به گزارش جروزالم پست، واحد اطلاعات و سایبری ارتش اسرائیل موسوم به «ماتسپن» در جریان جنگ ۱۲ روزه توانمندی‌های خود در حوزه داده‌های کلان را تا بیش از هزار و ۵۰۰ کیلومتر فراتر از مرزهای اسرائیل و در درون خاک ایران گسترش داد و توانست واکنش تهران را به ضربه‌ای آغازین اسرائیل تضعیف کند و به تاخیر اندازد.
«ماتسپن» در زبان عبری به معنای قطب‌نماست. این واحد که شامل شاخه‌های اطلاعاتی، برنامه‌نویسی، سایبری، ارتباطات و داده‌های ارتش اسرائیل است، سال‌هاست نقش گسترده‌ای در جبهه‌های مختلف برای ارتش اسرائیل ایفا می‌کند
اما به گزارش روزنامه اسرائیلی جروزالم پست، این واحد در جریان حملات ۱۲ روزه اسرائیل به ایران در ماه ژوئن، موسوم به عملیات «طلوع شیران» تمام توان عملیاتی خود در حوزه داده‌های کلان تا بیش از هزار و ۵۰۰ کیلومتر فراتر از مرزهای اسرائیل، یعنی داخل خاک ایران، گسترش داد.
این موضوع به‌ویژه در مرحله نخستین و «ضربهٔ آغازین» جنگ نمود داشت. یعنی هنگامی که اسرائیل با حمله‌ای برق‌آسا تهران را در ساعات اولیه غافل‌گیر کرد و توانست واکنش جمهوری اسلامی را به‌طور قابل توجهی به تأخیر اندازد و تضعیف کند.
چالش‌های اصلی «ماتسپن» معمولا این است که چگونه برنامه‌های خود را به سطحی برساند که بتوانند اثرگذاری عملیات ارتش اسرائیل در خاک دشمن را به حداکثر برسانند.
تغییرات در صحنه نبرد
اگرچه داده‌ها و برنامه‌های کامپیوتری در دنیای دیجیتال قرار دارند و می‌توانند بدون توجه به مرزهای جغرافیایی جابه‌جا شوند، اما همچنان برای تسهیل انتقال این برنامه‌ها و داده‌ها به مناطق دیگر به انواع مختلفی از زیرساخت‌های فیزیکی نیاز است.
اسرائیل هرگز تا پیش از این تلاشی برای اجرای عملیات گسترده و مداومی در کشوری به دوری ایران، همراه با به‌روزرسانی لحظه‌به‌لحظه از محل آخرین بمباران‌های خود و شلیک‌های موشکی ایران، انجام نداده بود.
اما «ماتسپن» برای به‌کارگیری فناوری‌ها و برنامه‌های تازه‌ای که برای جنگ‌های طولانی‌مدت در خاک دشمنان نزدیک طراحی کرده بود، در کشورهایی با فاصله بسیار بیشتر، آن‌ها را مهندسی معکوس کرد.
به گزارش جروزالم پست به نقل از مقامات ارشد ارتش اسرائيل، هر برنامه و جریان داده‌ای بسته به محیط عملیاتی خود، چه در غزه، چه در لبنان و چه در ایران نیازمند الگوریتم‌ها و راهکارهای اختصاصی است.
بنابر این گزارش «ماتسپن» همزمان روی چند ده برنامهٔ تازه کار می‌کند تا ظرفیت‌های تهاجمی و دفاعی ارتش اسرائیل را بهبود دهد. اگر توسعه چنین نرم‌افزارهای پیچیده‌ای پیش‌تر ماه‌ها یا سال‌ها زمان می‌برد، اکنون ارتش می‌تواند با سرعتی بسیار بیشتر آن‌ها را تولید کند.
هدف اصلی فرماندهان «ماتسپن» این است که فرماندهان میدانی ارتش احساس کنند با دنیای فناوری آشنایی سروکار دارند که کاربرپسند و کارآمد است و آن‌ها قادر می‌سازد که استراتژی‌ها و تاکتیک‌های جنگ را بهتر اجرا کنند. نه سامانه‌ای ناآشنا که منجر به کند شدن روند تصمیم‌گیری شود.
