مسمومیت‌های زنجیره‌ای دانش‌آموزان و دانشجویان از آذرماه امسال بارها در اقصی نقاط ایران اتفاق افتاده است. این مسمومیت‌ها ابتدا در بحبوحه اعتراضات ایران و در آذرماه از دانشگاه صنعتی اصفهان آغاز شد و سپس موارد مشابهی در دانشگاه‌ها و مدارس به وقوع پیوست. از این مسمومیت‌ها چه می‌دانیم؟
آگهیمسمومیتهای زنجیره‌ای دانش‌آموزان و دانشجویان از آذرماه امسال بارها در اقصی نقاط ایران اتفاق افتاده است. این مسمومیت‌ها ابتدا در بحبوحه اعتراضات ایران و در آذرماه از دانشگاه صنعتی اصفهان آغاز شد و سپس موارد مشابهی در دانشگاه‌ها و مدارس به وقوع پیوست. در چند ماه گذشته اکثر موارد مسمومیت در مدارس اغلب دخترانه شهر قم گزارش شده، اما در بروجرد، ساری، اردبیل و تهران نیز موارد مشابهی مشاهده شده است. بر اساس برخی گزارش‌ها، این مسمومیت‌ها تنها در شهر قم در ۴۰ مدرسه اتفاق افتاده و دست کم ۴۰۰ دانش‌آموز با علائم مسمومیت به مراکز درمانی این شهر مراجعه کرده‌اند.
در آخرین گزارش‌ها از این مسمومیت‌ها طی دو روز گذشته گزارش‌هایی مبنی بر مسمویمت دانش‌آموزان چند دبیرستان دخترانه در قم، قزوین، بروجرد و تهران منتشر شد.
دانش‌آموزان مبتلا به این مسمومیت‌ها معمولا علائمی نظیر بی‌حالی، سوزش گلو و سرگیجه داشتند که تاکنون دلیلی قطعی برایشان اعلام نشده است. بعضی از آن‌ها از «انتشار بویی شبیه نارنگی» خبر دادند که سرگیجه و بدحالی را در پی داشته است.
محمدتقی فاضل میبدی، استاد دانشگاه در گفتگو با «شبکه شرق» این مسمومیت‌ها را عمدی دانست و گفت: «عمدی بودن این ماجرا واقعیت دارد. گفته می‌شود گروهی موسوم به هزاره‌گرا مسئول این مسمومیت‌های سریالی در مدارس هستند. این گروه و تفکر معتقد است که دختران نباید درس بخوانند یا نهایتا باید تا سوم دبستان درس بخوانند. این جریان یک جریان مذهبی و ضد مدرنیته است.»
یونس پناهی، معاون تحقيقات و فناوری وزارت بهداشت نیز گفت: «پس از مسموميت چندين باره دانش‌آموزان در مدارس قم مشخص شد افرادی دوست داشتند که تمامی مدارس، به‌خصوص مدارس دخترانه، تعطيل شوند.»
خبرگزاری فرانسه نیز ضمن انتشار گزارشی در خصوص اظهارات معاون وزارت بهداشت ایران یادآور شد که رسانه‌های محلی در قم از اوایل آذر ماه موارد متعدد مسمومیت صدها دختر حدودا ۱۰ ساله از طریق دستگاه تنفسی را گزارش کرده بودند.
روند مسمومیت‌ها و گزارش‌ها
تعدادی از دانشجویان دانشگاه صنعتی اصفهان در شامگاه ۲ آذر (۲۳ نوامبر ۲۰۲۲) با علائمی چون دل‌درد، دل‌پیچه، اسهال و استفراغ به درمانگاه این دانشگاه مراجعه کردند. رئیس دانشگاه تعداد دانشجویان مبتلا به مسمومیت را در ابتدا ۲۷۰ نفر اعلام کرد که در نهایت این تعداد به ۶۰۰ نفر رسید.
در روز ۹ آذر (۳۰ نوامبر ۲۰۲۲) گزارش‌هایی از بر مسمومیت ۱۸ تن از دانش‌آموزان هنرستان دخترانه نور در یزدانشهر قم منتشر شد. این دانش‌آموزان علائمی چون نفس‌تنگی و بی‌حسی در عضلات دست و پا احساس کرده بودند. این اتفاق بار دیگر در ۲۲ آذر (۱۳ دسامبر ۲۰۲۲) در همین مدرسه رخ داد و این بار ۵۱ دانش‌آموز دختر راهی بیمارستان شدند. روابط عمومی آموزش و پرورش قم در اطلاعیه‌ای اعلام کرد که کارشناسان در حال بررسی علت مسمومیت هستند.
در روز ۱۰ آذر (۱ دسامبر ۲۰۲۲) مسمومیت غذایی دسته‌جمعی دانشجویان دانشگاه خوارزمی کرج اعلام شد. به گزارش شورای صنفی دانشجویان کشور «جمع کثیری از دانشجویان این دانشگاه به دلیل مصرف غذای شب گذشته سلف، مسموم شده و دچار تهوع، بدن درد و تب و لرز شدند.» رئیس کل دادگستری استان البرز تعداد این دانشجویان را ۱۶۰ نفر اعلام کرد.
خبرگزاری ایسنا اعلام کرد که از «روز چهارشنبه ۲ آذر تا پنج‌شنبه ۱۰ آذرماه در فاصله کمتر از ۱۰ روز بیش از ۱۲۰۰ دانشجو با علائمی مانند تهوع، استفراغ، دل‌درد و سرگیجه به مراکز درمانی» مراجعه کردند.
