«آرشیو امنیت ملی» روز سهشنبه متن گفتگوهای رهبران روسیه و آمریکا بین سالهای ۲۰۰۱ تا ۲۰۰۸ را منتشر کرد. این گفتگوها که در نتیجه شکایت حقوقی این موسسه از حالت محرمانه خارج شدند، نشان میدهند که بوش و پوتین مرتبا بر جلوگیری ایران از غنیسازی اورانیوم و دستیابی سلاح هستهای تاکید کردهاند.
بنابر این اسناد که روز سهشنبه ۲۳ دسامبر منتشر شد، برنامه هستهای ایران محور سه گفتگوی مستقیم ولادیمیر پوتین، رئیسجمهوری روسیه و جورج دبلیو بوش، رئیسجمهوری وقت آمریکا در سالهای ۲۰۰۱، ۲۰۰۵ و ۲۰۰۸ بود.
در گفتگوی نخست که در جریان دیدار دو رهبر در ۱۶ ژوئن ۲۰۰۱ در قلعه «بردو» اسلوونی انجام شد، در پی ابراز نگرانی جورج بوش درباره برنامه هستهای ایران و فروش تسلیحات به تهران، ولادیمیر پوتین گفت که فروش فناوری موشکی به ایران را محدود میکند و تایید کرد که ایران به دنبال دستیابی به سلاح هستهای است.
آقای پوتین گفت: «کارشناسان ایرانی از کارشناسان ما سوالات بسیاری درباره موضوعات حساس میپرسند. شکی نیست که آنها سلاح هستهای میخواهند.»
او افزود: «من به افرادمان گفتم که راجعبه چنین مسائلی با آنها صحبت نکنند.»
در این دیدار همچنین آقای بوش ضمن تکذیب گزارشها مبنی بر تلاش آمریکا برای عادیسازی روابط با ایران، با اشاره به تصویب تحریمها علیه ایران در کنگره آمریکا گفت که کنگره چنین امری را عملا غیرممکن کرده است.
کاندولیزا رایس، مشاور امنیت ملی وقت نیز که در تمام این گفتگوها آقای بوش را همراهی میکرد، تایید کرد که شایعاتی مبنی بر تلاش واشنگتن برای عادیسازی روابط با تهران وجود دارد، اما تاکید کرد چنین موضوعی واقعیت ندارد.
۲۰۰۵: زمزمه ارجاع پرونده هستهای ایران به شورای امنیت
سند دوم مربوط به دیدار ولادیمیر پوتین و جورج بوش در ۱۶ سپتامبر ۲۰۰۵ در دفتر بیضیشکل کاخ سفید است. این دیدار که با حضور کاندولیزا رایس، وزیر خارجه وقت و دونالد رامسفلد وزیر دفاع وقت آمریکا و همچنین سرگی لاوروف، وزیر خارجه روسیه انجام شد، عمدتا بر برنامه هستهای ایران و جلوگیری از دستیابی تهران به سلاح هستهای متمرکز بود.
کاندولیزا رایس در این جلسه گفت که پیشتر جلسهای را با آقای لاوروف صرفا درباره ایران برگزار کرده است.
خانم رایس گفت: «توافق کردیم که هیچکس نمیخواهد ایران به سلاح هستهای دست یابد و باید برای این کار هرچه در توان داریم انجام دهیم.»
او افزود: «نگرانی ما توانایی ایران برای بازفرآوری و غنیسازی است. بسیار مهم است به نقطهای برسیم که ایران نتواند بازفرآوری و غنیسازی انجام دهد؛ چنین چیزی خطرناک است و میتواند به برنامه نظامی تبدیل شود. گزارش درباره تسلیحاتی شدن [برنامه هستهای ایران] را در اختیار روسها قرار دادیم.»
در این جلسه همچنین ارجاع پرونده هستهای ایران به شورای امنیت سازمان ملل متحد مطرح میشود. بنابر این گفتگو، روسیه با توجیه این که این امر ممکن است تهران را به پیگیری مسیر کره شمالی برای دستیابی به سلاح هستهای ترغیب کند، با این موضوع مخالفت کرده است.
با این حال نکته مهم این است که در اینجا ابتدا آقای پوتین به اقدام نظامی علیه ایران اشاره کرد.