آن‌ها می‌خواهند فرماندهان صحنه نبرد حتی متوجه نشوند که در پشت صحنه، صدها برنامه‌نویس و افسر سایبری در حال توسعه نرم‌افزارهای جدید برای تحلیل و هم‌افزایی داده‌های کلان گردآوری‌شده از مجموعه سامانه‌های ابری ارتش هستند. سامانه‌هایی که هرکدام هدف و ساختار تعامل متفاوتی دارند.
همچنین هنگامی که اطلاعات میان ارتش، موساد و شاباک مبادله می‌شود، «ماتسپن» می‌کوشد برنامه‌هایش چنان بی‌نقص و روان عمل کنند که ماموران اطلاعاتی و جاسوسان آن‌ها بدون اتلاف وقت و بی‌ان‌که متوجه مسیر پیچیده انتقال شوند، به حجم عظیمی از داده‌ها دست یابند.
تحولات در میدان عملیات
یکی از ماموریت‌های اصلی ماتسپن، انتقال سریع داده‌ها به تمام سطوح فرماندهی است تا موقعیت دقیق نیروهای دشمن در هر لحظه مشخص باشد.
این روند حتی پیش از جنگ کنونی نیز آغاز شده بود، اما در جریان تهاجم زمینی به غزه، شمار زیاد نیروهای حماس و غیرنظامیانی که در مراحل مختلف نبرد به‌طور مداوم جابه‌جا می‌شدند، چالشی بی‌سابقه ایجاد کرد.
اگرچه ارتش اسرائیل حتی پیش از حملات هفتم اکتبر حماس از پهپادها برای شناسایی و حمله استفاده می‌کرد، اما حجم و مقیاس به‌کارگیری آن‌ها در جنگ اخیر بی‌سابقه است.
افزایش شدید هشدارهای مربوط به حملات دشمن و ضرورت واکنش تقریبا لحظه‌ای با تخصیص پهپاد یا سامانه مناسب برای حمله متقابل، نیازمند سطحی بی‌سابقه از هماهنگی داده‌ها بود. این فرایند مستلزم انتقال پیوسته حجم عظیمی از داده‌های حسگرها به تیم‌های پهپادی و پلتفرم‌های دیگر بود تا بتوانند اهداف دشمن را با سرعتی چندبرابر گذشته شناسایی و منهدم کنند.
اهمیت این قابلیت تنها تاکتیکی نیست بلکه راهبردی نیز هست. چراکه به‌گفته منابع نظامی سرعت بالای واکنش اسرائیل و هدف قراردادن تیم‌های موشکی حماس، حزب‌الله و ایران موجب بازدارندگی سایر گروه‌ها برای شلیک شده است.
قابلیت‌های داده‌ای ماتسپن همچنین نقش مهمی در کاهش موارد آتش خودی داشته است. اکنون برنامه‌های ماتسپن دقت نقشه‌برداری از نیروهای خودی را به‌قدری بالا برده است که موارد معدود شلیک اشتباهی معمولا تنها زمانی رخ می‌دهد که واحدی کاملا محاصره شده و امکان اتصال به داده‌های جاری را ندارد.
از سوی دیگر، همین فناوری‌ها به فرماندهان میدانی امکان می‌دهد در لحظه میان چندین طرح عملیاتی برای دستیابی به هدف ماموریت انتخاب کنند.
ماتسپن همچنین داده‌های حیاتی را به فرماندهی جبهه داخلی ارتش ارائه می‌دهد تا تصمیم‌گیری درباره مقابله با تهدیدهای موشکی، پهپادی و راکتی و نیز نحوه بهره‌گیری از سامانه‌های چندلایه دفاعی اسرائیل بهینه شود.
برنامه‌های ماتسپن در برخی موارد در سطح غیرنظامی نیز کاربرد دارند؛ از تحلیل داده‌های متن‌باز گرفته تا اطلاع‌رسانی سریع‌تر به شهروندان درباره تهدیدهای هوایی.
