دو کارشناس فرانسوی به نام‌های «کلمان ترم» و «آریه بِنسِمون»، در تحلیل‌هایی جداگانه به بررسی برنامه هسته‌ای ایران و پیامدهای آن برای امنیت جهانی پرداختند.
آگهی
بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل روز دوشنبه هفتم آوریل (۱۸ فروردین) برای دیدار با دونالد ترامپ، رئیس جمهوری ایالات متحده به واشنگتن سفر کرد. این دومین دیدار او با ترامپ از زمان بازگشت آقای ترامپ به قدرت در بیستم ژانویه (یکم بهمن) بود. در دستور کار این دیدار، چندین پرونده داغ از جمله وضعیت سوریه، تنش‌های تجاری و از همه مهم‌تر، فوریت مربوط به ایران قرار داشت.
با این حال، این دیدار هیچ پیشرفت قابل توجهی به همراه نداشت. ترامپ از اسرائیل خواست در قبال اوضاع سوریه خویشتنداری نشان دهد و با وجود آنکه اسرائیل به‌صورت یک‌جانبه موانع تجاری را برداشته بود، ترامپ هیچ امتیازی درباره حقوق گمرکی به اسرائیل نداد.
اما بیشترین ناامیدی، مربوط به مهم‌ترین موضوع یعنی پرونده هسته‌ای ایران است. در حالی که ایران از آستانه‌های حساس دستیابی به سلاح هسته‌ای عبور می‌کند، رئیس جمهوری آمریکا همچنان به امکان مذاکره با تهران امید دارد.
در شرایطی که ایالات متحده حضور نظامی خود در خاورمیانه را تقویت کرده تا شاید ایران را وادار به عقب‌نشینی کند، دیداری غیرمستقیم برای روز شنبه ۱۲ آوریل (۲۳ فروردین) در عمان برنامه‌ریزی شده است. در این دیدار، وزیر امور خارجه ایران و استیو ویتکاف، فرستاده ویژه آمریکا، از طریق میانجی‌گری عمان گفت‌وگو خواهند کرد.
یورونیوز فارسی را در ایکس دنبال کنید
در این رابطه، «رادیو فرانسه» روز پنج‌شنبه دهم آوریل (۲۱ فروردین) گفت‌وگویی با «کلِمان ترم» استاد مهمان در دانشگاه پل والری مون‌پلیه و مدرس در دانشگاه سیانس‌پو پاریس و کارشناس مسائل ایران، انجام داده است.
آریه بنسمون، مدیر اجرایی اندیشکده «شبکه رهبری اروپا / ELNET» نیز در همین روز در گفتگو با «رادیو جی.» [جی. به نشانه ابتدای کلمه جوئیش] متعلق به جامعه یهودیان پاریس، نظر متفاوتی ارائه داد.
در ادامه به نظرات این دو کارشناس فرانسوی می‌پردازیم:
دامنه مذاکرات چگونه تعیین خواهد شد؟
کلِمان تِرم معتقد است که «دونالد ترامپ به دنبال آن است که فراتر از توافق قبلی گام بردارد و در ازای دریافت تضمین‌هایی مبنی بر توقف توسعه برنامه نظامی هسته‌ای، تحریم‌های اقتصادی علیه ایران را لغو کند.»
با این حال، او توضیح می‌دهد که «جمهوری اسلامی ایران تمایلی به مذاکره در زمینه‌های دیگر ندارد. به همین دلیل است که بحث‌هایی درباره قالب مستقیم یا غیرمستقیم مذاکرات مطرح شده است، برای آنکه ابتدا مشخص شود نیت دونالد ترامپ چیست و دامنه مذاکرات تا کجاست.»
آقای ترم گفت: «در حال حاضر، بحث در مورد وسعت این مذاکرات است، توافقی که ممکن است فراتر از موضوع هسته‌ای باشد و برنامه‌های دیگر ایران مانند برنامه‌های مربوط به پهپادها و موشک‌های بالستیک را نیز دربرگیرد.»
آقای ترم یادآور می‌شود که برنامه‌های هسته‌ای ایران هم‌اکنون نیز تحت تحریم‌هایی قرار دارند. از این رو، ایران در جریان مذاکرات، به دنبال کسب منافع اقتصادی و لغو بخشی از این تحریم‌ها خواهد بود. او توضیح می‌دهد: «مذاکرات دشوار خواهد بود، چون اگر فقط بخشی از تحریم‌ها برداشته شود، منافع اقتصادی حاصل برای جمهوری اسلامی چندان چشمگیر نخواهد بود؛ بنابراین به نظر من جمهوری اسلامی به دنبال کسب منافع کوتاه‌مدت خواهد بود.»
