مجید گلپور استاد دانشگاه در گفتگو با یورونیوز میگوید رفع تحریمهای آمریکا بدلیل این که تنها کاخ سفید نیست که تصمیم میگیرد و نهادهای امنیتی و کنگره نیز در تصمیم نهایی نقش دارند، روند پشرفت نشست کمیسیون برجام در وین را دشوارتر میکند.
آگهیعلی اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران جمعه اعلام کرد که این کشورغنی سازی ۶۰ درصدی اورانیوم را آغاز کرده است. این تصمیم که در میانه های هفته توسط دولت حسن روحانی گرفته شده بنوعی واکنشی بود به حمله تاسیسات هستهای نطنز.
غنیسازی ۶۰ درصدی در حالی است که دور دوم نشست کمیسیون برجامی پنجشنبه با حضور ۴+۱ در گراند هتل وین و بصورت غیرمستقیم با آمریکاییها پیگیری شد. تیم دیپلماتیک ایالات متحده در هتل ایمپریال وین با انریکو مورا، هماهنگ کننده این نشست و نماینده اتحادیه اروپا مطالبات خود را مطرح کردند. یورونیوز برای تحلیل بهتر اعلام غنیسازی ۶۰ درصدی و تاثیر آن بر نشست کمیسیون برجام با مجید گلپور، استاد دانشگاه در فرانسه و بلژیک و تحلیلگر گفتگو کرده است.
یورونیوز:به نظر شما آغاز غنیسازی ۶۰ درصدی از سوی جمهوری اسلامی ایران چه تاثیری بر روند مذاکرات کنونی کمیسیون برجام خواهد داشت؟ آیا چنین میزانی از غنیسازی به نوعی خروج از توافق هستهای سال ۲۰۱۵ به حساب میآید؟
مجید گلپور: روشن است که غنیسازی ۶۰ درصدی یک اهرم فشار است از سوی جمهوری اسلامی برای بازگشت هرچه سریعتر ایالات متحده به برجام و رفع تحریمها. اما به دلیل این که این میزان غنیسازی ایران را به ساخت تسلیحات هستهای نزدیک میکند قطعا مغایر با برجام است و این توافق را نقض میکند. میزان غنیسازی نه تنها غیرقانونی است بلکه به ضرر منافع ملی هم هست. در واقع چالش اصلی اینجاست که مقامات جمهوری اسلامی با غنیسازی ۶۰ درصدی اروانیوم از آمریکا میخواهند که تحریمها را لغو کند اما در مقابل هیچ تضمینی به آمریکا نمیدهند. پارادوکس و تناقض غنیسازی ۶۰ درصدی اینجاست. ایران هیچ پیشنهاد متقابلی در صورت رفع تحریمها به آمریکا نمیدهد.
مهمترین مسئله برای درک بهتر نشستهای کمیسیون برجام این است که باید انگیزههای مذاکره کنندگان را دریابیم. آیا آمریکاییها به وضوح گفتهاند که میخواهند به برجام برگردند؟ ایران چه مطالبات اولیهای دارد؟ آنچه که مسلم است تصمیم ایران بر غنیسازی ۶۰ درصدی در میان نشست اول و دوم بهوضوح نشان میدهد که مذکرات بر طبق آنچه که طرفین از روز اول عنوان کردهاند جلو نمیرود. از سوی دیگر معتقدم بهانه نطنز برای غنیسازی ۶۰ درصدی در میانه مذاکرات کاملا بیمنطق است.
یورونیوز:این که مذاکرات ایران و آمریکا در نشست کمیسیون برجام بصورت غیرمستقیم دنبال می شود نشانه چیست؟
مجید گلپور: جمهوری اسلامی ایران با مخفی کردن قدرت و نفوذ آمریکا در این مذاکرات، برای راضی کردن افکار عمومی در داخل کشور تصمیم گرفته است تا اجازه حضور تیم آمریکایی در نشست مستقیم کمیسیون برجام را ندهد. در واقع این تصمیم رفتاری است که دلایل مختلف دارد. دلیل اول این است که آمریکا به عنوان کشوری که فشار حداکثری و وضع تحریمهای گسترده را در دستور کار داشته همچنان این اهرم فشار را در دست دارد. آمریکا نه تنها این اهرم را در دست دارد بلکه در چند هفته گذشته توانسته به اجماع مطلوب و دست کم حمایت اروپاییها در همین چند هفته گذشته را کسب کند. به این ترتیب باید بگوییم آمریکا سه اهرم مهم این مذاکرات را همچنان در دست دارد. اهرم فشار حداکثری از طریق تحریمهای جاری، اهرم اجماع و اهرم سوم و مهم دیپلماسی.
