در جریان انتخابات ریاست جمهوری ترکیه اخبار و روایت‌های بسیاری منتشر شد که در خصوص واقعی بودن آنها تردیدها زیادی وجود داشت.
آگهیدور نخست انتخابات ریاست جمهوری در ترکیه در حالی به پایان رسید که روایت‌های نادرست و نقل قول‌های جعلی در این مدت بسیار پیرامون رجب طیب اردوغان و همچنین کمال قلیچداراوغلو در میان مردم این کشور دهان به دهان می‌چرخید.
از آنجایی که هیچ نامزدی نتوانست به بیش از ۵۰ درصد آرای عمومی دست یابد، حالا دو نامزد پیشرو باید کمتر از دو هفته دیگر در دور دوم انتخابات با یکدیگر رقابت کنند.
اما در این مدت چه روایت‌های غلط و جعلی در فضای سیاسی ترکیه چرخیده و شنیده شده است؟ کدامیک از اخبار عجیبی که منتشر شده بودند، واقعی بودند؟ در ادامه این مطلب به برخی از آنها نگاهی می‌اندازیم.
آیا قلیچداراوغلو توسط یک سازمان تروریستی حمایت می‌شود؟
در یکی از چالش‌برانگیزترین این موارد ویدیویی از کمال قلیچداراوغلو منتشر شد که به طرفدارانش می‌گوید: «بیا با هم پای صندوق‌های رای برویم.» در ادامه این کلیپ، مورات کارایلان یکی از بنیانگذاران حزب کارگران کردستان یا همان پ.ک.ک که در ترکیه، اتحادیه اروپا و همچنین آمریکا به عنوان یک سازمان تروریستی شناخته می‌شود، ظاهر شده و همان جملات قلیچداراوغلو را تکرار و از مردم می‌خواهد به پای صندوق‌های رای بروند.
در ادامه این کلیپ هم تصاویر قلیچداراوغلو و دیگر اعضای ائتلافش در حالی دیده می‌شوند که تصویر رهبر پ.ک هم در پشت تصویر قابل مشاهده است.
این کلیپ که حتی به شکل حرفه‌ای هم ادیت نشده بود، اردوغان را هم فریب داد. رئيس جمهوری ترکیه در یک گردهم آیی انتخاباتی خود این کلیپ را به نمایش گذاشت و از جمعیت پرسید آیا می‌خواهید به نامزد مورد حمایت یک سازمان تروریستی رای دهید؟ البته شاید هم اردوغان از جعلی بودن این کلیپ اطلاع داشته و از این فرصت استفاده کرده تا مردم را بیشتر از رقیب خود بترساند.
اما به هر ترتیب این ویدیو ادیت شده یکی از نمونه‌های روایت‌های جعلی در انتخابات ترکیه بود.
آیا اردوغان در یک شعبه رای به کودکان پول داد؟
این‌یکی البته از جمله مواردی بود که جعلی نبود و واقعا اتفاق افتاد اما با توجه به گسترش روایت‌های جعلی بسیاری از کاربران این پرسش را مطرح می‌کردند که آیا واقعا اردوغان به کودکان پول داده است؟ سایت راستی‌آزمایی لیبراسیون با بررسی این ویدیو تایید کرده که این فیلم روز ۱۴ مه و در جریان انتخابات ترکیه گرفته شده و در نتیجه پاسخ بله است و اردوغان پس از رای دادن به چندین کودک پول نقد داده است.
با این حال راغب سویلو رئيس دفتر ترکیه «میدل ایست آی» به یورونیوز می‌گوید: «چنین حرکتی بخشی از فرهنگ در ترکیه است و معمولا سالمندان به کودکان پول تو جیبی می‌دهند. این اتفاق معمولا در اعیاد مذهبی رخ اتفاق می‌افتد اما اردوغان هرجا که می‌رود این کار را انجام می‌دهد.»
آیا ۱ میلیون و ۷۰۰ هزار نفر برای سخنرانی اردوغان در استانبول حضور داشتند؟
گروه‌های حامی اردوغان در پست‌‌هایی که در شبکه‌های مجازی به چندین زبان مختلف منتشر کردند مدعی شده‌اند که ۱ میلیون و ۷۰۰ هزار نفر برای یکی از سخنرانی‌های اردوغان پیش از انتخابات جمع شده‌اند. با این حال چندین سایت حقیقت سنجی این ادعاها را رد کرده و افراد حاضر در این تجمع انتخاباتی را بسیار کمتر از این عدد برآورد کردند.
