فلیکس زرژینسکی، بنیانگذار و اولین رئیس سازمان امنیتی شوروی پیشین موسوم به «چکا» یا همان پلیس مخفی اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی بود؛ سازمانی که میتوان آن را سنگ زیربنای «کاگب» دانست.
آگهیساکنان مسکو، پایتخت روسیه از روز پنجشنبه ۲۵ فوریه، رای گیری آنلاین دربارۀ یک موضوع جنجالی را آغاز کردند.
آنها تا ۵ مارس فرصت دارند که اعلام کنند آیا موافق بازگرداندن مجسمۀ فلیکس زرژینسکی ملقب به «فلیکس آهنین» به میدان بزرگ «لوبیانکا» هستند یا مایلند مجسمۀ «الکساندر نِوسکی» از قهرمانان ملی قرن سیزدهم روسیه در این میدان نصب شود.
فلیکس زرژینسکی، بنیانگذار و اولین رئیس سازمان امنیتی شوروی پیشین موسوم به «چکا» یا همان پلیس مخفی اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی بود؛ سازمانی که میتوان آن را سنگ زیربنای «کاگب» دانست.
مجسمۀ برنزی او که تا سه دهه پیش از این در همین میدان مقابل مقر «کاگب» نصب شده بود، در جریان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی توسط معترضان ضدکمونیست سرنگون شد و سپس به پارک آثار تاریخی شوروی در مرکز شهر مسکو منتقل شد.
این رای گیری با حمایت دولت انجام میشود و در صورت موافقت رای دهندگان با این ایده، مجسمه رئیس مخوف پلیس مخفی شوروی بار دیگر مقابل ساختمان سرویس امنیت فدرال روسیه (افاسبی) و در چند صد متری کرملین نصب خواهد شد.
نمادی برای پایان اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی
معترضان، در شب ۲۳ اوت ۱۹۹۱ میلادی یعنی در آخرین ماههای عمر حکومت کمونیستی، به سوی مقر «کاگب» در شهر مسکو یعنی مقابل میدان «لوبیانکا» هجوم بردند تا مجسمۀ یازده تنی فلیکس زرژینسکی را سرنگون کنند.
تقریبا سی سال پس از این واقعه که برای بسیاری نماد پایان اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی بود، اکنون برخی در این کشور به فکر بازسازی و نصب دوباره این مجسمه افتادهاند و به نظر میرسد که افکار عمومی درباره حوادثی که در گذشته در این سرزمین اتفاق افتاده، عمیقا دوپاره شده است.
خبر برگزاری این رای گیری طولانی و آنلاین در ۱۹ فوریه سال جاری میلادی، از سوی اتاق مدنی مسکو که یکی از نهادهای مشورتی دولت محسوب میشود اعلام شد.
زاخار پریلپین، نویسنده و سیاستمدار ملیگرا و طرفدار دولت در واکنش به این خبر در فیسبوک نوشت که بازگشت مجسمه ژرژینسکی «یک اقدام مهم و نمادین» برای نشان دادن آمادگی روسیه برای «غلبه بر هرج و مرج» است.
اما در مقابل سرگئی استنکویچ، که در زمان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی از نمایندگان پارلمان بود و در شب سرنگونی این مجسمه نیز در میدان «لوبیانکا» حضور داشت، اکنون با اظهار تاسف میگوید که «این واقعا ناامید کننده است که حتی درباره چنین چیزی صحبت کنیم.»
تا پیش از این هم موضوع ترمیم و بازگرداندن این مجسمه بارها از سوی سیاستمداران چپ همچنین ملیگرایان این کشور حتی یوری لوژکوف، شهردار پییشن مسکو مطرح شده بود. با این حال کرملین همواره سعی کرده بود که خود را از این موضوع دور نگه دارد تا از ایجاد اختلاف نظرهای بیشتر جلوگیری کند.
اما به گفته آندره كولسنيكف، رئيس برنامه سياست داخلی و نهادهای سياسی روسيه در مركز كارنگی مسكو، اکنون به نظر میرسد که موضع دولت تغییر کرده است.
رای گیری در این موضوع در حالی در جریان است که بر اساس نظرسنجی سالهای اخیر، روسها به تدریج با شور بیشتری دربارۀ دوران شوروی پییشن صحبت میکنند و ۷۰ درصد از پاسخ دهندگان به یک نظرسنجی در سال ۲۰۱۹ میلادی نیز استالین را مثبت ارزیابی کرده بودند.
نظرات درباره فلیکس زرژینسکی نیز شگفت انگیز است. او که زمانی مخوفتر از استالین توصیف میشد، از سوی ۴۶ درصد از شرکت کنندگان در یک نظرسنجی که در سال ۲۰۱۳ میلادی انجام شد، در مجموع فردی مثبت توصیف شد. نتایج یک نظرسنجی دیگر در سال ۲۰۱۵ میلادی نیز نشان داد حدود نیمی از پاسخ دهندگان با بازگرداندن مجسمه او به میدان «لوبیانکا» مخالفتی ندارند.
در سالهای اخیر چند مسجمه از استالین در شهرهای مختلف روسیه نصب شده و تحقیقات حاکی از آشنایی کمِ نسلهای جوان با تاریخ جنایات روی داده در دوران اتحاد جماهیر شوروی هستند.
آگهینظرسنجی مستقلی که در سال ۲۰۲۰ میلادی توسط مرکز لوادا انجام شد نیز نشان داد که ۴۱ درصد از روسهای ۱۸ تا ۲۴ ساله از سرکوبهای استالین یا اطلاعات کمی دارند یا هیچ گونه آگاهی ندارند.
نباید از این موضوع نیز غافل شد که فلیکس زرژینسکی همچنان مورد تحسین سرویس امنیت فدرال روسیه (افاسبی) است؛ سرویسهای مخفی روسیه او را پدر و بنیانگذار سازمانهای خود میدانند.
دیمیتری پسكوف، سخنگوی كرملین روز پنجشنبه در پاسخ به خبرنگاران که جویای نظر ولادیمیر پوتین، مامور پییشن «کاگب» درباره این موضوع شده بودند، تنها اعلام کرد که از موضع رئیس جمهوری کنونی روسیه اطلاعی ندارد.