دادگاه فرانکفورت برای نخستین بار درباره یک متهم نسل‌کشی داعش علیه یزیدیان حکم صادر می‌کند
نظرها
یک دادگاه کیفری در فرانکفورت روز سه‌شنبه ۳۰ نوامبر برای نخستین به جرایم ارتکابی طه الجمیلی، عضو داعش به اتهام نسل‌کشی علیه اقلیت یزیدیان عراق رسیدگی می‌کند.
یزیدیان کردزبان در جریان کشورگشایی دولت اسلامی عراق و شام در سال‌های ۲۰۱۴ و ۲۰۱۵ یکی از بزرگ‌ترین قربانیان این گروه بودند. سازمان ملل متحد برآورد می‌کند در جریان حمله سربازان خلافت اسلامی به سرزمین‌های محل سکونت این اقلیت و به‌ویژه شهر سنجار (شنگال) بیش از ۱۰هزار نفر کشته شدند. جنگجویان داعش حدود ۷هزار زن و دختر یزیدی را در عراق و شرق سوریه به بردگی کشیدند.
طه الجمیلی متهم است در سال ۲۰۱۵ یک دختربچه ۵ ساله یزیدی را زیر آفتاب سوزان عراق بدون آب و غذا به زنجیر کشیده و کشته است. جنیفر ونیش، همسر طه الجمیلی نیز ماه گذشته در مونیخ به جرم عدم ممانعت از قتل این دختربچه به ۱۰ سال زندان محکوم شده بود.
ناتیا نوروزوف، وکیل و مدیر حقوقی سازمان جهانی یزدا به یورونیوز می‌گوید: «اگر دادگاه فرانکفورت جرم طه الجمیلی را نسل‌کشی بداند، این نخستین بار خواهد بود که یک مرجع قضایی جرایم ارتکابی داعش علیه یزیدیان را در مقام این جنایت شناسایی می‌کند.»
پیش از این سازمان ملل متحد توحش دولت اسلامی علیه یزیدیان را نسل‌کشی ارزیابی کرده بود. با این حال، به‌توجه به اینکه دادگاهی در این مورد حکم نداده است، رویه قضایی درباره مرتکبان این جرم و چگونگی پرداخت غرامت به بازماندگان وجود ندارد. خانم نوروزوف می‌گوید: «برای قربانیان لحظه بزرگی خواهد بود. ۷ سال است که منتظر چنین لحظه‌ای هستند. برای ما یک واقعه جریان‌ساز خواهد بود.»
ماجرای زجرکش کردن رانیا، دختربچه ۵ ساله یزیدی چگونه بر ملا شد؟
طه الجمیلی در سال ۲۰۱۳ به داعش پیوست. گروهی که در اواخر دسامبر ۲۰۱۲، یک سال و نیم پس از آغاز بهار عربی در سوریه و در جریان اختلاف با جبهه النصره در این کشور اعلام موجودیت کرد. جنیفر ونیش، شهروند آلمانی از راه ترکیه و عراق به جنود خلافت اسلامی پیوست و با طه ازدواج کرد. از قرار معلوم این زوج عضو پلیس امر به معروف و نهی از منکر داعش، معروف به «حسبه» بودند.
طه و جنیفر در سال ۲۰۱۵ یک مادر و دختر یزیدی را در موصل خریدند و به کنیزی گرفتند. دختربچه ۵ ساله رانیا نام داشت. این زوج داعشی متهم هستند که مادر و دختر را به زور مسلمان کردند. ناتیانا نوروزوف می‌گوید: «مادر و دختر هر روز کتک می‌خوردند.»
زنان و دختران یزیدی، به‌عنوان غنیمت جنگی در سال‌های قدرت داعش در بازارها خرید و فروش می‌شدند.
یک روز، زمانی که رانیای ۵ ساله مریض شد و جایش را خیس کرد، طه الجمیلی برای مجازات «کنیزش» او را بیرون خانه، زیر آفتاب سوزان بیابان‌های عراق به زنجیر کشید. به‌گفته وکیل قربانیان رانیا «بر اثر گرما، تشنگی و بی‌غذایی جان داد. ضعیف شده بود و مادرش شاهد [جان دادن] فرزند بود.»
