رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، در مواجهه با تنش‌های داخلی بر سر پناهجویان سوری، به دنبال گفتگو با بشار اسد، رئیس‌جمهور سوریه است. با این وجود، حصول یک گفتگوی نتیجه‌بخش که البته روسیه نیز از آن حمایت می‌کند، با توجه به حضور نظامی ترکیه در خاک سوریه، پیچیده به نظر می‌رسد.
آگهیترکیه نه‌تنها در جریان جنگ داخلی سوریه از شورشیان سوری مخالف بشار اسد حمایت کرده، بلکه بطور غیرقانونی بخش‌هایی از شمال سوریه را نیز اشغال کرده است.
درخواست اردوغان برای مذاکره با اسد، پس از شورش‌های گسترده علیه پناهجویان سوری در شهرهای ترکیه انجام شد و هدف او از این کار، تسهیل بازگشت سوری‌هایی بود که از زمان آغاز جنگ داخلی این کشور در سال ۲۰۱۱ میلادی به ترکیه گریخته‌اند.
سولی اوزل، کارشناس روابط بین‌الملل در استانبول با اشاره به اینکه «وضعیت ناآرام است» می‌گوید: «مشکل پناهندگان سوری در کنار بدتر شدن شرایط اقتصادی ترکیه، باعث شده که وضعیتی مانند جعبه باروت بوجود بیاید. اعتراض‌ها به حضور آنها، چه موجه و چه غیرموجه، رو به افزایش است و اکنون این موضوع به یک چالش سیاسی جدی تبدیل شده است.»
به گفته او، بهترین راه حل برای این مشکل، طرحی معتبر برای خروج منظم آوارگان سوری است.
گفته می‌شود یکی از دلایل ناکامی حزب اردوغان در انتخابات ماه مارس نیز اعتراضات فزاینده به حضور بیش از سه میلیون پناهجوی سوری در خاک ترکیه، در کنار تورم افسارگسیخته بوده است. این عوامل، فشار بر اردوغان را برای رسیدگی به وضعیت پناهندگان تشدید کرده است.
دلایل حمایت روسیه
روسیه تحت رهبری ولادیمیر پوتین از اقدامات دیپلماتیک اردوغان حمایت می‌کند و آن را پایانی بالقوه برای حمایت ترکیه از شورشیان سوری و پایانی برای جنگ داخلی این کشور می‌داند.
این مساله با اولویت‌های مسکو نیز همسو است، زیرا حل و فصل مناقشه سوریه به روسیه اجازه می‌دهد تا منابع نظامی بیشتری را روی جنگ با اوکراین متمرکز کند.
با این حال، حضور نظامی گسترده ترکیه در خاک سوریه، مذاکرات احتمالی را پیچیده می‌کند. نیروهای ترکیه همچنان در مناطق شمالی سوریه با گروه‌های کردی درگیر هستند که اردوغان ادعا می‌کند آنها با جدایی‌طلبان داخل کشورش در ارتباطند.
ارتش ترکیه از بخشی از شورشیان سوری مخالف بشار اسد نیز محافظت می‌کند.
اما آیدین سلسن، دیپلمات سابق ترکیه و تحلیلگر سیاست خارجی در موسسه تحقیقاتی «Medyascope» ترکیه نیز معتقد است که عزم آنکارا برای مذاکره می‌تواند فرصتی برای سوریه باشد تا از آنکارا برای تخلیه نیروهایش از خاک این کشور تضمین‌های لازم را بگیرد.
او می‌گوید: «از آنجایی که اسد به‌تنهایی قادر به خارج کردن نیروهای ترکیه از خاک کشورش نیست، تنها گزینه‌ای که برایش باقی می‌ماند این است که تخلیه نیروهای ترکیه را به عنوان پیش‌شرط این گفتگوها تعیین کند.»
با این وجود، اردوغان همچنان بر حفظ حضور نظامی ترکیه در خاک سوریه، تا زمانی که دمشق بتواند بطور موثر وضعیت را در مرزهایش کنترل کند، اصرار دارد.
هشدار درباره یک بحران انسانی
انتشار اخبار مربوط به تمایل اردوغان به گفتگو با اسد، منجر به وقوع ناآرامی‌هایی در مناطق شمال شرق سوریه شد؛ یعنی مناطقی که در حال حاضر تحت کنترل شورشیان است و نگرانند که تخلیه این منطقه از نیروهای ترکیه و بازگشت نیروهای اسد، پایانی مرگبار برای آنها رقم بزند.
