به گزارش واشنگتن‌پست به نقل از اسناد افشاشده آمریکا، کشورهای عربی همزمان با محکوم‌کردن جنگ اسرائيل در نوار غزه، برای مقابله با تهدیدهای ایران به طور مخفیانه همکاری امنیتی با ارتش اسرائيل را گسترش دادند. این همکاری در پی حمله اسرائیل به نشست سران حماس در قطر با بحران مواجه شد.
آگهی
بنابراین گزارش، مقامات ارشد نظامی اسرائیل و شش کشور عربی در سه سال گذشته و با تسهیل‌گری آمریکا، طی نشست‌های برنامه‌ریزی در بحرین، مصر، اردن و قطر گرد هم آمده‌اند.
اسرائیل و حماس روز چهارشنبه بر سر نخستین فاز یک چارچوب صلح به توافق رسیدند که به آزادی همه گروگان‌های نگهداری‌شده توسط حماس و خروج جزئی اسرائیل از غزه منجر می‌شود. مقامات آمریکایی روز پنجشنبه اعلام کردند ۲۰۰ سرباز آمریکایی برای پشتیبانی از توافق آتش‌بس به اسرائیل اعزام خواهند شد و نیروهایی از چند کشور عربی مشارکت‌کننده در این همکاری امنیتی دیرپا نیز به آن‌ها خواهند پیوست.
حتی پیش از این اعلام، کشورهای عربی دخیل در این همکاری امنیتی حمایت خود را از برنامه ۲۰ ماده‌ای دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا برای پایان جنگ غزه اعلام کرده بودند. این برنامه خواستار مشارکت کشورهای عربی در استقرار یک نیروی بین‌المللی در غزه برای آموزش نیروی پلیس فلسطینی جدید در منطقه است.
پنج کشور عربی در بیانیه مشترک اعلام کردند که از ایجاد سازوکاری که «امنیت همه طرف‌ها را تضمین کند» حمایت می‌کنند، با این حال آن‌ها هنوز علنا تعهدی برای اعزام نیروهای نظامی نداده‌اند.
قطر یکی از کشورهایی است که بی‌سروصدا پیوندهای خود با ارتش اسرائیل را تقویت کرده بود. بنابر اسناد افشاشده، مقامات ارشد نظامی اسرائیلی و عرب در ماه مه سال ۲۰۲۴ در پایگاه هوایی «العدید»، تاسیسات بزرگ نظامی آمریکا در قطر گرد هم آمدند. سند برنامه‌ریزی این رویداد که دو روز پیش از آغاز تدوین شده، نشان می‌دهد هیات اسرائیلی بنا بود مستقیما به پایگاه پرواز کند تا از گذرگاه‌های غیرنظامی قطر که می‌توانست خطر افشای عمومی داشته باشد عبور نکند.
بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل روز ۲۹ سپتامبر در پی درخواست دونالد ترامپ، بابت این حمله از قطر عذرخواهی کرد و تعهد داد در آینده حملاتی از این دست انجام ندهد.
بنابر این اسناد، تهدید ایران نیروی محرکه نزدیکی بیشتر این روابط که توسط «ستاد فرماندهی مرکزی آمریکا» (سنتکام) تقویت شده‌اند، بوده است. در یکی از این اسناد، ایران و شبه‌نظامیان هم‌پیمانش «محور شرارت» توصیف شده‌اند و سندی دیگر نقشه‌ای را در بر دارد که موشک‌ها را بر فراز غزه و یمن، محل استقرار شبه‌نظامیان متحد ایران نشان می‌دهد.
پنج فایل «پاورپوینت» (Power Point) ارائه سنتکام که به دست کنسرسیوم بین‌المللی خبرنگاران تحقیقی (ICIJ) رسیده است، به تشریح ایجاد آنچه ارتش آمریکا «ساختار امنیت منطقه‌ای» می‌نامد، می‌پردازد. این ساختار افزون بر اسرائیل و قطر شامل بحرین، مصر، اردن، عربستان سعودی و امارات عربی متحده است. در این اسناد همچنین به کویت و عمان به‌عنوان «شرکای بالقوه» که در جریان همه نشست‌ها قرار داشتند، اشاره شده است.
این ارائه‌ها با برچسب غیرمحرمانه منتشر و میان شرکا توزیع شده و در برخی موارد به اتحاد اطلاعاتی «پنج چشم» (Five Eyes) یعنی استرالیا، کانادا، نیوزیلند، بریتانیا و آمریکا نیز ارسال شده‌اند. تاریخ نگارش آن‌ها بین ۲۰۲۲ تا ۲۰۲۵، پیش و پس از آغاز جنگ اسرائیل در غزه در اکتبر ۲۰۲۳ است.
یکی از نشست‌های مندرج در این اسناد در ژانویه در پایگاه فورت کمپبل ارتش آمریکا در کنتاکی شامل دوره‌هایی بود که نیروهای آمریکایی به شرکا آموزش می‌دادند چگونه تهدید تونل‌های زیرزمینی را تشخیص داده و خنثی کنند. این تونل‌ها ابزار کلیدی حماس در غزه علیه ارتش اسرائیل است.
سندی دیگر حاکی از مشارکت نمایندگانی از شش کشور در آموزشی برای نابودی تونل‌های زیرزمینی است، با این حال نامی از این شش کشور برده نشده است.
کارکنان سنتکام همچنین نشست‌هایی را برای برنامه‌ریزی عملیات اطلاعاتی با هدف مقابله با روایت ایران مبنی بر اینکه حامی فلسطینیان در منطقه است و برای «ترویج و تبلیغ روایت شرکا درباره رفاه و همکاری منطقه‌ای» برگزار کردند.