به کانال تلگرام یورونیوز فارسی بپیوندید
با این حال، آریه بنسمون، مدیر اجرایی اندیشکده «شبکه رهبری اروپا / ELNET» معتقد است که اصل مذاکره با جمهوری اسلامی ایران «از ابتدا یک راهبرد شکست‌خورده» بوده است.
وی توضیح داد که «بیش از بیست سال است که غرب با اصرار تلاش می‌کند ایران را از طریق دیپلماسی و تحریم مهار کند. از زمان افشای تأسیسات هسته‌ای مخفی ایران در سال ۲۰۰۲ (۱۳۸۱)، گفتگوهای متعددی صورت گرفته است: پاریس، ژنو، وین... و همیشه همان سناریو تکرار شده است. ایران به طور موقت با برخی مصالحه‌ها موافقت می‌کند، سپس آن‌ها را نقض می‌کند. ملاها در هنر وقت‌کشی استاد شده‌اند و از هر دور مذاکره برای ادامه مخفیانه برنامه هسته‌ای خود آن هم به بهانه اهداف غیرنظامی، بهره‌برداری کرده‌اند.»
سود ایران از فرسایشی شدن مذاکرات دیپلماتیک چیست؟
آقای بنسمون گفت: «هر روزی که صرف مذاکره می‌شود، یک روز برد برای جمهوری اسلامی ایران است.»
«کندی روند دیپلماتیک، ظاهر رسمی و پرزرق‌وبرق پروتکل‌ها، و ساده‌لوحی راهبردی قدرت‌های بزرگ، همگی به ایران یک برتری تعیین‌کننده می‌دهند. مدام این جمله تکرار می‌شود که ایران هرگز نباید به سلاح هسته‌ای دست پیدا کند، در حالی که در واقعیت، تهران گام‌به‌گام و به شکلی توقف‌ناپذیر به آن نزدیک‌تر می‌شود.»
سطح متفاوت نگرانی از تهدید هسته‌ای ایران؛ «تکرار اشتباهات با جوهری جدید»
مدیر اجرایی اندیشکده «شبکه رهبری اروپا» گفت: «ایالات متحده و اروپا هنوز می‌توانند رویکردی محتاطانه داشته باشند چرا که برای آن‌ها، تهدید [هسته‌ای ایران] به نظر دور و تقریبا نظری است؛ اما برای اسرائیل، این تهدید به‌طور واقعی وجود دارد.»
آقای بنسمون در ادامه گفت: «یک ایران هسته‌ای توانایی بازدارندگی اسرائیل را بی‌اثر می‌کند و متحدان رژیم ایران – حزب‌الله، حماس، حوثی‌ها – را زیر چتر هسته‌ای قرار می‌دهد. در چنین شرایطی، هرگونه آزادی عمل اسرائیل برای دفاع از خود به شدت محدود خواهد شد.»
دونالد ترامپ رویای یک «توافق بزرگ» با ایران را در سر دارد. اما آقای بنسمون معتقد است که «یک توافق هسته‌ای جدید با امضای او به جای اوباما، تکرار همان اشتباهات با جوهری جدید خواهد بود. ایران هیچ‌گونه انگیزه‌ای برای مذاکره صادقانه ندارد.»
مدیر اجرایی اندیشکده «شبکه رهبری اروپا (اِلنِت)» در ادامه گفت که «همان‌طور که ولادیمیر پوتین خود را حامی صلح در اوکراین نشان می‌داد ولی همزمان دارد دستاوردهای خود را تثبیت می‌کند، ملاها در ایران نیز با نقابی پنهان حرکت می‌کنند. هدف آن‌ها واضح است: رسیدن به آستانه هسته‌ای پیش از آنکه کسی بتواند آن‌ها را متوقف کند.»
به نظر شما آیا جنگ اجتناب‌ناپذیر است؟
در مورد تهدیدهای دونالد ترامپ مبنی بر بمباران ایران، کلِمان ترم آن را ابزاری برای اعمال «فشار حداکثری به منظور گرفتن امتیاز از طرف مقابل» می‌داند، آن هم پیش از آنکه مذاکرات آغاز شود.
