اشاره مداوم دولت اسرائیل به نفرت تاریخی علیه یهودیان، محکومیت کشته شدن هزاران غیرنظامی و کودک در غزه را دشوارتر کرده است. روزنامه «ال پائیس» اسپانیا در مقاله خود به این موضوع بیشتر می‌پردازد.
آگهیصفحات تقویم، تاریخ ۲۳ نوامبر را نشان می‌دهد و پدرو سانچز، نخست‌وزیر اسپانیا تازه با بنیامین نتانیاهو دیدار کرده است. نخست‌وزیر اسرائیل در این دیدار سخنان خود را با لحنی موقر آغاز می‌کند. او با اشاره به حماس می‌گوید که دشمن «به دنبال نسل‌کشی است... آنها در هر جا که باشند برای محو کردن کشور یهودی می‌جنگند. منشور آنها اینگونه است که اگر هر جا یک بوته‌ای را هم پیدا کردید که یک یهودی پشت آن پنهان شده بود، آن یهودی را بکش. همه یهودیان را بکش.»
نتانیاهو یک جا موضوع هولوکاست را هم پیش کشید: «هیتلر، آن نازی راستین، به اروپا حمله می‌کند، دهشت‌زایی را در مقیاس گسترده خود انجام می‌دهد […] و آن چیزی نبود جز هولوکاست. [حماس به عنوان] قاتلان امروزی دقیقا همان کاری را می‌کنند که هیتلر انجام داد، البته اگر بتوانند از پس آن برآیند.»
اگر به این سخنرانی نتانیاهو دقت کنید به خوبی متوجه خواهید شد که چرا باید وزارت خارجه اسرائیل یک روز بعد از این دیدار اعلام کند که نخست وزیر اسپانیا «از تروریست‌ها حمایت می‌کند.» به عبارت دیگر، به زعم مقامات اسرائیل، آقای سانچز از گروهی حمایت می‌کند که اعضای آن «دقیقا همان کاری را انجام می‌دهند که هیتلر انجام داد» و اینکه سانچز با کسانی که قصد دارند «همه یهودیان را قتل عام کنند» همدردی می‌کند. ساده بگوییم، پدرو سانچز متهم به یهودی‌ستیزی یا دست‌کم حمایت از یهودی‌ستیزان شد.
اما آقای سانچز مگر چه گفته بود که این اتهام به او نسبت داده شد_ اتفاقا نخست‌وزیر اسپانیا حملات هفتم اکتبر حماس را محکوم کرده بود وحق اسرائیل برای دفاع از خودش را هم به رسمیت شناخته بود، ولی فقط گفته بود که واکنش نظامی اسرائیل باید با مقررات بین‌المللی همخوانی داشته باشد.
سانچز به صراحت اعلام کرد که کشته شدن هزاران غیرنظامی در باریکه غزه «غیرقابل تحمل» و «غیرقابل قبول» است و عملا دیدگاه سازمان ملل و دیگر سازمان‌های حاضر در میدان را تکرار کرد.
پس مرز بین یهودستیزی و گفتمان انتقادی مشروع کجاست؟
همزمان با آغاز درگیری بین اسرائیل و حماس، یهودستیزی و استفاده از آن به عنوان یک ابزار سیاسی با چاشنی انتقام‌جویی دوباره متبلور شد؛ به‌طوری که انزجار و خشونت علیه یهودیان و حمله به کنیسه‌ها و مؤسسات یهودی در جایی مثل قاره اروپا که ۸۰ سال پیش میلیون‌ها یهودی در آنجا کشته شدند، افزایش یافته است.
ترس از این پدیده منجر به ممنوعیت تظاهرات ضد یهودی در فرانسه و آلمان شده است.
در همین حال، به گفته الخاندرو بائر، مدیر سابق «مرکز مطالعات هولوکاست و نسل‌کشی» در دانشگاه مینه‌سوتای آمریکا، نخست وزیر اسرائیل از یهودی‌ستیزی به عنوان سلاحی برای بی اعتبار کردن مخالفان سیاسی خود استفاده می‌کند.