مادر رانیا، شاهد اصلی پرونده است و امل کلونی، همسر جورج کلونی وکالت وی را برعهده دارد.
جنیفر ونیش در سال ۲۰۱۶ در ترکیه بازداشت و به آلمان مسترد شد. در آلمان، احتمالا به دلیل نبود مستندات آزاد بود تا اینکه در سال ۲۰۱۸ تصمیم گرفت بار دیگر به جنگجویان دولت اسلامی در سوریه بپیوندد. او ماجرای زجرکش کردن رانیا را برای یک راننده تعریف کرد. آن راننده نفوذی اف‌بی‌آی در عراق و سوریه بود و صدای جنیفر را ضبط کرد. این فایل صوتی، مدرک اصلی دستگاه قضایی آلمان برای تحت تعقیب قرار دادن زوج عراقی-آلمانی داعش بود. جنیفر همان سال به اتهام عضویت در یک گروه تروریستی بازداشت روند رسیدگی به پرونده وی آغاز شد.
طه الجمیلی، یک سال بعد، زمانی که برای اخذ پناهندگی به یونان رفته بود بازداشت شد. آلمان از یونان خواست تا این متهم را در پرونده جنیفر ونیش به این کشور مسترد کند. در سال ۲۰۲۰، دادستانی فرانکفورت با صدور کیفرخواست، طه الجمیلی را به نسل‌کشی، ارتکاب جرایم علیه بشریت، قتل و قاچاق انسان متهم و برای وی درخواست حبس ابد کرد. محاکمه این عضو داعش از آوریل همان سال آغاز شد.
دفاع وکلای طه: موکل ما به نماینده جنایات داعش تبدیل شده است
سرکان آلکان، وکیل مدافع طه الجمیلی به یورونیوز می‌گوید: «ما اتهامات را رد می‌کنیم. احساس می‌کنیم از موکل ما به‌عنوان نماینده جنایات داعش استفاده می‌شود.» آقای آلکان با ایراد گرفتن به محتویات پرونده می‌گوید: «اطلاعات بسیار ناقص است. حتی نمی‌دانیم این دختربچه واقعا مرده است یا نه؟»
دادگاه مونیخ پیشاپیش قتل رانیا را در پرونده جنیفر تائید کرده و براساس آن حکم داده است. باید منتظر ماند و دید که آیا دادگاه فرانکفورت این کودک‌کشی را مصداق «نسل‌کشی» می‌داند یا نه. قضات پرونده باید به این نتیجه برسند که انگیزه طه الجمیلی از زجرکش کردن دختر، نابودی قربانی به‌دلیل تعلق به یک گروه قومی-مذهبی بوده است.
ناتیانا نوروزوف می‌گوید: «من در مقام وکیل می‌دانم که اثبات مشارکت در ارتکاب جرم نسل‌کشی چقدر دشوار است.» او از دادگاه می‌خواهد در صورت رد کیفرخواست، ماجرا را درست و دقیق به جامعه یزیدیان توضیح دهد: «اگر دادگاه به‌دلیل نبود مدارک و شواهد کافی نتواند ژنوساید را شناسایی کند، باید به یزیدیان توضیح دهد که این حکم، تنها در مورد این پرونده خاص است و نافی وقوع نسل‌کشی علیه یزیدیان نیست.»
دادگستری آلمان در حالی پیشگام رسیدگی به بدترین اشکال جرایم ارتکابی علیه نوع بشر در عراق و سوریه شده است که دیوان عالی کشور فرانسه، هفته گذشته هرگونه صلاحیت دادگاه‌های این کشور برای رسیدگی به پرونده‌های مشابه در سوریه را رد کرد. رسیدگی قضایی به اتهاماتی که امکان اثبات آن‌ها برای دادگاه‌های اروپایی، با توجه به بعد زمان و مکان دشوار است، شاید یکی از دلایل این تصمیم نظام قضایی فرانسه بوده باشد. یک احتمال دیگر چه برای فرانسه، چه برای کشورهای دیگر اروپایی این است که احتمالا گروهی از اعضای داعش به‌عنوان پناهنده به کشورهای اروپایی رسید اند. در چنین شرایطی، رسیدگی به جرایم ارتکابی هزاران نفر می‌تواند، توان محاکم کیفری کشورهای پذیرنده را به چالش بکشد.