یک رسانه ترکیه‌ای به نام BPT در توییتی در این خصوص نوشت: «محل تجمعات در فرودگاه آتاتورک ۵۵ هزار متر مربع است و در این مکان حداکثر ظرفیت حضور ۲۷۷ هزار نفر وجود دارد.»
یکی دیگر از وب‌سایت‌های راستی آزمایی ترکیه به نام Teyit هم با بررسی این ادعا به این نتیجه رسیده که در بیشترین حالت تعداد افراد حاضر در آن تجمع ۶۹۰ هزار نفر بوده که باز هم بیش از یک میلیون کمتر از آن چیزی است که حزب عدالت و توسعه ادعا کرده است.
هکرهای روسیه در خدمت اردوغان، ارتش ترول‌ها برای قلیچداراوغلو؟
کمال قلیچداراوغلو در یکی از سخنرانی‌های خود اردوغان را متهم کرد که هکرهای روسی را استخدام کرده تا اخبار جعلی در کمپین انتخاباتی منتشر و افکار عمومی را فریب دهند. او همچنین در حساب توییتری خود نوشت: «دوستان عزیز روس، شما پشت پرده جعل کردن‌ها، توطئه‌ها و انتشار روایت‌های دروغین هستید. اگر می‌خواهید دوستی ما با شما ادامه یابد، باید دست از سر دولت ترکیه بردارید.»
اردوغان هم در مقابل پاسخ داد که ارتش ترول‌ها برای قلیچداراوغلو کار می‌کنند. او در این خصوص در تلویزیون خطاب به قلیچداراوغلو گفت: «شما از دروغ و اطلاعات نادرست استفاده می‌کنید. شما به نقشه‌هایی می‌اندیشید که حتی شیطان هم فکرش را نمی‌کرد.»
این اتهامات البته اثبات نشده و مشخص نیست که کدامیک از طرفین حقیقت را می‌گویند و یا اساسا حقیقتی وجود داشته یا تنها حملاتی بوده که در جریان رقابت انتخاباتی از سوی دو نامزد خطاب به دیگری مطرح شده است.
اخبار جعلی چه تاثیری در دور نخست انتخابات داشت؟
به گفته سوای بولوگوریس، مدیر سازمان غیر دولتی «ماده ۱۹» کارشناسان مطمئن نیستند که آیا این تاکتیک ارائه اطلاعات نادرست بر روند و نتیجه انتخابات تاثیر داشته یا خیر اما آنها اطمینان دارند که انتشار اینگونه مطالب بر جامعه ترکیه اثر داشته است.
«ماده ۱۹» یک سازمان بین‌المللی حقوق بشر است که برای دفاع و ترویج آزادی بیان و آزادی اطلاعات در سراسر جهان فعالیت می‌کند.
او در این خصوص به یورونیوز می‌گوید: «باید بگویم که ائتلاف مخالفان اردوغان بیش از جریان دولت و طرفدارانش مورد هدف این اخبار جعلی قرار گرفتند. من فکر می‌کنم هدف این اخبار جعلی تحت تاثیر قرار دادن آرای مردد و کسانی است که تصمیم نگرفته‌اند به چه کسی رای دهند. هدف این است که با اینگونه روایت‌های غیر واقعی آنها را سمت مورد نظر هدایت کرد. چیزی که با اطمینان می‌توان گفت این است که این اقدامات بر دوقطبی شدن جامعه ترکیه تاثیر جدی گذاشته است.»
آگهیبه کانال تلگرام یورونیوز فارسی بپیوندید
با وجود تمام این روایت‌سازی‌ها و جنگ‌های تبلیغاتی هیچ یک از دو نامزد نتوانستند در دور نخست به ۵۰ درصد آرای لازم دست یابند و دور دوم رای گیری در انتخابات ریاست جمهوری ترکیه در روز ۲۸ مه برگزار می‌شود و بالاخره مشخص خواهد شد که قلیچداراوغلو به سلطه اردوغان پایان می‌دهد یا این سیاستمدار اسلامگرا دوران حضور خود در قدرت را باز هم طولانی‌تر خواهد کرد.