آقای پوتین گفت: « نگرانی ما این است که ارجاع فوری باعث شود ایران مسیر کره شمالی را در پیش بگیرد. اگر واقعاً در پی سلاح هستهای باشند، کنترل آنچه در ایران رخ میدهد را از دست میدهیم. آن وقت باید کاری بکنیم. چه کاری؟ حمله؟ چه کسی؟ کجا؟ چه اهدافی؟ آیا از اطلاعاتی که دارید مطمئنید؟ مهم است برای موضعمان مبنا بسازیم.»
او افزود: «اما با جورج موافقم. اگر ایران قوانین بینالمللی را، آنگونه که همینجا صورتبندی شد، نقض کند، آنگاه حق داریم موضوع را به شورای امنیت ببریم.»
این جلسه درست یک ماه پس از آغاز ریاستجمهوری محمود احمدینژاد برگزار شده است. آقای پوتین در این جلسه گفت که یک ساعت و بیست دقیقه با محمود احمدینژاد صحبت کرده و به او گفته است که اگر به مذاکرات هستهای با اروپاییها ادامه ندهد، ایران منزوی خواهد شد.
گزینه نظامی روی میز
در دیدار سپتامبر ۲۰۰۵، آقای بوش با اشاره به نگرانیهای اسرائیل به برنامه هستهای ایران تاکید کرد که اگرچه گزینه نظامی «بد» است، اما باید همچنان روی میز باشد.
آقای بوش گفت: «گزینه نظامی بد است. اما نمیتوانیم آن را کاملا از روی میز برداریم. آریل شارون [نخستوزیر وقت اسرائيل] به گزینه نظامی فکر میکند. اگر من یا شما جای شارون بودیم هم به این گزینه فکر میکردیم. بمب هستهای ایران واقعا اسرائیلیها را وحشتزده میکند.»
جورج بوش تاکید کرد: «دیپلماسی باید جواب دهد. اگر شارون احساس کند که باید به ایران حمله کند، اوضاع از کنترل خارج میشود. نمیگویم چنین چیزی ناگزیر است، اما محتملترین واکنش نظامی از سوی اسرائیل خواهد بود.»
آقای بوش درباره اهداف احتمالی اسرائیل گفت: «اگر فکر کنند در نطنز غنیسازی انجام میشود، یکی از اهداف خواهد بود. اما ما برای اسرائیل هدفگذاری نمیکنیم.»
۲۰۰۸: دیدار نهایی؛ «آنها دیوانهاند»
سند سوم مربوط به دیدار جورج بوش با ولادیمیر پوتین در سال ۲۰۰۸ در اقامتگاه رئيسجمهوری روسیه در شهر سوچی این کشور است. در این دیدار نیز برنامه هستهای ایران یکی از مسائل اصلی گفتگوی دو رهبر است.
آقای پوتین در این جلسه گفت که درباره ایران «همهچیز در حال کنترل است». او با این حال گفت که ایران در برخی موارد قصد دارد امور را «مخفیانه» پیش ببرد و افزود: «پیدایشان میکنیم و مجازات میشوند.»
کاندولیزا رایس، وزیر خارجه آمریکا نیز تایید کرد که فعالیتهای مخفیانهای در تاسیسات هستهای «اراک» انجام شده است.
جورج بوش با اشاره به طرح پیشنهادی روسیه در آن زمان مبنی بر فراهم کردن سوخت هستهای برای نیروگاههای اتمی ایران و جلوگیری از غنیسازی، خطاب به آقای پوتین گفت: «طرح شما بسیار هوشمندانه بود. رهبران [ایران] میگویند برق هستهای غیرنظامی میخواهند؛ ما میگوییم خوب، حق شماست. روسیه میگوید، این هم سوخت؛ پس نیازی به غنیسازی ندارید. اگر غنیسازی کنید، نشان میدهد برق غیرنظامی نمیخواهید و چیز بیشتری میخواهید.»
آقای پوتین با اشاره به این که ارسال سامانههای موشکی «اس-۳۰۰» (S-300) به ایران را مشروط به رفتار تهران کرده است، گفت: «چهار سال پیش با آنها قرارداد امضا کردیم، اما اجرا نشده است.»
آقای بوش در پاسخ به این اظهارات گفت: «از شما قدردانم. آنها دیوانهاند.»
آقای پوتین پاسخ داد: «آنها کاملا دیوانهاند.»
رهبر روسیه افزود: «چیزی که من را شگفتزده کرده این است که اگرچه ایدئولوژی آنها دیوانهوار است، اما هوشمندند، تحصیلات دانشگاهی دارند و از محیط آکادمیک آمدهاند، از جمله احمدینژاد، اطرافیانش و رئیس مجلس. آدمهای بدوی نیستند. برایم شگفتآور بود.»