سفر غیرمنتظره ویکتور اوربان به مسکو در اوایل ماه جاری میلادی واکنشهایی را در میان رهبران اتحادیه اروپا برانگیخت و به بحثهایی درباره لزوم سلب ریاست دورهای اتحادیه اروپا از مجارستان دامن زد.
آگهیسفر آقای اوربان به روسیه که خود آن را به عنوان اقدامی در راستای «ابتکار صلح اوکراین» توصیف میکند با انتقادهای گسترده مقامات اتحادیه اروپا و بسیاری از کشورهای عضو مواجه شد.
ویکتور اوربان برای این سفر از سوی شارل میشل، رئیس شورای اتحادیه اروپا، اورزولا فن در لاین، رئیس کمیسیون اروپا و جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه، به شدت مورد انتقاد قرار گرفت.
شارل میشل پیش از سفر آقای اوربان با انتشار پیامی در شبکه اجتماعی ایکس هشدار داده بود: «هیچ مأموریتی از سوی اتحادیه اروپا برای ریاست دورهای آن به منظور تعامل با روسیه تعیین و محول نشده است.»
جوزپ بورل، رئیس دستگاه دیپلماسی اتحادیه اروپا نیز تاکید کرد که نخستوزیر مجارستان به هیچ وجه نماینده اتحادیه اروپا در چنین مذاکراتی نیست.
کارت زرد سفرای اتحادیه اروپا به اوربان
سفرای اتحادیه اروپا در بروکسل روز چهارشنبه ۱۰ ژوئیه برای بحث و گفتگو در خصوص سفرهای ویکتور اوربان به روسیه و چین و همچنین آینده ریاست مجارستان بر اتحادیه گرد هم آمدند.
نمایندگان در این نشست، ضمن انتقاد به آقای اوربان به دلیل استفاده از جایگاه ریاست اتحادیه اروپا و نمادهای آن در طول سفرهایش به روسیه و چین، اعلام کردند که این اقدام به وحدت ۲۷ کشور عضو اتحادیه اروپا آسیب زده و برخلاف معاهدات و مقررات بوده است.
آنها نسبت به سفرها و ملاقاتهای دیپلماتیک رهبران مجارستان از زمان آغاز ریاست دورهای این کشور بر اتحادیه ابراز نارضایتی کردند.
سفرا اقدامات اخیر ویکتور اوربان در این راستا را «نقض قوانین و مقررات» خواندند و خواستار تعهد کشور دارنده ریاست شورای اتحادیه اروپا برای همکاری با سایر کشورهای عضو شدند.
مجارستان این استدلال را به میان کشیده که ویکتور اوربان این دیدارها را به نمایندگی از اتحادیه اروپا انجام نداده، بلکه صرفاً به عنوان نخستوزیر کشورش به منظور بررسی امکان آتشبس در جنگ روسیه و اوکراین اقدام به این سفرها کرده است.
در حالی که جزئیات بیشتری از خروجی نشست سفرای اتحادیه اروپا در دست نیست و نشانهای دال بر سلب ریاست اتحادیه از مجارستان وجود ندارد، یکی از دیپلماتهای حاضر در بروکسل، این انتقادها را به منزله «کارت زردی» برای اوربان توصیف کرده است.
این در حالیست که ادعاهایی مبنی بر تصمیم برخی کشورهای عضو برای بررسی بایکوت نشستهای غیررسمی اتحادیه اروپا در سطح وزرا که قرار است مجارستان طی شش ماه آینده ریاست آن را برعهده گیرد، مطرح شده است.
درخواست برای پایان ریاست مجارستان بر شورای اتحادیه اروپا
رهبران گروههای سیاسی در پارلمان اروپا در ادامه، روز پنجشنبه جلسهای را برای بررسی مجازاتهای احتمالی از جمله تحریم نشستها و پایان زودهنگام ریاست مجارستان بر اتحادیه با ذکر دلایل مشابه برگزار کردند.
در همین راستا، احزاب لیبرال «تجدید اروپا» و «سبزها» در پارلمان اروپا نسبت به ریاست اوربان به شدت ابراز نگرانی کردند و خواستار لغو آن شدند.