پس مرز بین یهودستیزی و گفتمان انتقادی مشروع کجاست؟ چگونه می‌توانیم علیه اقدامات اسرائیل در غزه اعتراض کنیم، بدون اینکه از یک سو به تنفر و از سوی دیگر خودسانسوری متهم نشویم؟
برای ترسیم مرز بین یهودستیزی و گفتمان انتقادی مشروع، باید بستر موضوع را بررسی کرد. دیوید فلدمان، مدیر «موسسه بیرک‌بِک برای مطالعه یهودی‌ستیزی» در دانشگاه لندن درباره این موضوع توضیح می‌دهد که «هفتم اکتبر برای یهودیان آسیب‌زا بود. بسیاری با دیدن تظاهرات همبستگی با فلسطینیان احساس ترس می‌کنند. آنها از خود می پرسند: آیا این مردم اصلا قبول دارند که حمله هفتم اکتبر حماس را باید محکوم کنند؟ حملات حماس و اعتراضات علیه پاسخ نظامی [اسرائیل] باعث نگرانی آنها شده است. اما برخی [از یهودیان] نیز به این اعتراضات پیوسته‌اند.»
به اینستاگرام یورونیوز فارسی بپیوندید
به گفته آقای بائر، «هفتم اکتبر یک نقطه عطف بود. هرگز این همه قربانی غیرنظامی در نتیجه حملات یا جنگ‌هایی که اسرائیل به راه انداخته است وجود نداشته است. این بزرگترین قتل‌عام پس از هولوکاست است. حساسیت یهودیان نه تنها به دلیل ارتباط آنها با موجودیت اسرائیل است، بلکه به این دلیل است که آنها در معرض حملات کسانی هستند که اقدام حماس را نوعی مقاومت در نظر می‌گیرند.»
مصداق‌ها کدامند؟
انتقاد از اسرائیل لزوما یهودستیزانه نیست. در سال‌های اخیر، برای توضیح اینکه چه چیزی یهودی‌ستیزانه است و چه چیزی نیست، دو بار توافق شده است. ۳۱ کشور تشکیل‌دهنده ائتلاف بین‌المللی یادبود هولوکاست (IHRA)، از جمله اسپانیا و اسرائیل، در سال ۲۰۱۶ یهودی‌ستیزی را اینگونه تعریف کردند که «یهودی‌ستیزی نوعی برداشت خاص از جانب یهودیان است که ممکن است به عنوان نفرت از آنها تلقی شود. مظاهر لفظی و فیزیکی یهودی‌ستیزی متوجه افراد یهودی و غیریهودی و/یا دارایی آنها و نهادهای مذهبی می‌شود.»
بنا به آنچه که «ائتلاف بین‌المللی یادبود هولوکاست» مشخص کرده، حمله علیه اسرائیل «که به عنوان یک مجموعه یهودی تصور می شود» ممکن است یهودی‌ستیزانه باشد، اما اگر انتقادی شبیه به انتقادهایی باشد که می‌تواند به هر کشور دیگری نیز وارد شود، دیگر نمی‌توان گفت یهودی‌ستیزانه است.
ناگفته نماند که با این وجود «انکار حق تعیین سرنوشت برای یهودیان» همچنان یهودی‌ستیزانه است. به طورمشابه، اینکه از اسرائیل خواسته شود تا به گونه‌ای رفتار کند که تا به حال از هیچ کشور دموکراتیک دیگری خواسته نشده است نیز مصداق یهودی‌ستیزی است.
اعلامیه بیت‌المقدس و تفاوت بین صهیونیسم‌ستیزی با یهودی‌ستیزی
آقای فلدمان خاطرنشان می‌کند که در ۲۰ سال گذشته بحث‌های مداومی در مورد تمایز قائل شدن بین ضد صهیونیسم بودن و یهودی‌ستیزی وجود داشته است. صهیونیسم یک جنبش سیاسی است که از اواخر قرن نوزدهم تا به حال به دنبال ایجاد و تحکیم یک کشور یهودی بوده است. او می‌گوید: «یکی از تأثیرات حمله حماس این است که بسیاری از رهبران و نهادهای یهودی، ضد صهیونیسم بودن و انتقاد شدید از اسرائیل را هم با یهودستیزی یکی قلمداد می‌کنند.»
اما آقای بائر نظر متفاوتی دارد و می‌گوید: «از بسیاری جهات می‌شنویم که ضد صهیونیسم را نباید با یهودستیزی اشتباه گرفت و در تئوری می‌توان این تمایز را قائل شد. اما در عمل، ضد صهیونیسم و یهودستیزی با هم همپوشانی دارند. زیرا مخالفت با موجودیت و امنیت میلیون‌ها یهودی در اسرائیل، بیانگر یهودستیزی است.»
به فیسبوک یورونیوز فارسی بپیوندید
آگهیبرای روشن شدن تفاوت بین یهودستیزی و ضد صهیونیسم، ۳۰۰ تن از متخصصان یهودی‌ستیزی، یهودیت و خاورمیانه‌شناسی از سراسر جهان گرد هم آمدند و اعلامیه بیت‌المقدس را در سال ۲۰۱۹ صادر کردند.