یورونیوز:ایران یکی از دلایل اصلی حضور در نشست وین را رفع تحریم ها خوانده است. آیا به نظر شما امکان برداشتن تحریم های آمریکا در کوتاه مدت و در چارچوب این نشست وجود دارد؟
مجید گلپور: این که تصور کنیم همه تحریمها در این مذکرات برداشته نشوند امکان ندارد. چون تحریمها علیه ایران بسیار گسترده و متنوع هستند. برای برداشت و لغو تحریمها تنها دولت نیست که تصمیمگیر اصلی است. گزارشهای نهادهای امنیتی و همچنین تصمیم کنگره در این باره بسیار اهمیت دارد و به همین دلیل به نظر نمیرسد در شرایط کنونی و مثلا تا پیش از انتخابات بتوان امید رفع و لغو تحریمهای علیه ایران را داشت. از طرف دیگر، طرف ایرانی مذاکرات یعنی عباس عراقچی هم نمیتواند تصمیم قاطعانه در این جلسات بگیرد. او برای هر تصمیمی به جز نظر رهبری باید یک اجماع ملی در داخل بین جناحهای قدرت برقرار کند و در واقع بخش عمدهای از نشست وین نیاز به دولتمردانی دارد که بتوانند در این مذاکرات تصمیم اجرایی را قاطعانه بگیرند.
**یورونیوز:** آیا امکان دستیابی به یک توافق حداقلی بین ایران و کشورهای ۵+۱ به عنوان مثال بازگشت آمریکا به برجام تا پیش از انتخابات ریاست جمهوری در ایران میسر است؟
**مجید گلپور:** آنچه که در بهترین حالت میتواند تا انتخابات ریاست جمهوری در زمینه بحران هستهای رخ دهد در بهترین حالت همان چیزی است که پیشتر آقای ماکرون پیشنهادش را داده است. تسهیل بخشی از داراییهای بلوکه شده جمهوری اسلامی در سطح ۱۰ تا ۱۵ میلیارد و قرار دادن این سرمایهها در اینستکس برای شروع معاملات تجاری مشروع.
برای رسیدن به این هدف بیتردید دو کارگروه هستهای و رفع تحریمهای جمهوری اسلامی باید بتوانند هوشمندانه عمل کنند. این بهترین موفقیت را تا انتخابات ریاست جمهوری میتوانبه وجود آورد. اما تصمیمهایی از نوع غنیسازی ۶۰ درصدی اورانیوم و یا اعلام مقامات ایرانی که میگویند ما در آستانه غنیسازی ۹۰ درصدی قرار داریم میتواند مذاکرات را به بن بست کامل برساند.
این بن بست همزمان شده است با بن بست انتخاباتی در ایران. این موضوع اهمیت زیادی دارد. یعنی اگر امروز آقای عراقچی نتواند به توافقی جدی دست پیدا کند بعید به نظر میرسد با عدم اجماع سیاسی در آستانه انتخابات در ایران اتفاق بهتری پس از انتخابات ریاست جمهوری رقم بخورد.
فراموش نکنیم که داراییهای ارزی ایران تمام شده است و ارزش پول ملی نیز به پایینترین سطح خود در چند سال اخیر رسیده است. بهنوعی با یک فروپاشی اقتصادی روبرو هستیم. به عقیده من در کنار این فروپاشی اقتصادی شاهد یک فروپاشی سیاسی هم هستیم. به نظرم دلیل اصلی آمدن جمهوری اسلامی به پای میز مذاکرات برجامی هم همین فروپاشی سیاسی است که در یک سال گذشته شاهد آن بودهایم. به این ترتیب دو فروپاشی اقتصادی و سیاسی، نظام را به سمت یک فروپاشی ایدئولوژیک سوق دادهاند. نظامی که در واقع اپوزوسیون و یا مخالفان قدرتمندی ندارد اما ازدرون دچار استحاله شده است.