جزئیات تازه از احیای برجام؛ موکول شدن بستن پرونده آژانس به آینده

یک پایگاه خبری آمریکایی در گزارشی اختصاصی جزئيات تازه‌ای از روند احیای توافق هسته‌ای ایران و قدرت‌های جهانی ارائه داده که نشان می‌دهد در صورتی که طرفین بر سر بازگشت دوباره به برجام با یکدیگر به توافق برسند، اجرای توافق مرحله‌ای خواهد بود. 

پایگاه خبری اکسیوس در گزارش خود با اشاره به اینکه مسئله پادمانی همچنان اصلی‌ترین مانع طرفین برای بازگشت به توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ است می‌گوید تهران خواستار بسته شدن پرونده تحقیقات آژانس در خصوص یافتن ذرات اورانیوم در سه سایتی است که از سوی ایران به آژانس به عنوان مراکز غنی‌سازی اورانیوم معرفی نشده بود. بر این اساس ایران تاکید کرده ۱۲۰ روز پس از امضای توافق و البته پیش از اجرای مجدد باید پرونده مربوط به مسائل پادمانی مختومه شود این در حالیست که طرف غربی حاضر نشده چنین اطمینانی به ایران ارائه دهد. 

بر اساس متن پیش‌نویس اتحادیه اروپا، اجرای توافق چند مرحله‌ای خواهد بود. اکسیوس به نقل از منابع آگاه گزارش داده که بر اساس توافقات صورت گرفته طرفین تنها در صورتی که از برداشته شدن تعهدات طرف مقابل در هر مرحله اطمینان یابند، به مرحله بعدی توافق خواهند رفت. 

همچنین انتظار می‌رود که روز اجرای مجدد توافق، چهار ماه پس از امضای توافق برجام باشد. به گفته این منابع، انتظار می رود ایران در این مرحله تمامی محدودیت‌ها بر برنامه هسته ای خود را اعمال کند و رژیم بازرسی کامل آژانس بین المللی انرژی اتمی را در مراکز هسته‌ای خود از سر بگیرد.

در مقابل آمریکا تمامی تحریم‌های ثانویه علیه ایران را لغو خواهد کرد و همچنین گام‌های دیگری از جمله تعامل با بخش خصوصی در مورد نحوه تجارت با ایران را برمی‌دارد. این اقدام آمریکا با هدف دادن اطمینان بیشتر در حوزه تضمین و پایداری توافق صورت خواهد گرفت. 

بر اساس این گزارش بازه زمانی چهار ماهه بین امضای توافق و روز اجرای مجدد، یک بازه زمانی مناسب برای دستیابی ایران و آژانس در خصوص مسائل پادمانی در اختیار طرفین قرار می‌دهد. با این حال بسیاری نگرانند که ایران به صورت شفاف به پرسش‌ها و تردیدهای آژانس پاسخ ندهد و این موضوع می‌تواند به تعلیق توافق بینجامد. 

رافائل گروسی، مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پیشتر و در اسفند سال گذشته در تهران با مقام‌های سازمان انرژی هسته‌ای ایران به توافقی در خصوص حل و فصل مسئله پادمانی دست یافت اما با وجود گذشت حدود ۶ ماه از آن زمان، آژانس هنوز از میزان همکاری ایران راضی نیست و خواستار پاسخگویی شفاف مقام‌های ایرانی در خصوص پیشینه برنامه هسته‌ای خود است. در مقابل اما ایران آژانس و شخص رافائل گروسی را به سیاسی کاری و همکاری با اسرائيل متهم کرده و معتقد است روندهای غیر فنی و رویکردهای سیاسی مانع این شده تا پرونده مربوط به مسائل پادمانی همچنان مختومه اعلام نشود. 

نگرانی‌ها در خصوص عدم بسته شدن پرونده پادمانی سایه سنگینی بر سر حصول توافق انداخته و نگرانی‌ها در خصوص عملی نشده توافق را شدت بخشیده است. حسین امیر عبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران که به مسکو سفر کرده در دیدار با مقام‌های روسی به این موضوع اشاره و تاکید کرد که متن توافق در حوزه تضمین چندان قوی نیست و باید تقویت شود. 

