازمان‌های تروریستی اعلام کرد. اکوادور ششمین کشور در آمریکای لاتین بود که حزب‌الله را در فهرست سیاه قرار داد، پس از آرژانتین، کلمبیا، گواتمالا، هندوراس و پاراگوئه. از سال ۲۰۱۹ تاکنون، ۱۹ کشور در سراسر جهان حزب‌الله را ممنوع، محدود یا تروریستی اعلام کرده‌اند، نشانه‌ای از اینکه تلاش‌های دیپلماتیک برای منزوی کردن حزب‌الله می‌تواند بسیار مؤثر باشد.
به گفته تحلیلگران، همان‌طور که دیپلمات‌هایی مانند مورگان اورتگاس در بیروت برای خلع سلاح حزب‌الله فشار می‌آورند، موفقیت در مقابله با این گروه در خارج از لبنان نیز به توان کشورها در هدف گرفتن منابع مالی و شبکه‌های تدارکاتی آن بستگی دارد.
به کانال تلگرام یورونیوز فارسی بپیوندید
در حال حاضر، حزب‌الله به‌دلیل ضربات سنگین اسرائیل در ضعیف‌ترین موقعیت خود قرار دارد. جوزف عون، رئیس‌جمهور لبنان، همراه با بانک مرکزی و ارتش این کشور، گام‌هایی برای خلع سلاح این گروه برداشته‌اند، هرچند این کار هنوز چالشی بسیار بزرگ است. کارشناسان می‌گویند عون و متحدانش برای موفقیت در این مسیر به حمایت کامل جامعه جهانی نیاز دارند. اگر کشورهای بیشتری حزب‌الله را نه به‌عنوان یک حزب سیاسی یا نهاد رسمی، بلکه به‌عنوان یک سازمان تروریستی به رسمیت بشناسند، این اقدام پیامی قوی برای حامیان جهانی حزب‌الله خواهد فرستاد، جریان‌های مالی آن را متوقف خواهد کرد و به مردم لبنان امید می‌دهد که کشورشان بتواند از چرخه پایان‌ناپذیر خشونت سیاسی رها شود.