سازمان ملل در انتظار اصلاح با مدیریت جدید

آگهی

آیا سازمان ملل متحد که شارل دو گل آن را «چیز» می نامید، در آستانه ۷۱ سالگی می تواند با دبیر کل جدید خود نفسی تازه کند؟ آنتونیو گوترش که ده سال در رأس کمیساریای عالی پناهندگان در اردوگاه ها حاضر می شد، به سازمانی ضعیف شده و نیازمند اعتماد، امید تازه ای بخشیده است.

بان کی مون نه در داخل سازمان و نه در بیرون از آن، نتوانست آن گونه که باید جا بیفتد. مناقشات بزرگ و در رأس آن سوریه بی راه حل ماند و خود سازمان نتوانست اصلاحاتی را که از مدت ها پیش انتظار آن می رفت در خود ایجاد کند.

سال ۱۹۴۵ در سان فرانسیسکو. جنگ جهانی دوم تازه پایان یافته بود. بمب اتمی سبب مرگ ۲۰۰ هزار نفر در هیروشیما و ناکازاکی شده بود. می بایست برای عوض کردن دنیا تلاش می شد و سازمان ملل چنین وظایفی را به عهده گرفت: حفظ صلح و امنیت، روابط دوستانه میان کشورها و ارتقا حقوق بشر و دموکراسی.

بعد از جنگ جهانی، دوران جنگ سرد فرا رسید و سازمان ملل برای دوره ای طولانی فلج شد. سپس ماجرای رواندا، نبرد بوسنی و درگیری های خونین آن سبب انتقادهای بی سابقه از سازمان ملل شد که نتوانسته بود از کشتار غیرنظامیان جلوگیری و از آنها حمایت کند.

این سازمان امروز هم به خاطر جنگ سوریه و نقطه اوج آن یعنی کشتار ساکنان حلب، سرزنش می شود.

با این همه کوفی عنان، دبیر کل محبوب سازمان ملل در وقت خداحافظی در سال ۲۰۰۵ گفته بود: «من از کشورهای عضو می خواهم بیشتر از این به شورای امنیت نقش نمایندگی جامعه جهانی را بدهند و پیشنهاد می کنم شورای امنیتِ بازسازی شده طی قطعنامه ای، اصولی را که مطابق آن می توان مجوز توسل به زور را داد روشن کند.»

شورای امنیت، بازوی اجرایی سازمان ملل از ماه ها پیش بر سر مسئله سوریه از هم گسیخته است. آیا این تشکیلات اصلاح خواهد شد؟

در حال حاضر شورای امنیت ۱۵ عضو دارد که پنج تا از آنها، یعنی ایالات متحده آمریکا، فرانسه، بریتانیا، چین و روسیه دائمی و دارای حق وتو هستند. گروه ۴ شامل هند، برزیل، آلمان و ژاپن، پیشنهاد می کند که تعداد اعضا با احتساب خودشان و دو کشور آفریقایی به ۲۵ افزایش یابد.

این اصلاح سبب خواهد شد شورای امنیت از نظر پراکندگی جغرافیایی نمایندگان بیشتری در سطح جهان داشته باشد. به جز این، طرفداران اصلاحات سازمان ملل، به ویژه خواهان تغییر در قانون حق وتو هستند. بعضی از اعضا شورای امنیت با استفاده از این حق، مانع عملی شدن کنش ها می شوند.

زید ابن رعد حسین، کمیسر عالی پناهندگان سازمان ملل می گوید: «هفته پیش شورای امنیت قادر به تصمیم گیری در مورد توقف عملیات در شرق حلب نبود. نام “شورای امنیت” این پرسش را در ذهن من ایجاد کرده بود که “امنیت چه کسی؟” قطعا منظورشان امنیت ساکنان شرق حلب نبود.»

اکنون باید دید آیا آنتونیو گوترش با تجربه انسانی و واقعیتی که در محل شاهد بوده، خواهد توانست چهره سازمان ملل را با مدیریت خود بازسازی کند و مأموریت اصلی آن یعنی حفظ صلح و امنیت در جهان را عملی سازد یا نه.