او همچنین توضیح می‌دهد که «اگر هدف صرفا جلوگیری از درگیری نظامی در خاورمیانه باشد، احتمال زیادی وجود دارد که مذاکرات در ابتدا به یک توافق موقت منتهی شود؛ اما اگر هدف، تغییر کلیه سیاست‌های جمهوری اسلامی باشد، متاسفانه خطر تشدید تنش نظامی افزایش می‌یابد.»
ایران در حال حاضر با ضعیف‌شدن «محور مقاومت» روبه‌رو است. آقای ترم در این زمینه می‌افزاید: «به‌سختی می‌توان از راه مذاکره، امتیازاتی از بازیگری سیاسی مانند ایران گرفت؛ آن هم وقتی که این شبکه منطقه‌ای را به بخشی از هویت و ایدئولوژی خود تبدیل کرده است. بنابراین، چالش این دور از مذاکرات، فراتر از مسئله هسته‌ای، به پرسش درباره میزان انعطاف‌پذیری ایدئولوژیک جمهوری اسلامی نیز مربوط می‌شود.»
به اینستاگرام یورونیوز فارسی بپیوندید
با این حال آقای بنسمون نظر متفاوتی دارد و معتقد است که «دیگر انتخاب میان جنگ یا صلح مطرح نیست، بلکه انتخاب میان یک جنگ پیشگیرانه و یک فاجعه راهبردی است. اجازه دادن به یک دولت تروریستی، که حتی خطرناک‌تر از کره شمالی است ، برای تحکیم موقعیت خود با سلاح هسته‌ای، یک تهدید غیرقابل بازگشت برای کل بشریت خواهد بود.»
وی افزود: «اسرائیل توانایی لازم برای هدف قرار دادن زیرساخت‌های کلیدی برنامه هسته‌ای ایران را دارد. اسرائیل در گذشته این کار را انجام داده است: در عراق در سال ۱۹۸۱ (۱۳۶۰) و در سوریه در سال ۲۰۰۷ (۱۳۸۶). این بار، عملیات گسترده‌تر و پیچیده‌تر خواهد بود، اما غیرممکن نیست. این عملیات به دنبال هدف قرار دادن سایت‌های غنی‌سازی اورانیوم، ذخایر موجود و همچنین موشک‌های بالیستیک و برخی پایگاه‌های هوایی خواهد بود.»
«شانس آخر است»
بنسمون تاکید می‌کند که «دریافت تاییدیه از واشنگتن ایده‌آل خواهد بود، به‌ویژه برای بهره‌برداری از حمایت‌های لجستیکی مانند هواپیماهای سوخت‌رسان و برخی مهمات با دقت بالا. اما عدم وجود این حمایت نمی‌تواند اقداماتی را که هر روز به طور فزاینده‌ای ضروری‌تر می‌شود، به تعویق بیندازد. بدون شک، خطرات تشدید تنش‌های منطقه‌ای واقعی هستند. اما جایگزین آن بسیار بدتر خواهد بود: یک ایران هسته‌ای موجب آغاز یک مسابقه هسته‌ای در سراسر منطقه خواهد شد. عربستان سعودی، مصر، ترکیه و بسیاری دیگر نمی‌نشینند و دست روی دست می‌گذارند. خاورمیانه تبدیل به یک باروت‌خانه هسته‌ای خواهد شد.»
او توضیح داد که «نباید فراموش کرد که رژیم ایران هم‌اکنون تضعیف شده است: از نظر اقتصادی دچار خفگی شده، از نظر نظامی ضعیف شده و در درون خود با مخالفت‌های داخلی روبه‌رو است. حملات هدفمند نه تنها می‌توانند تهدید را خنثی کنند، بلکه راه را برای تغییر رژیم باز می‌کنند.»
وی در پایان گفت: «دونالد ترامپ که در همه عرصه‌ها وعده‌های بزرگی داده است، پس از شکست خوردن در اوکراین نمی‌تواند شکست دیگری در پرونده ایران را بپذیرد. اگر او همچنان قصد داشته باشد که به ملاها آخرین فرصت را برای جلوگیری از بدترین‌ها بدهد، ملاقات پیش‌بینی‌شده در عمان به نوعی مذاکره برای آخرین شانس به نظر می‌رسد.»