آقای امیرعبداللهیان همچنین در ادامه افزود: «درباره مذاکره ایران برای لغو تحریم‌ها ما اخیرا آخرین متن طرف آمریکایی را دریافت کردیم و همکاران من به دقت در حال بررسی متن هستند. ما همچنان در موضوع تضمین نیازمند متنی نیرومندتر هستیم. لذا داریم فکر می‌کنیم چگونه می‌توان به یک متن نیرومند در موضوع تضمین دست یافت و ضمانت‌ها‌ی قوی تر و قابل اعتناتری را داشته باشیم.» 

اظهارات امیرعبداللیهان در حالی مطرح می‌شود که طرف‌های غربی بارها تاکید کرده‌اند موضوع مسائل پادمانی از جمله موارد فرابرجامی است و نمی‌توان در متن احیای توافق اشاره‌ای به این مسئله کرد. 

با این حال مقام‌های آمریکایی امیدوارند با این روند که کاهش بیشتر تحریم‌ها پس از اجرای مجدد توافق ارائه شود به تهران این انگیزه را بدهد تا حتی اگر پرونده مسائل پادمانی بسته نشد، همچنان به اجرای کامل توافق ادامه دهند. 

 یک مقام آمریکایی به اکسیوس می‌گوید: «این توافق گام به گام است و روند اجرای آن نیز چنین خواهد بود. در نتیجه ایرانی‌ها به یکباره‌ به همه چیز دست پیدا نخواهند کرد.» این مقام ارشد که نخواسته نامش فاش شود در ادامه افزود: «ما به ایرانی‌ها گفتیم که حل پرونده با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به عهده آنهاست و دلیلی وجود ندارد که آن را به روز اجرای مجدد مرتبط کنیم. اگر ایران این کار را انجام دهد، لغو تحریم‌ها را به تاخیر می‌اندازد.»

این مقام آمریکایی همچنین تاکید کرده هرچند ممکن است توافق به زودی حاصل شود اما امکان تبادل پاسخ‌های کتبی بیشتر نیز وجود دارد در نتیجه ممکن است این مسئله باعث افزایش زمان حصول به توافق شود. 

مخالفان داخلی احیای برجام

در همین حال در ایران همچنان مخالفان برجام دولت را برای تعویق امضای توافق تحت فشار می‌گذارند. روزنامه کیهان در شماره روز پنجشنبه خود در مطالب متفاوتی گزارش داده که احیای توافق هسته‌ای باعث خواهد شد قیمت نفت از ۱۰۰ دلار به ۶۵ دلار سقوط کند. این روزنامه تندرو همچنین با اشاره به سفر وزیر خارجه ایران به روسیه ادامه داده که لغو دائمی و پایدار تمامی تحریم‌ها، راستی‌آزمایی معتبر، تضمین عینی و عملی و بسته شدن پرونده آژانس از خواسته‌های واضح و مشخص ایران است. 

این روزنامه البته به اشتباه پرونده پادمانی را با موضوع پی‌ام‌دی یا ابعاد احتمالی نظامی برنامه هسته‌ای ایران یکی گرفته است. این در حالی‌است که موضوع پی‌ام‌دی در توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ بسته شد اما مسئله پادمان به عدم شفافیت ایران در خصوص پیشینه برنامه هسته‌ای و همچنین یافتن رد اورانیوم در مراکزی از تاسیسات هسته‌ای ایران مربوط می‌شود که ایران پیشتر به آژانس اعلام نکرده بوده که در آنجا غنی‌سازی اورانیوم انجام می‌دهد. 

کیهان بدون درک درست این تفاوت یکی از درخواست‌های ایران از آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را «بسته شدن دائمی پرونده ادعایی درباره فعالیت‌های نظامی هسته‌ای ایران» معرفی کرده است. موضوعی که همان PMD است و پیشتر هم مختومه شده است. 

این روزنامه همچنین به اروپا هشدار داده که با توجه به نزدیکی به زمستان و با توجه به افزایش هزینه‌های انرژی، فصلی سخت و مهیب در انتظار آنها خواهد بود مگر اینکه به نوشته کیهان: «سران آمریکا و تروئیکای اروپایی کمی بِجُنبند و از خوی سلطه‌گری و غارتگری و دیکتاتوری فاصله بگیرند.» 

به کانال تلگرام یورونیوز فارسی بپیوندید

به هر ترتیب با گذشت بیش از یک هفته از زمان ارسال پاسخ آمریکا به ایران که از طریق اتحادیه اروپا صورت گرفته، ایران هنوز به صورت رسمی به این موضوع واکنش نشان نداده و همین مسئله احتمال ادامه روند مذاکرات به شکل کنونی و ارسال پیام‌های مکتوب را افزایش داده است.