در حالی که همکاری امنیتی با اسرائیل پشت درهای بسته گسترش می‌یافت، رهبران عرب جنگ این کشور در غزه را محکوم می‌کردند و رهبران مصر، اردن، قطر و عربستان سعودی کارزار اسرائیل را مصداق نسل‌کشی می‌خواندند.
رهبران قطر تندترین محکومیت‌ها را بیان کرده‌اند؛ امیر قطر در مجمع عمومی سازمان ملل در ماه سپتامبر، این درگیری را «جنگی نسل‌کشی علیه مردم فلسطین» توصیف کرد و اسرائیل را به‌عنوان «کشوری متخاصم در منطقه و همدستی در ایجاد نظام آپارتاید» متهم کرد.
وزارت خارجه عربستان سعودی نیز در ماه اوت اسرائیل را بابت آنچه «گرسنگی‌دادن» و «پاکسازی قومی» فلسطینیان خواند، محکوم کرد.
با در نظر گرفتن حساسیت‌های سیاسی، اسناد تصریح می‌کند که این مشارکت «ائتلافی جدید ایجاد نمی‌کند» و همه نشست‌ها «به صورت محرمانه» برگزار می‌شوند.
امیل حکیم، مدیر برنامه امنیت منطقه‌ای در موسسه بین‌المللی مطالعات راهبردی، گفت: «آمریکا مدت‌ها امیدوار بود همکاری نظامی به عادی‌سازی سیاسی میان اسرائیل و کشورهای عربی بینجامد. با این حال، هرچند کار کردن بی‌سروصدا با رهبران نظامی کشورها می‌تواند از مباحث سیاسی پرچالش دوری کند، این رویکرد همچنین واقعیت تنش‌ها میان طرف‌ها را مبهم یا پنهان می‌کند.»
او افزود: «این تنش‌ها پس از حمله اسرائیل به قطر آشکار شد. یک عضو کلیدی تلاش آمریکا، عضو دیگری را هدف قرار داده و آمریکا همراه، همدست یا بی‌اعتنا دیده می‌شود. بی‌اعتمادی حاصل، تلاش‌های آمریکا را تا سال‌ها خدشه‌دار خواهد کرد.»
شراکت بی‌سروصدا
اگرچه مقامات ارتش آمریکا به‌طور علنی وجود این مشارکت را تایید کرده‌اند، اما درباره گستره همکاری اسرائیل و اعراب در این چارچوب سخن نگفته‌اند.
کنت مک‌کنزی، فرمانده وقت سنتکام در سال ۲۰۲۲ طی شهادت در کنگره این مشارکت را تلاشی «در امتداد شتاب توافق‌های ابراهیم» توصیف کرد.
این اسناد همچنین نشان می‌دهند که چگونه محور اصلی این ساختار امنیتی یعنی طرح پدافند هوایی برای مقابله با موشک‌ها و پهپادهای ایران در سه سال گذشته از نظریه به واقعیت تبدیل شد.
اسرائیل و کشورهای عربی طی کنفرانس امنیتی در سال ۲۰۲۲ این طرح را پذیرفتند و توافق کردند رزمایش‌هایی را هماهنگ کرده و تجهیزات لازم را تدارک ببینند. بنابر این اسناد، سنتکام تا سال ۲۰۲۴ بسیاری از کشورهای شریک را به سامانه‌های خود متصل و امکان اشتراک داده‌های راداری و حسگری این کشورها را با ارتش آمریکا فراهم کرد و در مقابل، این کشورها به تصویر ترکیبی داده‌های شرکا دسترسی پیدا می‌کردند.
با این حال، سامانه پدافند هوایی نتوانست قطر را در برابر حمله ۹ سپتامبر اسرائیل به پایتختش محافظت کند. به گفته ژنرال درک فرانس از نیروی هوایی آمریکا، سامانه‌های ماهواره‌ای و راداری آمریکا هشدار زودهنگام درباره این حمله نداده بودند، زیرا این سامانه‌ها «عموما بر ایران و سایر مناطقی که انتظار حمله از آن‌ها می‌رود متمرکز هستند.» قطر نیز گفت رادارهایش نتوانستند شلیک موشک‌ها توسط جنگنده‌های اسرائیلی را شناسایی کنند.
هرچند قطر و عربستان سعودی روابط دیپلماتیک رسمی با اسرائیل ندارند، اسناد سنتکام نقش پشت‌پرده مهم هر دو قدرت خلیج فارس را در این مشارکت نوپا نشان می‌دهد.
عربستان نقشی فعال در این همکاری ایفا کرد و اطلاعاتی را درباره طیفی گسترده از مسائل امنیتی با اسرائیل و شرکای عرب به اشتراک گذاشت. یک مقام سعودی و یک مقام اطلاعاتی آمریکایی طی نشستی در سال ۲۰۲۵ برای شرکا «نمای کلی اطلاعاتی» درباره تحولات سیاسی سوریه، از جمله نقش روسیه، ترکیه و نیروهای کرد در این کشور ارائه کردند. این ارائه همچنین شامل تهدیدهای شبه‌نظامیان حوثی مورد حمایت ایران در یمن و عملیات داعش در سوریه و عراق بود.
توماس ژونو، استاد دانشگاه اتاوا که بر مسائل امنیتی خاورمیانه متمرکز است، گفت: «دغدغه‌های بسیاری در کشورهای عرب خلیج فارس درباره اینکه یک اسرائیل رها از قید و بند چه خواهد کرد وجود دارد. اما در عین حال، آن‌ها برای تضمین امنیت‌شان به آمریکا متکی هستند و نیز به‌شدت نگران ایران‌اند.»