طبق اعلامیه بیت‌المقدس، «انتقاد مبتنی بر شواهد» مشروع است. مخالفت با «سیاست ها و عملکردهایی همچون رفتار اسرائیل در کرانه باختری و غزه» یهودی‌ستیزانه نیست. همچنین «اشاره به تبعیض نژادی سیستماتیک» نیز یهودی‌ستیزانه نیست و «حتی مقایسه اسرائیل با سایر نمونه‌های تاریخی، از جمله استعمارگر بودن شهرک‌نشینان یا آپارتاید، به خودی خود یهودی‌ستیزانه نیست».
آیا سخنان دبیر کل سازمان ملل یهودی‌ستیزانه بود؟
درست مثل مورد پدرو سانچز، آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد نیز هنگامی که حمله هفتم اکتبر حماس را در جلسه شورای امنیت در ۲۴ اکتبر محکوم کرد، اسرائیل باز هم برانگیخته شد. در آن نشست آقای گوترش گفته بود که حمله حماس بی دلیل نبوده و «در خلأ اتفاق نیفتاده است.» همین موضوع کافی بود که دولت نتانیاهو خواستار استعفای دبیرکل سازمان ملل متحد شود.
حالا که می‌دانیم اعلامیه بیت المقدس در این زمینه چه گفته است، نمی‌توان گفت که نگرش دبیرکل سازمان ملل یهودی ستیزانه بوده است، زیرا بر اساس شواهد استوار است. آقای فلدمان می‌گوید: «گوترش اذعان کرد که اقدامات حماس وحشتناک است، اما حتی این اقدامات دلایلی دارد که شامل ۵۶ سال اشغال، آوارگی و کاهش امیدهای سیاسی است.»
با این حال، آلخاندرو بائر با این نظر مخالف است: «به وقت اوج‌گیری احساسات و با توجه به کشتاری که حماس انجام داد، باید خیلی مراقب بود که هیچ گونه مشروعیتی به عامل آن اعطا نشود. مسلماً شناخت علل و آثار ضروری است، اما گوترش با به میان آوردن موضوع اشغالگری وارد مسیر بسیار لغزنده‌ای شد که در معرض انواع تفسیرهای نادرست بود.»
آگهیبه توییتر یورونیوز فارسی بپیوندید
در حالی که فلدمان قبول دارد که در مواقعی اقدامات ضد صهیونیسم شکل یهودی‌ستیزی به خود می‌گیرند، اما معتقد است که از طرفی این «اسرائیل و حامیان آن هستند که سعی می‌کنند ضد صهیونیسم بودن و سایر انتقادات از اسرائیل را به یهودی‌ستیزی نسبت دهند» تا برای خود مشروعیت به دست آورند.
پس آزادی بیان و آزادی اعتراض چه می‌شود؟ محدوده آن تا کجاست؟
فولکر تورک، کمیسر عالی حقوق بشر سازمان ملل، افزایش اقدامات یهودی ستیزانه و اسلام هراسانه را محکوم کرده است، و در عین حال خواستار عدم اعمال محدودیت در گفتگوهای سیاسی یا همبستگی با اسرائیل یا فلسطین شده است.
فلدمان خاطرنشان می‌کند که در بریتانیا اقدامات یهودستیزانه از هفتم اکتبر افزایش یافته است. اما در برخی موارد، آزادی بیان سیاسی مشروع نیز سرکوب شده است.
پلیس برلین در ماه نوامبر بیش از نیمی از ۴۱ تظاهرات در همبستگی با غزه را ممنوع کرد.
آگهیدوباره برگردیم به همان تاریخ ۲۳ نوامبر. پس از دیدار با سانچز، نتانیاهو به صحبت‌هایش درباره جنگ دوم جهانی ادامه داد. او گفت «و متفقین حمله می‌کنند. آنها به نرماندی حمله می‌کنند. ارتش آلمان در شهرها حضور دارد. فیلم‌هایش را دیده‌اید، متفقین می‌گویند: نه، نمی‌توانیم کاری انجام دهیم. نمی‌توانیم شلیک کنیم، چون که آنها [آلمان‌ها] در میان غیرنظامیان هستند؟ البته که نه. آنها سعی می کنند دقیقاً همان کاری را که ما انجام می‌دهیم. باید سعی کرد هزینه را به حداقل رساند و سپس از شهرهای فرانسه عبور می‌کنند و از شهرهای آلمان می‌گذرند و متأسفانه تلفات غیرنظامی خیلی خیلی بیشتر می‌شود.»