سازمان امور دانشجویان وزارت علوم، تحقیقات و فناوری روز یکشنبه ۱۳ آذر (۴ دسامبر ۲۰۲۲) دراین‌باره اطلاعیه‌ای صادر کرد و اعلام کرد که با بررسی‌های انجام شده در دانشگاه صنعتی اصفهان «منشا ویروسی عامل این بیماری گوارشی» بوده است.
مارشا بلکیرن، نماینده جمهوری‌خواه مجلس نمایندگان ایالات متحده از ایالت تنسی، در توییتی به مسمومیت زنجیره‌ای دانشجویان ایرانی اشاره کرد و نوشت «بیش از هزار دانشجوی ایرانی علائمی مرتبط با مسمومیت دارند. آیا این اقدام عمدی حکومت بوده است؟»
گزارش‌های دیگری در دی ماه حاکی از مراجعه دختران دانش‌آموز با علائم مسمومیت به مراکز درمانی منتشر شد اما آموزش و پرورش منشا را اتفاقات «خارج از مدرسه» دانست.
در همین حال، احمد امیرآبادی فراهانی، نماینده مجلس شورای اسلامی به نقل از وزیر آموزش و پرورش منشا مسمومیت دانش‌آموزان را استنشاق «گاز آمونیاک» از سیستم‌های گرمایشی مدارس اعلام کرده بود. اما یوسف نوری، وزیر آموزش و پرورش گفته بود: «برخی دلایل مختلفی را برای این حادثه مطرح کردند که فرصتی برای بررسی داده شده است البته علت حادثه گاز آمونیاک نبوده است و از رئیس آتش‌نشانی قم هم دراین‌باره پرسیدم که آن را رد کرد.»
مجید محبی، معاون درمان دانشگاه علوم پزشکی قم در روز دوشنبه ۱۷ بهمن (۶ فوریه ۲۰۲۳) از «مسمومیت ۶۱ دانش‌آموز از ۸ مدرسه قم» خبر داد. همشهری قم هم گزارش داده بود که عده‌ای از دانش‌آموزان دو مدرسه شاهد رضوی و هنرستان حسن برقعی با علائمی مثل سرفه شدید، حالت تهوع، سرگیجه و سردرد با آمبولانس به بیمارستان منتقل شدند.
رسانه‌های ایران در روز ۲۵ بهمن (۱۴ فوریه ۲۰۲۳)، از مراجعه دست‌کم ۱۱۷ دانش‌آموز با علائم مصومیت به بیمارستان در شهر قم خبر دادند. در همین روز رسانه‌های داخلی ایران از مسمومیت حدود ۳۰ دانش آموز یک مدرسه در منطقه ۱۱ تهران خبر دادند. به‌گفته مقامات آموزش و پرورش دلیل این مسمومیت انتشار «اسپری حشره‌کش» در فضای کلاس در پی «کنجکاوی کودکانه» بوده است. همین منبع افزوده است که تعدادی از دانش آموزان «که دچار استرس شده بودند» به اورژانس بیمارستان انتقال داده شدند. با این وجود «همه دانش آموزان در صحت و سلامت به سر می‌برند.»
بهرام عین‌اللهی، وزیر بهداشت در روز ۲۶ بهمن (۱۵ فوریه ۲۰۲۳) با خفیف دانستن مسمومیت‌ها اعلام کرد منشأ مسمومیت میکروبی یا ویروسی نیست و جای نگرانی وجود ندارد. وزیر آموزش و پرورش نیز اعلام کرد مسمومیت‌ها تاکنون تلفاتی نداشته و آنچه باعث نگرانی شده «شایعات موج‌های رسانه‌ای خارج از کشور» است. در همین روز سخنگوی وزارت بهداشت از تشکیل کمیته ویژه‌ای برای «بررسی مستمر علت و وضعیت مسمومیت» دانش‌آموزان قم خبر داد. از سوی دیگر، عباس ذاکریان، فرماندار قم، ورود دستگاه‌های اطلاعاتی و امنیتی و سپاه را برای بررسی پرونده مسمومیت‌ها اعلام کرد.
محمد جواد منتظری، دادستان کل کشور در روز اول اسفند در نامه‌ای به دادستان عمومی و انقلاب قم در رابطه با مسمومیت‌ها از «احتمال اقدامات مجرمانه عمدی» سخن گفت.
آگهیحدود ۸۰ نفر از دانش‌آموزان مدرسه دخترانه احمدیه بروجرد در روزهای ۲ و۳ اسفند با علائم مسمومیت روانه بیمارستان شدند. البته، سخنگوی وزارت بهداشت اعلام کرد که در مجاورت مدرسه دستگاهی با سوخت دیزلی کار می‌کرده و دود آن باعث مسمومیت دانش‌آموزان شده است و این حادثه ارتباطی با مسمومیت‌ها در شهر قم ندارد. پیش‌تر آتش‌نشانی نیز عامل مسمومیت را متصاعد شدن گاز دی اکسید کربن از سالن ورزشی مجاور اعلام کرده بود. این مدرسه در روز ۴ اسفند تعطیل شد اما در روز ۶ اسفند (۲۵ فوریه ۲۰۲۳) با بازگشایی مجدد مدرسه، این حادثه تکرار شد و این بار ۴۴ دانش‌آموز بروجردی روانه بیمارستان شدند. در همین روز چهار دانش‌آموز دیگر در قم نیز مسموم شدند.