والری هایر، رئیس گروه «تجدید اروپا» در این خصوص گفت: «نخستوزیر مجارستان مواضع اتحادیه اروپا و جایگاه این نهاد را تضعیف کرده و برخلاف منافع جمعی عمل میکند؛ این روند باید متوقف شود. زمان آن رسیده است که ریاست سرکش ویکتور اوربان بر شورای اتحادیه اروپا مهار شود.»
لیبرالها از شورای اتحادیه و کمیسیون اروپا خواستهاند که با حفظ مسئولیتپذیری، اقدامات لازم از جمله فعال کردن ماده ۷ را که میتواند به تعلیق حق رأی مجارستان بیانجامد، در پیش گیرند.
آگهیدر نامه سبزها به شارل میشل، اورزولا فن در لاین و جوزپ بورل این استدلال مطرح شده که سفر اوربان به روسیه بهطور آشکار مغایر با اصل همکاری صادقانه مندرج در ماده ۴ معاهده اتحادیه اروپا است و به شهرت و اعتبار این نهاد آسیب وارد کرده است.
این گروه سیاسی فعال در پارلمان اروپا از شورای اتحادیه و کمیسیون خواستهاند که از تمام ابزارهای موجود برای رسیدگی به این مسئله استفاده کنند.
آیا امکان لغو ریاست دورهای وجود دارد؟
سلب ریاست دورهای یک کشور عضو قبل از پایان دوره آن غیرمنتظره و پیچیده است، زیرا در معاهدات اتحادیه اروپا ساز و کار قانونی مستقیمی برای چنین وضعیتی وجود ندارد.
یکی از گزینهها در این خصوص شاید استفاده از کانالهای دیپلماتیک و فشار سیاسی باشد که میتواند کشور مربوطه را به کنارهگیری داوطلبانه از نقش خود ترغیب کند.
آگهیاگر موضوع درخواست کنارهگیری از ریاست دورهای اتحادیه به میان آید و اجماعی بین کشورهای عضو و نهادهای اتحادیه اروپا حاصل شود، شورای اتحادیه اروپا میتواند انتقال ریاست دورهای به کشور بعدی را تأیید کند.
با این حال، این سناریو برای مجارستان غیرمحتمل به نظر میرسد زیرا این کشور علیرغم اختلافات با اتحادیه اروپا و کشورهای عضو، در سالهای اخیر نشان داده است که نسبت به سیاستهای خود پایبند است.
کشورهای عضو اتحادیه اروپا میتوانند برای تغییر برنامه ریاست دورهای و انتصاب لهستان به جای مجارستان رأی بدهند.
اما برای این کار، شاری میشل رئیس شورای اروپا باید بر اساس ماده مربوطه در معاهده عملکرد اتحادیه اروپا، پیشنهادی را مطرح کند.
آگهیعلاوه بر این، اکثر اعضای اتحادیه اروپا نسبت به این ایده مردد هستند زیرا نگرانند که این اقدام سابقهای نه چندان مطلوب از خود به جا بگذارد و پایههای ریاست دورهای که به کشورهای کوچکتر فرصت تأثیرگذاری بر دستور کار اتحادیه میدهد را تضعیف کند.
تغییرات در معاهدات اتحادیه اروپا که نحوه عملکرد نهادها را تنظیم میکنند میتواند خلأهای قانونی مربوط به چنین شرایطی را پر کند.
با این حال، با توجه به اینکه اصلاح معاهدات نیازمند اجماع بین تمام کشورهای عضو و تأیید طبق رویههای ملی است، به دلیل پیچیدگیهای آن، انتظار نمیرود به این زودی اتفاق بیفتد.
رویکرد دیگر میتواند اعمال تحریمهایی از طریق تعلیق حقوق خاصی از کشور دارای ریاست دورهای باشد، هرچند که ارتباط مستقیمی با خود ریاست دورهای ندارد.
آگهیمکانیسمهایی مانند ماده ۷ معاهده اتحادیه اروپا میتوانند در موارد حاد که اقدامات یک کشور عضو، نقض آشکار ارزشهای اتحادیه اروپا تلقی میشود، به عنوان ابزاری مورد استفاده قرار گیرند.
ماده ۷ معاهده اتحادیه اروپا به عنوان سازوکاری شناخته میشود که هدف آن اطمینان از احترام همه کشورهای عضو به ارزشهای مشترک، از جمله احترام به مصداقهای حقوق بشر نظیر کرامت، آزادی، دموکراسی، برابری، حاکمیت قانون و حقوق اقلیتها است.