«چت‌جی‌پی‌تی» ارتش اسرائیل
ماتسپن نسخه اختصاصی ارتش اسرائیل از ChatGPT و چت‌بات‌ها را نیز توسعه داده است؛ سامانه‌ای که نظامیان می‌توانند با آن به‌صورت گفتاری ارتباط برقرار کنند تا اطلاعات و اهداف مورد نیاز خود را سریع‌تر به‌دست آورند.
این چت‌بات با حساسیت ویژه نسبت به اصطلاحات و فرهنگ نظامی طراحی شده تا ورودی‌ها و پاسخ‌ها کاملا متناسب با نیازهای فرماندهان میدانی باشد و ارتباط با داده‌ها در حین عملیات‌های سیار نیز ممکن شود.
ماتسپن تضمین می‌کند که این سامانه‌ها در برابر نفوذ یا هک محافظت‌شده‌اند و ارجاعات به منابع اطلاعاتی در قالب کدهای رمزگذاری‌شده ذخیره می‌شوند.
توسعه این مجموعه پیچیده از برنامه‌ها نیازمند صرف زمان، منابع انسانی گسترده و بودجه قابل‌توجه است. افزون بر آن، سامانه گفتگوی عملیاتی ارتش اسرائیل که تا حدی شبیه گوگل‌درایو عمل می‌کند، به لایه‌های فیزیکی و دیجیتال مضاعفی برای پالایش و حفاظت از داده‌ها مجهز شده است.
داده‌های ماهواره‌ای و نظارتی
بنابر این گزارش، داده‌های ماهواره‌ای و تصاویر نظارتی از ساختار دیجیتال ویژه‌ای عبور می‌کنند که اطلاعات را میان سامانه‌های مختلف منتقل می‌کند.
پلتفرمی با نام «مپیت» (MAPIT) این داده‌ها را به سامانه‌های دیگر متصل می‌سازد و تصاویر را به‌صورت واقع‌گرایانه بازسازی می‌کند. این پلتفرم امکان نقشه‌برداری مستمر و به‌روزشده از مناطق خاص را فراهم می‌سازد.
وزارت دفاع اسرائیل پیش‌تر اعلام کرده بود که این کشور قادر است روزانه صدها هزار کیلومتر مربع از خاک ایران را تحت نظارت قرار دهد.
به‌روزرسانی این داده‌ها در سه بعد انجام می‌شود و سپس با سامانه‌های عملیاتی تاکتیکی ادغام می‌گردد. «ماتسپن» روند انتقال این داده‌های تصویری به فرماندهان میدانی را در زمان واقعی تسهیل کرده است.
جهش در توان دفاعی
جنگ اخیر باعث شد توان پهپادی اسرائیل به سطحی تازه از بلوغ برسد. هنگامی که این فناوری با زیرساخت دیجیتال پیشرفته، انبوه حسگرها و تجربیات پیشین ترکیب شود، توانمندی‌هایی نوین و پیشرفته در میدان نبرد پدید می‌آیند.
در همین راستا، برنامه‌های «ماتسپن» اکنون داده‌های تاریخی عظیمی درباره تاکتیک‌های دفاعی مناطق مختلف ثبت و نگهداری می‌کنند. پایگاه داده دیجیتال هشدارها را از تمامی پهپادها و پلتفرم‌های پروازی فورا دریافت کرده و بلافاصله به واحدهای مربوطه منتقل می‌کند.
نرم‌افزارهای «ماتسپن» در حوزه «دفاع فعال» ردیابی و شناسایی مواد منفجره دست‌ساز (IED) را با دقتی بی‌سابقه ممکن کرده‌اند.
ارائهٔ مختصات دقیق در حد چند متر اختلاف در جهت یا موقعیت، از محل مین‌ها یا مناطقی که پاک‌سازی شده‌اند، می‌تواند برای نیروهای زرهی و خودروهای رزمی تفاوت میان مرگ و زندگی باشد.
اگرچه تمرکز اصلی «ماتسپن» همچنان تهاجمی است، اما این واحد در عرصه دفاع سایبری نیز زیرساخت‌ها و ابزارهایی را در اختیار سایر بخش‌های ارتش قرار می‌دهد تا از نفوذ دشمن جلوگیری کنند.