بر همین اساس نیز فابریس بالانش، کارشناس منطقه‌ای از دانشگاه لیون، درباره یک بحران انسانی قریب‌الوقوع هشدار می‌دهد.
او می‌گوید: «اگر رژیم اسد دوباره کنترل مناطق شورشیان را به دست آورد، اکثر ساکنان تلاش خواهند کرد به ترکیه فرار کنند. آنهم در حالی که ترکیه نمی‌تواند چهار میلیون پناهنده دیگر را در خود جای دهد.»
آگهیاو می‌افزاید: «ساکنان این مناطق کاملاً آگاه هستند که بازگشت نیروهای اسد به این منطقه، حتی اگر دولت سوریه به آنها وعده نیز عفو بدهد، باز هم به معنای قرار گرفتن در معرض خطر نیروهای امنیتی، خدمت اجباری برای دمشق و حتی بدتر از آن خواهد بود و هیچ محافظت واقعی وجود نخواهد داشت.»
به همین دلیل است که اردوغان به دنبال کمک پوتین برای نرم کردن موضع اسد در این مذاکرات است و بر همین اساس آنکارا پیشنهاد میزبانی یک نشست سه‌جانبه را برای تابستان امسال داده است که تاکنون پاسخ مثبتی از دمشق دریافت نشده است.
خطری برای اسرائیل
توافق احتمالی ترکیه و سوریه خطری برای اسرائیل نیز محسوب می‌شود. چراکه سوریه، ایران و روسیه همگی از حماس حمایت می‌کنند. بنابراین، اگر آنکارا به دمشق نزدیک‌تر شود، اتحاد قوی‌تری از کشورهای دشمن غرب و اسرائیل بوجود خواهد آمد.
تلاش آنکارا برای گفتگو با اسد در حالی در جریان است که در حال حاضر روابط ترکیه و اسرائیل نیز بسیار تیره است.
آگهیرجب طیب اردوغان در نشست اخیر ناتو اعلام کرد که اجازه همکاری ناتو با اسرائیل را نخواهد داد و در مقابل روز جمعه یسرائیل کاتز، وزیر خارجه اسرائیل نیز شدیدا از ترکیه انتقاد کرد.
کاتز با اشاره به اردوغان گفت: «اول از همه، این شما نیستید که تصمیم می‌گیرید. دیگر اینکه کشوری مانند ترکیه که از قاتلان و متجاوزان حماس و محور شرارت ایران حمایت می‌کند، نباید عضو ناتو باشد.»
واکنش‌ها در دمشق
فیصل مقداد، وزیر خارجه سوریه در واکنش به تلاش‌های آنکارا برای گفتگو اعلام کرد: «بازگشت به روابط عادی با ترکیه باید بر پایه‌های روشن بنا شود.»
سوریه همچنین گفت که به ابتکار عمل ترکیه نگاه مثبتی دارد و وزارت خارجه آن در بیانیه‌ای تاکید کرد که «روابط باید بر اساس این اعتقاد بنا شود که منافع کشورها بر اساس روابط سالم بین آنها شکل می‌گیرد و نه درگیری و خصومت».
آگهیاحتمال میانجی‌گری عراق
این گمان نیز وجود دارد که آنکارا و دمشق با میانجی‌گری عراق دیدارهایی برای آشتی برگزار کنند.
فواد حسین، وزیر خارجه عراق در اوایل ماه جاری گفته بود که توافق اولیه با سوریه و ترکیه در خصوص برگزاری نشستی بین مقامات دو کشور در بغداد، پایتخت عراق حاصل شده است.
موضع ترکیه در قبال مخالفان سوری
در آخرین تحولات مرتبط با تلاش‌ها برای گفتگو، هاکان فیدان وزیر خارجه ترکیه روز یکشنبه در استانبول تاکید کرد که «ترکیه خواهان صلح در منطقه است».
او این سخنان را در کنفرانس خبری مشترک با همتای سعودی خود، شاهزاده فیصل بن فرحان آل سعود بیان کرد که به ترکیه سفر کرده است.
آگهیهاکان فیدان افزود که درخواست اردوغان برای صلح در کشور همسایه سوریه «مهم» است و خواستار توجه به این درخواست شد. با این وجود گفت که «آنکارا موضع خود را در قبال مخالفان سوری تغییر نمی‌دهد».